د. سالار عوسمان
رۆژا دوشه‌مبیا بۆرى سه‌رۆكوه‌زیرێ هه‌رێما كوردستانێ، ڕێزدار (نێچیرڤان بارزانی)، د ناڤا گۆتارا خوه دا، كو د ڕێوه‌سمێن پێشوازیكرنێ ل ته‌رمێ میرێ ئێزیدیان (میر ته‌حسین به‌گ) پێشكێشكرى، ئاماژ ب وێ چه‌ندێ كر، كو بزاڤێن هندێ بهێنه شنگالێ بكه‌نه پارێزگه‌ه.
ڕێ وه‌ك هه‌ولا سه‌ركه‌فتنا پارێزگاكرنا هه‌له‌بجه، ب پارێزگاكرنا شنگال ـ ژى رامانا گه‌له‌كا فره‌ڕه‌هه‌ند هه‌یه و ل ڤێره دا یا گرنگتر ئه‌وه كو بێخه‌ینه ڕوو:
ـ شنگال، دیرۆك و ره‌سه‌نایه‌تی
بۆ كوردان، شنگال كوورتیه‌كا دیرۆكی هه‌یه و هه‌ر دیسا هه‌لگرا خه‌سله‌تا ڕه‌سه‌نایه‌تیێ یه، كه‌واته ئه‌ڤ بزاڤه ژ هزر و بڕیارا سه‌رۆكوه‌زیرێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ جۆره‌كه ژ ڤه‌گه‌ریانێ بۆ دیرۆكێ و ڕه‌سه‌نایه‌تیێ، هه‌ر دیسا ڕه‌نگڤه‌دانا ڕوانگه‌ڕۆنیا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژى یه، سه‌باره‌ت هه‌ردو چه‌مكێن دیرۆك و ڕه‌سه‌نایه‌تی و بایه‌خێ وان هه‌ردو چه‌مكان و كاریگه‌ریا ئه‌رێنی ب سه‌ر دواڕۆژا كوردستانێ.
ـ ڕێزگرتن ل جوداهیا ئاینیان:
ب ڕێیا پارێزگاكردنا شنگالێ، حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دڤێت وێ په‌یامێ بۆ ناڤخوه و ده‌رڤه‌ی كوردستانێ بهنێریت، كو جێوازیێن وێ، ل سه‌رێ وان ژى جێاوازیا ئایینی، جهێ ڕێزلێگرتنێ یه و نه‌ك هه‌ر نابیت ببیته جهێ شه‌ر و خوێنڕشتنێ، به‌لكو ب به‌ره‌ڤاژى دڤێت ببیته هێڤێنێ خۆشه‌ویستی و تێگه‌هشتنێ د نیعمه‌تا جیاوازیێ دا، كو خودا بڕیار ل سه‌ردایه و بۆ به‌ندان به‌خشیه!.
دیاره ئه‌ڤ تێگه‌هشتنا رۆهن ژى هه‌ر ژ كووراتیا دیرۆكا كلتوورێ لێبۆرینێ یه ل كوردستانێ، كو ناڤه‌ندا پێكڤه‌ژیانا ئایین و نه‌ته‌وان بوویه و ب درێژایا دیرۆكێ و حه‌تا نها ژى، ئه‌ڤ كلتوورێ لێبۆرینا هێز و جوانیێ بۆ كوردستانێ به‌خشیه و دڤێت كووتر ژى لێ بكه‌ین.
ـ ل به‌رامبه‌ر كلتوورێ ژناڤبرنا ژیانێ و بنیاتنانێ
كو داعش دهێت و كلتوورێ ژناڤبرنا هه‌موو یێن دن دده‌ت ژبلى هندێ كو ل وان بخوه دده‌ت و ژیانێ تاری دكه‌ت، حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دڤێت ب ڕێیا پارێزگاكرنا شنگالێ بێژیته هه‌موو دونیایێ: هه‌رێما كوردستانێ هه‌رێما ژیانێ و فره‌ڕه‌نگی و بنیاتنانێ یه و له‌مپه‌ر و به‌ربه‌ستان هه‌ر ئێك بن، هه‌رێما كوردستانێ هه‌ر هه‌لگرا به‌یداخا ژیانێ و بنیاتنانێ یه و ئێدى ئه‌وا هه‌رێما كوردستانێ و تێگه‌هشتنا ره‌ۆشه‌نیێ، كو ئاینده‌بینیێ پێنگاڤان دهاڤژێت و چ تاریكاره‌ك نه‌شێت ببیته ڕێگر ل به‌رامبه‌ر نێرینا ڕوهن و فره‌ڕه‌نگ و ژیاندۆستیا وێ.
ـ به‌رسڤه‌كا په‌یامداره بۆ تیرۆرستان..
تیرۆرست هه‌ر كیژ بن و ل هه‌ر سه‌رده‌م و سه‌رده‌مه‌كى بین، داعش بن، یان نه، دڤێت ژ په‌یاما ژیاندۆستیانه‌یا هه‌رێما كوردستانێ فێرببن، كو په‌یاما پارێزگه‌هكرنا شنگالێ، واته تیرۆر دشكێت و ژیان و ئیرادا ژیاندۆستیێ سه‌ردكه‌ڤیت، له‌ورا دبێژین، پارێزگه‌هبوونا شنگالێ به‌رسڤه‌كا پڕه ژ په‌یاما راماندار، پڕه ژ ئیراده و ئاگه‌هیێ و ئاینده‌بینیێ و یا پڕه ژى ژ هێزا ئه‌قلانه‌یا شكاندنا تیرۆرێ و هزروبیرێن توندرۆیێ!..
ـ ئێزیدی ب خوه دخۆشتڤینه، قوربانیێن وان ژى خۆشتڤیترن!..
راسته ئێزدیی ل هه‌رێما كوردستانێ پڕانى نینن، به‌لێ خودان دیرۆكه‌كا پڕ شانازیی و هه‌ر دیسا پڕى ئازار و تراژیدینه، ئه‌ڤ دو تایبه‌تمه‌ندیه: (شانازیی و تراژیدیا)، ئێزیدیێن خۆشتڤى دروستكرینه، ئه‌ڤ خۆشه‌ویستیه، هه‌م له ناڤ كوردستانێ ب خوه و هه‌م ژى ل دونیایا ده‌رڤه یا مه‌زن پێ به‌خشینه و له‌ورا نها پرسا ئێزیدیان بوویه دیرۆك و پاشه‌رۆژا وان ئێكه ژ پرسێن مه‌زنێن نیڤده‌ولى و ڕێكخراوێن سیاسی و كلتووری و حه‌تا ئه‌ڤ گرنگیه ژى پتر هه‌لدكێشیت، كه‌واته پارێزگه‌هبوونا شنگالێ ڕێزگرتنه ل دیرۆكا ئێزدیان، ژ تراژیدیا و قوربانییێن وێ، كو یا تژیه ژ شانازیی و ئازاریا كوور!..
ئه‌ڤه گرنگترین رامانێن پارێزگه‌هبوونا شنگالێ نه و پشتراستم، گه‌ر حوكمه‌تا عیراقێ هاریكار بیت، ل دواڕۆژه‌كا نێزیك، ئێك ژ پارێزگه‌هێن ئاڤه‌دان و جوان و راماندارێن كوردستانێ، دێ پارێزگه‌ها شنگالێ بیت!
نووترين نووچه
- بهشير حهداد:دێ مه ههلويست لسهر لادانا زمانێ كوردى ژلۆگۆيێ جڤاتا دادوهرى ههبيت
- سەرۆك بارزانی پێشوازيێ ل بالیۆزێ ئێرانێ ل بەغدا دكه‌ت
- ئاریشا کاروان هاته چارهسهركرن
- ئه‌ركێ بهرپرسێ UNHCR ل هه‌رێما كوردستانێ ب دووماهی هات
- نێزیکێ 15 جھێن ھاڤینگەھا ئاڤا مارک ھەیڤەکە ژ کاری راوستایی
- ھژمارەکا سەرێن پەزێ کووڤی ل دەڤەرا بارزان مرن
- بهرزهبوويهكێ دى يێ كيميا بارانا ههلهبچه ب كهسوكارێن خوه شاد بوو
- دهستهلاتێن پارێزگارێ كهركووك دهێنه كێمكرن و سنورداركرن
- سەرۆك بارزانی ونوونهرێ نوو يێ سهرۆكێ ئهمريكا كۆمبوون
- مانشستهر سيتى وئهتلهتيكو مهدريد ل سه‌ر شالكه ويوڤهنتۆس ب سهركهفتن
د.سالار عوسمان
پتریا سیاسیێن كورد زمانێ وان یێ باش نینه!
د. سالار عوسمان
زمان و سیاسه‌ت، سیاسه‌ت و زمان، سیاسه‌تمه‌دار و زمان و هه‌موو ئه‌و په‌یوه‌ندیێن وه‌كو بازنه‌كى به‌مه‌چه‌كی ئه‌و پرسا ئاڵاون، بابه‌ت و پرسا گه‌له‌كا فره‌ره‌هه‌ندا قسه‌هه‌ڵگرن و ل بن نایه‌ن، لی بۆ ستوونه‌كیا ئاوا ڕاگه‌هاندنا ڕۆژنامه‌نڤسیانه، هه‌ر دڤێت پرۆسه ب ئاسایى د سه‌ردا بۆرین و ب كورتى بێژین:
ـ زمان و سیاسه‌ت په‌یوه‌ندیه‌كا كوور پێكڤه هه‌یه و حه‌تا نها، مخابن د كلتوورێ سیاسیێ كوردی دا نه‌بوویه جهێ بایه‌خێ یه، ئه‌و ژى ب ده‌هان هۆكار هه‌نه و ل ڤێره ده‌رفه‌ت نینه ل سه‌ر براوه‌ستین، به‌لێ زۆر ب كورتی دبێژین: ل ده‌سپێكێ زمان هه‌بوویه پاشى ل دووڤدا سیاسه‌ت په‌یدابوویه، كه‌واته سیاسه‌ت پێدڤی ب زمانى هه‌یه و زمان ئه‌سله.
ـ سیاسه‌ت بێ زمانێ گوزارشتی ناهێته ناكرن، كه‌واته ئه‌و سیاسه‌ت دڤێت بچیته لایێ زمانى و خوه هه‌وجه‌ی زمانى بكه‌ت، ئه‌ڤ تێگه‌یشتنه ژى، دیسا مخابن نه‌بۆیه جهێ خه‌ما سیاسیێن كورد و ب كورتی، هنده‌ك ژ وان داخوایا وان ژى نینه په‌ره ب زمانێ ڕۆژانه‌یێ ساده، هیچ لێ شیننه‌بووی خوه بده‌ن، دیسا ئه‌ڤێ ژى چه‌ندین هۆكاری هه‌نه و یا ژ گرنگتر ژ هه‌میان بێ سه‌لیقا سیاسیان و ته‌مبه‌لیا وان دوى وارى دا و ده‌بیت ئه‌م هه‌موو هاریكار بین د گه‌ل وان دا حه‌تا ئه‌و بێ سه‌لیقه‌یی و ته‌مبه‌ڵیا وان بۆ چاره‌سه‌ر بكه‌ین!..
ـ دیسا مخابن سیاسه‌تمه‌دارێن كورد، به‌هرا پتریا وان زمانه‌كێ باشی نینه، غه‌دره‌كێ مه‌زن ل خوه، فكر و دیتنا خوه و سیاسیان دكه‌ن، كو ب زمانێ نه‌باش هزرا سیاسی یا وان ده‌رده‌بڕن، چونكو ئه‌وه زمانێ باشه شیانا ده‌ربڕینا هزرا باش هه‌یه و پێچه‌وان ژى ڕاسته، كو زمانێ خراپ هزرا باش وێران دكه‌ت! ..
ـ پێویسته هه‌موو سیاسیه‌ك، تایبه‌ت سیاسیێن په‌یڤدار و ئاخێوه‌ر بچنه خولێن زمانى و دوێ خولێ دا، هونه‌رێ زمانى و سه‌رجه‌م ڕه‌هه‌نده‌ێن وێ و ئه‌وى هونه‌رێ كوور بخوونن، بۆ نموونه: ڕه‌وانبێژی، په‌یڤ و كاریگه‌ریێن وێ، ئه‌ستاتیكا زمانى، سایكۆلۆژیای وه‌گری زمان، شێوه‌زارێ وان و جوگرافیایا شێوه‌زار و باندۆرێن وێ، زمانێ نوو و كاریگه‌ریێن گلۆبالیزم و هه‌ژموونا زمان ل ناڤ سۆشیالمیدیا و چه‌ندین بابه‌تیێن دیتر په‌یوه‌ندیدار، به‌لێ دیسا مخابن و باوه‌رنا ناكه‌م هیچ حزبه‌كا سیاسی بیر له خوله‌كا ژ ڤى جۆرى و بابه‌ته‌كێ هۆسا یێ گرنگ كربیته‌ڤه!..
ـ (گۆدرۆن شیما) سكرتێرێ پارتی چه‌پی سویدی، د هه‌ڤپه‌یڤینه‌كێ دا دبێژیت: (ئه‌ز ل پێش نڤسینا هه‌ر گۆتاره‌كا سیاسی، چه‌ند شعره‌یكا جوان دخوێنمه‌ڤه، ئه‌وى ده‌مى دنڤیسم)، ئه‌گه‌ر ل ڤێره بچینه ناڤ بابه‌تى دا، ئه‌وا دڤێت بێژین: سیاسه‌ت به‌رخورد و سه‌ره‌ده‌ریه ل گه‌ل ژیانێ ب هه‌موو هوورده‌كاریێن وێ ڤه، كه‌واته ده‌ڤێت سیاسیێن مه جوان سیاسه‌تێ بكه‌ن و جوان به‌رخورد ده‌گه‌ڵ ژیان بكه‌ن و ئێكێ ژ هه‌ر جوانیێن وێ ژى زمانه، كه‌واته دڤێت زمانێ وان جوان بكه‌ن.
ـ دووماهى په‌یڤینا به‌نده ژى ل ڤێره ئه‌ڤه‌یه: بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنا هه‌ر سیاسیه‌كى، لایێ من پیڤه‌رێ زمان ئێكه ژ پێڤه‌رێن هه‌ره گرنگ، ئێدى ب جوانی ده‌سپێدكه‌م.
بۆرینا سالێ و توندیا زه‌مانى!..
د. سالار عوسمان
من نه‌ڤیا ڤێ سالێ، ب ڕابۆرین تێبپه‌رم و ئاوریه‌كێ لێ نه‌ده‌م، مانێ پشكه‌كا ژیانێ پێكهاتیه ژ ئاوردانه‌ڤێ، ئاوڕدانه‌ڤه ژ تشتێن نه‌هاتینه گۆتن، ژ وان نهێنیێن كه‌فتینه د ناڤ دیالۆگێ دا، ژ وێ ڕۆناهیێن ب گه‌ردنا تاریێ ڤه دبرسقیێن. زه‌مه‌ن هه‌ر پێكهاتى نینه ژ سه‌حكرن و ئافاتا هه‌ژمارتنێ، ب قه‌ده‌ر وێ ئێكێ پێكهاتیه ژ ئاوریلێدانێ، ئاوریلێدان ب تێگه‌هشتنا زه‌حمه‌تیا پرسیاران، ئه‌و پرسیارێن به‌رده‌وام ل سعه‌تێن ئاورلێدانه‌ڤێ، مه دادننه هه‌مبه‌ر گومانێ، كو هه‌موو د ڕه‌ونه‌قینه، مانێ ئینسان زینده‌وه‌ره‌كێ گومانى یه، له‌وا به‌رده‌وام ب ڕه‌ونه‌قى ڤه باوه‌شا ژیانێ دكه‌ت، ژیانه‌ك، كو زه‌مه‌ن تێدا پرسیارێن زه‌حمه‌ت، ئه‌و پرسیارێن ب زه‌حمه‌ت پڕن ژ قه‌ساوه‌تێ!.. ئه‌و تێگه‌هشتن یا شاشه، یا كو دبێژیت زه‌مه‌ن تێرا هه‌موو تشتان دكه‌ت، نه وه‌نینه، دڤێت وێ تێگه‌هشتنێ بهه‌لوه‌شینین، هه‌ر ب تنێ زه‌مه‌ن ژى نه، دڤێت زۆر ژ تێگه‌هان بهه‌لوه‌شینین، پشتراستم پشتى هه‌لوه‌شاندنێ ژیان ڕه‌ونه‌قه‌كا دیتر وه‌ربگریت، ل ناڤا واند ژى دا زه‌مه‌ن، كه‌واته، ئه‌م نها د وێ چركێ دا به‌حسێ هه‌لوه‌شاندنا زه‌مه‌نى دكه‌ین، به‌حسكرنه‌كا ئاراسته‌ی كێمكرنا قه‌ساوه‌تیێن وێ!..
به‌لێ، ئه‌و تێگه‌هشتن یا شاشه، كو دبێژیت زه‌مه‌ن تێرا هه‌موو، یان پتریا ژیانێ دكه‌ت، ژیان زۆر ژ وێ چه‌ندێ به‌رفره‌هتره و كووتره ژ هندێ كو ده‌ستكورتیا زه‌مه‌نى ڤێرا بگه‌هیت، زه‌مه‌ن یێ به‌رته‌نگه ل به‌رامبه‌رى ژیانێ، له‌ورا زوو، د ڤى ماوێ كورت دا هه‌موو قه‌ساوه‌تیێن خوه دسه‌پینیت و بێڕه‌حم، ڕۆحا مه ماندى دكه‌ت!..
دماندینه، به‌لێ ئه‌م ئینسان دماندینه و شه‌كه‌تین و ڕۆحا مه بێ ئارام ل به‌رامبه‌ر پرسیاران دا سه‌حا وێ قه‌ساوه‌تێ دكه‌ت، كو پێ دهێته گۆتن، قه‌ساوه‌تا زه‌مانى، ژ ڤى لایى ڤه ژى به‌رته‌نگیا زه‌مه‌نى و ژیانێ ژى حه‌تا دێ فره‌هتر و جوانتر بیت!.. نه‌خێر، زه‌مه‌ن تێرا ژیانێ ناكه‌ت و ژیان ژى حه‌تا كو جوانتر ببیت، هیلاكین، ماندینه ڤێڕا ناگه‌هین، حه‌تا نها نه‌شیایمه زارۆیێن خوه كۆم بكه‌مه‌ڤه، نه شیایمه ببینمه ڤه، تێر ب دلێ خوه سه‌حا پێل و شه‌پۆلێن خوه نه‌كریه، نه‌شیایمه ب كیژ دلى ژ ئه‌سمانێ به‌فرا و ئه‌ورێ خوه ژى د ناڤ بارانێ ڕابمینم، ژ عه‌یش و عه‌یشا عه‌زیزان تێر نه‌بووم و جه‌معا جانان تێر ب چاڤێن خوه نه‌بینی و ته‌نانه‌ت نه‌شیایمه د گه‌ل كورێن خوه ژى پیاسه‌كا درێژ بكه‌م، هه‌ڤژینا من، حه‌تا نها ژى ب نیازا ته‌مامكرنا سوحبه‌تا خوه‌یه، ئه‌و سه‌وحبه‌تا به‌رى سی سالان هێلای و مه سه‌ر لێ نه‌دایه‌ڤه، هه‌موو پرتووكێن من د سوچێكا كتێبخانا من دا، تووڕه تووڕه سه‌ح دكه‌نه من و ڤێرا نه‌گه‌هشتیمه بخوونم!.. ئه‌م یێن د زه‌مه‌نێ نڤیسینێ داینه نه‌ك خووندنێ، له‌ورا حه‌تاكو نڤیسه‌ر زۆر دبن و خوینه‌ر كێم، د جڤاكه‌كى دا خوینه‌ر ل قاتیا بیت، دڤێت هه‌ر ل دۆرا كولێرێ دا رابوه‌ستین، ژ وان ژى باشترین ناڤ بۆ جڤاكێ من، جڤاكێ كولێرا بیت، چونكو دارا و نه‌دار، زانا و نه‌زان ل گه‌را كولێرى نه و ئێك ژى ژ وێ به‌رى، تووڕه‌تر ژ قه‌ساوه‌تا زه‌مه‌نى هاوار دكه‌ت: (له‌زێ بكه‌ن، ده‌رگه‌هێن مزگه‌فتان دابئێخین، له‌زێ بكه‌ن و ب ئیمانێ را بگه‌هن!..)، ئه‌ز به‌رده‌وام ڤێ پرسیارێ ژ خوه دكه‌م و ناگه‌همه چو به‌رسڤه‌كێ: به‌خشینا ئیمانێ چ رامان و ئه‌م دۆره بۆ كولێرا حه‌تا كه‌نگی؟!.. دلێ من نه‌هات ب چه‌ند په‌یڤه‌كێن سار و دوباره ساله‌كێ به‌ڕێ ڤه‌بكه‌م و ل ناڤ قه‌ره‌بالغێ دا به‌رزه بووم، ئاخر ئه‌م بۆ به‌رزه‌بوونێ نه‌هاتبووین، قه‌ره‌بالغ چه‌ند غه‌دار بیت، دڤێت گۆژیه‌كێ هه‌ر په‌یدا بكه‌ین بۆ پرسیارێ، پرسیارا قه‌ساوه‌تا زه‌مه‌نى، كو دئێت و تیژ تێدپه‌ریت، كو دئێت و پرچا مه ماش و برنج دكه‌ت و ڕۆناهیێ ژ دێمێ مه ڤه‌دده‌ت و په‌نجێن مه ب له‌رزۆكى ژ ناڤ قه‌له‌مى دا بجهدهێلیت!.. نه‌خیر، زه‌مه‌ن تێرا ژیانێ ناكه‌ت و من ب سه‌دان ژڤان ب جه هیلان، سه‌دان شعر ته‌مام نه‌كرینه، ب سه‌دان بانێژه‌ی په‌ڕه‌نگ و ب سه‌دان قه‌هوا من یا گه‌رم مایه‌ڤه من نه‌ڤه‌خواریه، من یا نها سه‌رێ خستیه ناڤ كۆشا گه‌رما ژیانێ و من دڤێت ژ ستێران، ژ بارانێ، ژ گولیێن گه‌نمى و ژ وێنێ ئیرۆتیكی ناڤ فیلم و ڕۆمانان دا سه‌حكه‌مێ و شه‌ڤان ڕه‌ونه‌قێ و ڕۆناهیێ ببینم، تازه ب نیازم ل گه‌ل دۆستێن نێزك گه‌شت بكه‌م و بێژمه كاپتنى: دوور هه‌ڕه، دوور دوور، حه‌تا دگه‌هیته وێ مێرگا پر ژ دۆنكیشۆت، پڕ ژ حه‌مه‌دۆك، پڕ ژ سه‌مائێ یاخیبوونێ، پر ژ جوانیێ، پر ژ راستیێ، پر ژ ماچێن ته‌ڕ، پر ژ خوه!.. خوه، كو قه‌ساوه‌تا زه‌مه‌نى نه‌گه‌هیت هه‌بم و .. نها، ل ناڤ وێ قه‌ره‌بالغا بێ ڕه‌نگ دا نه‌بییه‌ك بۆ هه‌وه باغڤیت، نه‌بییه‌ك، ڕێك وه‌ك دارا ئه‌نفال، ڕێك وه‌ك سه‌رێ هۆجام و مه‌مكێ خودامێن داعش!… ببۆرن، نه‌بییه‌ك بۆ هه‌وه باغڤیت و كابرایێ تووڕه‌ی به‌رامبه‌ر مزگه‌فتێ ژى هه‌ر هاوار دكه‌ت: (له‌زێ بكه، ده‌رگه‌هێن مزگه‌فتان دابێخین، له‌زێ بكه‌ن و ب ئیمانێ را بگه‌هن!..)، ببۆرن، نه‌بییه‌ك بۆ هه‌وه باغڤیت، نه‌بییه‌ك، كو قه‌ساوه‌تا زه‌مه‌نى نه‌گه‌هیت ب كۆمكرنا ئیمانێ د ناڤ مزگه‌فتان بكه‌ت، له‌ورا نها ل ناڤ ئیمانێ و كولێرێ دا، سه‌داسه‌رى دووماهیهاتنا بارانا هوور دا دگه‌ڕێم!..
د دووماهیا سالێ دا، پرسیار و بڕیار!
د. سالار عوسمان
مرۆڤ زینده‌وه‌ره‌كێ پرسیاریه، د ده‌مێ ژ دایكبوونێ دا و حه‌تا دمرێت، به‌رده‌وام پرسیار دكه‌ت، پرسیار ده‌رباره‌ی هه‌موو تشته‌ك، بوون و ژیان، ژیان و نهێنیێن وێ، بۆ به‌رسڤدانان ژى، ده‌ست بۆ هه‌موو سه‌رچاڤه‌یان دبه‌ت، كه‌واته هه‌موو پرسیار یێن د حه‌لالن و هه‌موو لێگه‌ڕیانه‌ك ژى حه‌لالتر!..
مرۆڤ ل سایا به‌رسڤان دا هه‌ست دكه‌ت، كه‌واته ژیان پێكهاتیه ژ پرسیار و ئاسووده‌یی ژى ل ناڤ به‌رسڤان دا، پرسیارا ژدل ئه‌ڤه‌یه: مرۆڤێ بێ پرسیار هه‌یه؟!.. یانژی باشتر بێژین: ئه‌وێن پرسیار نه‌بن كینه و چاوا پێناسه‌یا وان بكه‌ین؟!.. من پێ وه‌یه مرۆڤێ مه‌زن پرسیاركاره‌كا مه‌زنه و ئه‌وێن پرسیارێن زۆر ژى هه‌نه خودان بیركرنه‌كا مه‌زنن، كه‌واته پرسیار یا د گه‌ل مرۆڤى دا، یا د گه‌ل ژیانێ دا و بۆ كیڤه بچین پرسیارهه‌ڵگر، د ڕامامانێ دا ڕووبه‌ڕووێ كۆمه‌كا پرسیارێن دیتر دبینیت!.
ئه‌ڤ ده‌سپێكه، ده‌رازینكه‌كه حه‌تا بپرسین: سال چیه، ئه‌رێ وه‌كو سال ته‌مام دبیت، دووماهیا سالێ چیه؟، سالا نوو رامانا وێ چیه و ئه‌م مرۆڤ چاوا ژ حیكمه‌تا ده‌ربازبوونێ زه‌مه‌نى تێدگه‌هین و ئه‌رێ ب رژدى ئه‌م دێ زانین كو زه‌مه‌ن به‌رپرسیاتی یه؟!..
جڤاكێ كوردی جڤاكه‌كێ فۆرمی یه و كێمتر دچیته ناڤ ناڤه‌ڕۆكێ، جڤاكه‌كێ ئاسۆی یه و كێمتر ستوونی، ب واتایه‌كا دیتر جڤاكێ كوردی كێمتر جڤاكه‌كێ پرسیاریه، كو دبێژم پرسیار، پتر مه‌به‌ستا من ڕه‌هه‌ندا فه‌لسه‌فی یه!.. پرسیاره‌كا دیتر: چ بكه‌ین حه‌تا ئینسانێ كوردی ببیته ئینسانه‌كێ پرسیاری یه؟.. ب دیتنا من دڤێت ژ كلتوورى ڤه ده‌سپێبكه‌ین، كلتوور ب مانا به‌رفره‌ه یا گشتگیره، وه‌كو ئایین و سیاسه‌ت و ئابووری ژى گه‌ل خوه دا كۆمدكه‌ته‌ڤه.
ل گه‌ل هاتنا هه‌ر ساله‌كا نوو دڤێت بپرسین:
ـ سالا مه چاوا ب ڕێكر، ده‌ستكه‌فت چبوو، مه ب چو شكستن بده‌ستڤه‌ئێنا، هۆكار چنه؟.
ـ سالا نوو چ بكه‌ین، پلانا مه چیه؟، چونكو ده‌سكه‌فتێن مه پتر بكه‌ین و ئاسوودێ ژ شكه‌ستنێ وه‌ربگرین و هه‌له و شاشیان دوباره‌یان نه‌كه‌ینه‌ڤه؟..
ـ چاوا سالا نوو جوانتر و به‌رهه‌مدارتر بكه‌ین؟..
هه‌كه به‌رسڤا ڤان پرسیارانه ب واقیعی، واته دوور ژ پاساوئێنانێ بده‌ینه‌ڤه، دێ گه‌هینه بڕیارێ، كه‌واته دڤێت بڕیارێ بده‌ین.
مرۆڤ، زینده‌وه‌ره‌كه د ناڤبه‌را پرسیار و بڕیارێ دا !..
ب ڤێ تێگه‌هشتنێ، مرۆڤێ نوو دڤێت كائینه‌ك بیت خودان پرسیار و هێزا بڕیارێ بیت، كه‌واته مرۆڤ ئیراده‌یه، د هه‌ر پرسیاره‌كێ دا و د به‌رسڤدانا هه‌ر به‌سڤه‌كا خوه دا و هه‌روه‌سا د هه‌ر بڕیاردانه‌كێ دا، مرۆڤ كوتله‌یه‌كه ژ ئیرادێ، كه‌واته ئیراده دڤێت ب شووناس بۆ ئینسانان، ئێدى ژیان د هه‌بوونا ئیرادێ دا مه‌عنادارتر و به‌رهه‌مدارتر دبیت!..
كێ گه‌نج تووڕه كرینه؟!..
د. سالار ئوسمان
پشكه‌ك ژ گه‌نجێن كوردستانێ د تووڕه‌نه، ب خه‌م و دودلن و هه‌ر تشته‌كى ڕه‌ت دكه‌ن، دگوهگر نینن هندی ئاخڤن، د ئاخفتنێ ژى دا ب تنێ مه‌به‌ستیانه كه‌ربا تووڕه‌بوونا خوه دڕێژن و چو دی دیتر، ناخوازن دیالۆگێ بكه‌ن، هه‌كه ژى دیالۆگی بكه‌ن، هه‌ر ب تووڕه‌یی ڤى دكه‌ن و ب ئاكام، تووڕه و قه‌له‌قن و ڕه‌تكه‌رێن ڕایه‌لێك ناهێلن د ناڤبه‌را خوه و ئه‌وێن دیتر دا!..
ـ نزانم قه‌ت ئه‌و پرسیار مه ژ خوه نه‌كریه: كێ گه‌نج تووڕه كرینه؟!.. پرسیاره‌كه و دڤێت ئه‌م ژ خوه بكه‌ین، تایبه‌ت ئۆرگانێن ڕه‌سمی و به‌رپرسان، دڤێت د به‌رسڤدانا خوه دا د بێلایه‌ن بین. مه‌به‌ستا من ژ بێلایه‌نیێ ژى ئه‌وه، كو دڤێت ب زانستیانه دووڤداچوونێ د پرسیارێ دا بكه‌ین و به‌لگه و پاساوێن مه ژى ل به‌ر ده‌ست بن، ب رامانه‌كا دیتر دڤێت گه‌نج و تووڕه‌بوونا وان ب خه‌م و پرسا وه‌لاتى بزانین و هه‌ول بده‌ین ئاش بكه‌ینه‌ڤه، چونكو گه‌نج هه‌رچ بێژین، دوجار نه‌وه‌یێن ئه‌ڤڕۆنه و كوڕی سوبه‌هی و بنیاتنه‌رێن دواڕۆژن!..
ـ دێ..، كێ گه‌نجێن كوردستانێ تووڕه كرینه؟!.. زۆر ب كورتی و ئاشكرایی و ب زمانه‌كێ ساده دخوازم د خزمه‌تا وان دا به‌سڤبده‌م: ئۆپۆزسیۆن و گه‌نده‌لی و پشكه‌ك ژ مه‌لایێن سیاسی یێن توندره‌وێن كوردستانێ گه‌نج تووڕه كرینه، له‌ورا ل دووڤ ڤێ به‌رسڤێ، دڤێت ناڤ ل تووڕه‌یا دژه گه‌نده‌لی بینین تووڕه‌یا سپی و یا دیتر ژى تووڕه‌یا ڕه‌ش!..
ـ تووڕه‌یا سپی، واته ئه‌و تووڕه‌ی یه یا كو ل دژى گه‌نده‌لیێ، تووڕه‌یه‌كا مه‌شروعه و ب نیازا چاك ڤه دهێت پشكدار بیت د چاكتركرنا ڕه‌وشا وه‌لاتى، واته نیشتمان ڕه‌ت ناكاته‌ڤه و بگره ژ خه‌ما چاكتركرنا وه‌لاتى و دامه‌زراوه‌یێن وێ، له‌ورا تێكڕایا وان بزاڤێن ڕیفۆرمیێ یێن هه‌ین و ده‌ست پێكرینه، هێدی هێدی ئه‌و تووڕه‌یه خاڤ دكه‌ته‌ڤه و چه‌ندى ئه‌و بزاڤ زووتربن، زووتر و زووتر تووڕه‌یا وان كێمتر و كێمتر ده‌بنه‌ڤه.
ـ تووڕه‌یا ڕه‌ش، پێكهاتیه ژ تووڕه‌یا، كو ئۆپۆزسیۆن و مه‌لایێن تووندڕه‌و ل كوردستانێ دروستكریه، ئه‌ڤ تووڕه‌ی یه نیازمه‌ندیا سیاسیی یا شكێنه‌ر ئاراسته دكه‌ت، واته نه مه‌شرۆعی زۆرا تێدا هه‌یى و ب قه‌ده‌ر ڕێژه‌یا نه‌مه‌شروعیا وێ ژى وه‌لاتى ڕه‌تدكه‌ت، ب واتایه‌كا دیتر د خه‌ما وه‌لاتى و چاكتركرنا وه‌لاتى و دامه‌زراوه‌یێن وڵاتى نینه، بگره ژ خه‌ما وێ نیازمه‌ندیا سیاسی یا شكێنه‌را وه‌لاتى دا نه‌بینه، كو وه‌ك كارگه‌هه‌كا دژ، هه‌ر گه‌نجێ تووڕه به‌رهه‌م دئینیت، وه‌ك دیار ژى ئه‌ڤ تووڕه‌ى یه دوور ژ ئه‌قلانیه‌تێ، بنیاتنان و به‌رهه‌م و ئاكامێن وێ ژى ئه‌ڤه‌یه، كو هه‌م وه‌لات و هه‌م خوه‌دی گه‌نجى ژى زه‌ره‌رێ لێده‌كه‌ن و سه‌رباری ئه‌ڤانه ژى، دگه‌ل خوه دا قه‌له‌قا جڤاكى دئینیته ڤه و ب كورتی پڕه ژ ئازاران و چو چاره‌سه‌ریه‌كی پێ نینه!..
ـ چ بكه‌ین باشه؟… پێش هه‌ر شته‌كى دڤێت دیالۆگێ بكه‌ین و ماندوو نه‌بین، دیالۆگ ل گه‌ل گه‌نجێن تووڕه، بۆ ڤێ مه‌به‌ست و ئامانجێ ژى، ژینگه‌ها دیالۆگێ، جۆرێ دیالۆگێ، كینه ئه‌وێن دیالۆگێ د گه‌ل گه‌نجان دكه‌ند گرنگن، دڤێت ب هوورى و زانستیانه و سه‌رده‌میانه ئه‌ڤ پرۆسا كلتووری سیاسی جڤاكى نیشتیمانی بڕێڤه بچێت، هه‌م دیسا دڤێت ده‌رفه‌تا پشداریپێكرنێ، هه‌لێن كارى و به‌رهه‌مى بۆ گه‌نجان بهێنه فه‌راهه‌مكرن و ب كورتی هه‌ستا (بوون) و (هه‌ڤپشكی) و (هه‌ڤچاره‌نڤیسی) یان بۆ دروست بكه‌ن و ئه‌ڤ چاره‌سه‌ریانه ژى ب كریار بهێته د وارێ جێبه‌جێكرنێ دا!..
ئه‌و رۆپه‌لێن گه‌نج نه‌خوینن!..
ئه‌و رۆپه‌لێن گه‌نج نه‌خوینن!..
قه‌ده‌م خێرا مه و قورئانا وان!..
د. سالار عوسمان
ئاخفتن ل سه‌ر شۆڕشا پشتكۆ، د نێڤ وان شۆڕشان دا ڕۆلێ مه‌زن یێ قه‌ده‌م خێرا سه‌ركرده، به‌حس و پرسه‌كا دیرۆكی قسه‌هه‌لگر فره‌ڕه‌هه‌نده و ل ڤێرێ جهێ وێ نابه و نه مه‌به‌ستامه‌یه ژی ل دوور دیرۆكا وێ ژی باخڤین، ئه‌وا مه‌به‌ستامه كو ئه‌م به‌حس ژێ بكه‌ین، پێكهاتیه ژ:(حیله‌یێن دوژمنان و دلپاكیا كوردان!..).
قه‌ده‌م خێر كچا كوێخوا قه‌ندیێ فه‌یلی یه و ل سالا ١٨٠٠ ل ناڤچه‌یا له‌كستان له باكۆرێ چیایێن ته‌نگوان، له (گود) ژدایك بوویه.
ل به‌راهیا سه‌ده‌یا بیست، وه‌ك ژنه‌كا سه‌ركرده، هه‌لكه‌فتیه و جودا ل گه‌ل زه‌مه‌نێ وێ دا، ڕابه‌رایه‌تیا شۆڕه‌شه‌كێ دكه‌ت پێخه‌مه‌ت ئازادی، كو ب نیڤه‌یا شۆڕه‌شا پشتكۆ به‌رنیاسه.
د وی چاخی دا، ل به‌راهیا چاخێ بیستێ و ڕێك ل پشتی ساڵێن ١٩٢٠ ڕه‌زا شا دژایه‌تیه‌كا زۆر یا كورد و ئه‌و ناڤچه‌یه: (لۆڕستان)دكه‌ت، هه‌تا دگه‌هیته كوشتنا برایێ قه‌ده‌م خێر: (مورادخان) و هه‌ڤژینا وی ژی: (عه‌لی مه‌هخان)، ئه‌و ژی ل ڕێیا فرت و فێلان ڤه قه‌ده‌م خێر و تێكۆشه‌رێن ده‌ردۆرێن وێ به‌رده‌وام ده‌بن ل سه‌ر به‌ره‌ڤانیان و مه‌ردانه به‌رگریێ ده‌كه‌ن، ناچار ڕه‌زاشا شانده‌كێ ڤرێدكه‌ت و داخوازا ئاشتیێ دكه‌ت و ل نێڤ داخوازێن وی داخواز دكه‌ت قه‌ده‌م خێر شووی پێ بكات، قه‌ده‌م خێر نه‌ك هه‌ر ده‌هری و تووڕه ده‌بێت، به‌رسڤه‌كا كه‌مه‌رشكێن بۆ ڕه‌زا شا دهنێریته‌ڤه و دبێژیت: (ئه‌ڤه نه ئه‌زم دڤێت شوو بكه‌ت، ئه‌ڤه ڕه‌زا شایه د ڤێت شوو بكه‌ت!..)، چونكو قه‌ده‌م خێر زرنگ بوویه و زاناتیا ڕه‌زا شا ب چ نیازه‌ك ئه‌ڤ داخوازیه كریه، له‌وما شه‌ڕ گه‌رمتر دبیت و كوردێن قه‌هره‌مان دوژمنی ده‌شكێنن و جاره‌كا دی ڕه‌زا شا نه‌چار بیت شاندێ ئاشتی بهنێریته خزمه‌ت وێ ژنا مه‌زن و قه‌هره‌مان: قه‌ده‌م خێر فه‌یلی!..
چیرۆكا قورئانێ!..
ڕه‌زا شا ئه‌ڤ جاره ل ڕێیا شانده‌كێ ڤه قورئانه‌كێ فرێدكه‌ت و ل سه‌ر به‌رگێ قورئانێ دامۆرا ده‌ستێ خوه ده‌چه‌سپینیت، كو سووند پێ خواریه و داخوازا ئاشتی و دوباره گه‌شه‌كرنا ناڤچه‌یێ دكه‌ت، قه‌ده‌م خێر دزانیت فیله و حیله‌یه، لێ به‌لێ پشتی گفتوگۆ و ل ژێر گڤاشتنا تێكۆشه‌رێن ده‌وروبه‌رێن وێ دا ده‌چنه دانووستانان و ئێدی هه‌ر هه‌می، ژبلی قه‌ده‌م خێرێ، كو ١٧ سه‌ركرده دبنه ل سێداره‌دده‌ن و قه‌ده‌م خێر ژی ب هه‌سپێ وێ ڤه ڕاده‌كێشن و مامه‌له‌یه‌كا زاڵمانه و نامرۆڤانه د گه‌ل دا دكن، كو وه‌ك وێ كێمن د دیرۆكێ دا!..
مه دڤێت چ بێژین؟
ـ كورد گه‌له‌كێ دلپاكه و زۆربه‌ی جاران ل دانوستانان دا دكه‌ڤیته نێڤ ته‌لهه‌یا فێل و حیله‌یان دا، ئێدی پێدڤیه د كارێن سیاسه‌تێ دا، تایبه‌ت د دانووستان دا دڵسافی و خۆشباوه‌ڕیێ بدانێه‌ن ئالیه‌كێ !..
ـ مه‌رج نینه هه‌می ده‌مان دوروبه‌ر و ڕاوێژ و گفتوگۆ ل گه‌ل وان دا ئه‌نجامێن باش هه‌بن، سه‌ركرده پێدڤیه دوورتر ببینییت و ل كیڤه زانی ده‌ردۆرێن وێ شاشن و خه‌له‌تن، نابیت هێجه‌تا زۆرینه ل دووڤ شاشیان دا بچیت، سه‌ركرده كاره‌كته‌ره‌كێ سه‌ر ڕێی ڕاسته و دبیت ئه‌وێن ب شاشی ڤه چووینه یان رێیا خه‌له‌ت گرتینه ڤه‌گه‌رنه‌ڤه سه‌ر رێیا راست و دروست!..
ـ دوژمنێن كوردان به‌رده‌وام ئایین و ئوول بكارئانینه بۆ حیله و فێلان، پێدڤیه د ڤێ راستێ تێبگه‌هین، كو هه‌ر ده‌مێ د كارێ سیاسه‌تێ دا ئایین بكارهات، ئه‌ڤه مه‌به‌ست سیاسه‌ته نه‌ك ئوول و ئاین: قورئانا ڕه‌زا شا ب نموونه!..
ـ وان پێ باشه سه‌ركرده‌ێن پله ئێك ئه‌و ب خوه نه‌چێنه ناڤ دانووستانان دا، له‌وما پێدڤیه به‌رده‌وام تیمه‌كا دانوستكاری لێزان و به ئه‌زموون و ب ئاگه‌ه ل مێژوویێ بت ده‌ور سه‌ركرده‌وه بن و ئه‌و ئه‌ڤی كاری بكه‌ن.
ـ ژن كێمترنینه، ژ زه‌لامان قه‌ده‌م خێر وه‌ك میناك.
سه‌رچاوه: زامدار ئه‌حمه‌د: قه‌ده‌م خێری فه‌یلی، شۆره‌ِشگێڕێكی ونی مێژوو ، هه‌فته‌نامه‌ی وشه، ژماره 261
ئه‌و لاپه‌رێن گه‌نج نه‌خوینن!..
ئه‌و لاپه‌رێن گه‌نج نه‌خوینن!..
سه‌ید تاهایێ نه‌هری چ گۆتیه ده‌رباره‌ى مه‌لایان؟!..
د. سالار عوسمان
ـ سه‌ید تاهایێ نه‌هری، یان سه‌ید ته‌هایێ شه‌مزینانى
ـ سه‌ید ته‌هایێ شێخ محه‌مه‌د سه‌دیق عوبیدوللا تاها ئه‌حمه‌د)، ل سالا ١٨٩٣ ژ دایكبوویه و ل سالا ١٩٣٩ وه‌غه‌ركریه، ئێكه ژ كه‌سایه‌تیێن سیاسی یێن ره‌وشه‌نبیرێن كورد، كو ب مخابنى ڤه وه‌ك پێدڤیه بایه‌خه‌ك پێ نه‌هاتیه‌دان و به‌ره‌بابێ نها ژى، ژ به‌ر هندێ بایه‌خه‌كێ كێم دده‌نه دیرۆكا نه‌ته‌وه‌یان، باش نانیاسن!!..
ـ به‌حسكرنا دروست ل هه‌ر كه‌سایه‌تیه‌كا مێژوویی، به‌حسكرن ل سه‌رجه‌م لایه‌نێن ژیانێ، كو ئه‌ڤه پتر كارێ مێژوونڤێسانه و تایبه‌تمه‌ندیا زانستیانه، ئه‌و لایه‌نێن جودا ڕۆهن و شرۆڤه بكه‌ین، لێ ئه‌وا د ناڤ مه‌به‌ستا مه دا، تایبه‌ت د ستوونه‌كا ڕۆژنامه‌نڤیسیانه‌ی ئاوان دا، كو مه‌ودایا زۆر كورته، ته‌نێ تیشكخستنه سه‌ر ئێك كورته گفتوگۆیه، كو سه‌ید ته‌هایێ نه‌هری ل گه‌ل پشكه‌كى ژ مه‌لایێن سه‌رده‌مێ خوه كریه!..
ـ چیرۆك ئه‌ڤه‌یه: سه‌ید ته‌ها شه‌مزینانی ل ٢٣ ئه‌یاری سالا ١٩٢٣ دبیته قایمه‌قامێ ره‌واندۆز، د ده‌مێ كاركرنێ دا بایه‌خه‌كێ زۆر دده‌ته وارێ ره‌وشه‌نبیری، تایبه‌ت زمانێ كوردی و چاپخانه و كرانه‌ڤه‌یێن كۆمه‌لایه‌تی، ل ناڤ وان هه‌ولان دا، كو بۆ زه‌مه‌نێ هینگى: (واته ٩٥ سال به‌رى نها)، رامانه‌كا مه‌زن هه‌یه، دوچاری كێشه‌یان دبیت، ل گه‌ل مه‌لایێن وى ده‌مى، چونكو سه‌ید ته‌ها بڕیار دده‌ت خه‌لك و فه‌رمانگه‌ه تنێ ب كوردی سوحبه‌ت و نڤیسینان بكه‌ن، لێ ڤه‌دگیرن: ڕۆژه‌ك دچیته جڤاكه‌كى زارۆ و دبێژنێ: چێتر ب عه‌ره‌بی سلاڤى ئێك نه‌كه‌ن و ب زمانێ كوردی سلاڤى ئێك بكه‌ن!.. وه‌سا باشه نێزیك بینه‌ڤه ژ چیرۆكا گفتوگۆیا د ناڤبه‌را سه‌ید تاهایێ نه‌هری و مه‌لایان.
ـ دیاره سه‌ید ته‌هایێ نه‌هری، یان سه‌ید ته‌هایێ شه‌مزینانی ل سالا ١٩٢٦ قوتابخانا ره‌واندۆز یا سه‌ره‌تایی داده‌مه‌زرینیت و مه‌لایان، تایبه‌ت دو مه‌لا لێ ل هه‌للا دده‌ن و دبێژن: سه‌ید تاها زارۆیێن مه خراب دكه‌ت و زانستێ شه‌یتانان فێر دكه‌ت، سه‌ید تاها بانگی دو مه‌لایان دكه‌ت و دبێژیتێ: ل قوتابخانێ وانه‌یێن ئایینی دهێنه خواندن و هوون بخوه دزانن ڤان وانانه‌یان بێژن، دو مه‌لا زۆر خوه‌شحالده‌بن و ده‌بنه مامۆستایێ ڤێ قوتابخانێ و ئێدى كێشه‌كه چاره‌سه‌ر ده‌بیت!.
ـ حكمه‌ت د ڤێ گفتوگۆیێ دا چیه؟!
١ـ بایه‌خێ زمانێ كوردی و خواندن ب زمانێ كوردی لایێ سه‌ید تاها، ل وى سه‌رده‌مى، واته نێزیكى سه‌ده‌یه‌كێ به‌رى نها!..
٢ـ عه‌قلێ ڤه‌كرى یێ سه‌ید تاها و عه‌قلێ داخراویی یێ مه‌لایان و ڕاكێشانان بۆ سه‌ر ڕاسته‌رێ!.
٣ـ باوه‌ریبوونا سه‌ید ته‌هایى ب دیالگا ڕووبه‌ڕوو، كو ژ ڕوویێ سایكۆلۆژی ڤه، حه‌تا ئه‌وپه‌رێ هێزێ و ب رواب خوه‌بوونی تێدایه و هه‌م دیسا ڕێزگرتنیشه ل به‌رامبه‌ر!..
٤ـ پشكداریكرنا خه‌لكى پشكه‌كه ژ چاره‌سه‌ریێ، ته‌نانه‌ت خه‌لكه ناڕازی ژى ژ ئیداره و بڕێڤه‌برن و گۆڕانكاری كۆمه‌ڵایه‌تی و كلتووری، چونكو دووماهى جار مه‌لا هاتنه ناڤ پرۆسێ دا و بوونه‌پشكیه‌ك ژ پرۆسێ.
٥ـ ڕزگاركرنا ئایینى ژ زمانێ عه‌ره‌بی، چونكو ب درێژایا مێژوویێ، پشكا زۆرا نه‌حاڵیبوونا مرۆڤى ب سه‌رچاڤێ تێنه‌گه‌هشتن د زمانى، هه‌ر ل ڤێره دا پێدڤیه ئاماژه بۆ ڕۆلی مه‌زنی مامۆستا هه‌ژار مۆكریانی بكه‌ین، ل وه‌رگێڕانا قورئانا پیرۆز بۆ زمانێ كوردی، كو ده‌رفه‌ته بێ دودلی بێژم: ئه‌ڤ هه‌ولێن مه‌زن و پڕمان یێن مامۆستا هه‌ژار مۆكریانی حه‌تا نها شرۆڤه و خوێندن بۆ نه‌هاتینه‌كرن و ڕۆژه‌كا دی تۆێژه‌ك به‌رسڤا ئه‌و پرسیاره بده‌ته‌ڤه: ئه‌رێ هه‌ژار مۆكریانی بۆ قورئانا كریه كوردی و مه‌به‌ست چبوو؟!..
٦ـ سه‌ید تاهایێ ڕۆناكبیر ل وێ ڕاستیێ ڕۆناهیێ تێگه‌هشتیه، كو زمان و هزر په‌یوه‌ندیه‌كا كوور ل ناڤ دا هه‌یه و ئه‌وا ژێ بهێت باش بیر بكاته‌ڤه، دڤێت زمانێ ڕه‌وان بێ و ب كورتی بیرا نه‌ته‌وه‌یی دروست، بێ زمانێ نه‌ته‌وه‌یی چێنابێت و ئێدى ل ناڤ هه‌ر كه‌لله سه‌رئێك دا زمانه‌ك هه‌یه و دڤێت كه‌لله‌سه‌ری كورد زمانی كوردی تیدا بییت!..
سه‌رنج: مفا من ژ كتێبا (سه‌ید تاهایێ نه‌هری: ڕێبین سه‌عید مه‌لا:٢٠١٦) وه‌رگرتیه.
ژیان، یانكو تشتێن بچووك!..
د. سالار عوسمان
د ناڤبه‌را نێرینێ و ته‌ماشه‌كرنێ دا، سوحبه‌تێن گه‌لك خه‌لكى نه‌هاتیه گۆتن هه‌یه و ئێدى دڤێت ده‌ست ب گۆتنێن خوه بكه‌ین، ته‌ماشه‌كرن، نێرین، ڕامان و تێڕوانین و، ڤێكچوون و جوداهیان، ئه‌ڤ هه‌موو چه‌مكانه، جۆرێ تێگه‌هشتنێن مرۆڤان پۆلین دكه‌ن، پرسیاریا نێزیك ئه‌ڤه‌یه: جوداهی چیه ل ناڤبه‌را نێرینێ و ته‌مشه‌كرنێ؟ ئه‌گه‌ر نه ته‌ماشه‌كرن پێكهاتی بیت بێی ل سه‌حكرنا ئاسۆیا وێ، ئه‌وا ب لێنێڕینێ سه‌حدكه‌نێ ب ستوونی یه، یا ئێكێ نه پرسیارهه‌لگره و نه خوه ژى ماندى دكه‌ت پشتى دانا به‌رسڤێ دا، لێ یا دوویێ، واتا نێڕینێ، ماندیه، هه‌لگری پرسیارێ و د گه‌ل خوه ژى دا به‌رسڤ خولقینه‌یه!..
ئه‌ڤ كورته پێشه‌كی یه تنێ بۆ ئه‌وێ چه‌ندێ یه حه‌تا بێژین: جڤاكێ كوردی پتر جڤاكه‌كێ ته‌ماشایی یه و كێمتر نێرینه، پتر جڤاكه‌كێ ئاسۆی یه و یێ دیتر ستوونی، جڤاكه‌كه پرسیار، هێز و لڤینا پرسیارێ نه‌بوویه خه‌ما وى و هه‌ر ب وێ پیڤدانێ یه به‌رسڤ ژى بۆ وى نه‌بوویه خه‌م!..
ل سه‌ر وێ بنه‌مایێ و ب پێی ئه‌وێ تێگه‌هشتنێ، جڤاكێ كوردی پتر ژ مه‌زنتر ده‌ستپێ دكه‌ت، نه‌ك ژ بچووكتر، ژیان ژ تشتێن مه‌زن دبینیت نه‌ك ژ تشتێن بچووك، ئه‌گه‌ر هه‌ڤكێشێ پێچه‌وان بكه‌ینه‌ڤه و بپرسین: ئه‌رێ ژیان یا پێكهاتی نینه ژ تشتێن بچووك؟.. ئه‌رێ تشتێن مه‌زن ژى هه‌ر ژ بچووك ده‌ست پێ ناكه‌ن؟.. ئه‌رێ وه‌ك دبێژن: دوورترین رێك ژ پێنگاڤێ ده‌ست پێ ناكه‌ت؟.. ئه‌رێ به‌رێخودانه‌ك به‌س نینه بۆ ڕاكێشانا شۆخه‌كێ و ڕسته‌یه‌كی ژدل به‌س نینه بۆ ئێكلاكرنا جه‌ده‌لا مه‌زن د ناڤبه‌را ئیمانێ و ئیلحادێ دا؟.. ئه‌رێ په‌یڤه‌ك، په‌یامه‌ك و ئیلحادێ چاڤه‌ك به‌س نینه بۆ ئه‌وێ چه‌ندێ ئیكه‌ك ژێ زوویر بیت و ئێكه‌كێ دیتر ژێ ببیته دۆست و قورتالكه‌ر؟..
ئه‌ز وه‌سا تێدگه‌هم ژیان پێكهاتیه ژ تشتێن بچووك، هه‌ر بۆ نموونه قه‌تره‌ئاڤا مرۆڤى و زینده‌كی، بارانه‌كا هوور، گڤاشتنا تبله‌كێ، كو ئه‌وێن هه‌نێ هه‌ر هه‌موو سه‌ر ب ژیانێ دا دگرن و ژ وى لایێ ڤه په‌له‌پیتكا تفه‌نگێ، فه‌رمانا تاریا قه‌ددیسێ، ئه‌مری نه‌گریسی ئه‌میرێ، بڕیارا نه‌عادیلانه یا حاكمه‌كى و غه‌زه‌با سیاسی یێ ده‌ستره‌ش هه‌لكێشانا مه‌رگێ ته دكه‌ن و ئێدى ئه‌و تشتێن بچووكن مه‌زنن و ب رامانه‌كا دیتر ژ وانا ژى پشكا زۆرا تشتێن مه‌زنن د بنه‌ڕه‌ت دا بچووك دبن!!..
هه‌ر وه‌كو چاوا نێڕین و ته‌ماشه‌كرن پڕن ژ جواداهیێن تێگه‌هشتنێ، هه‌ر ب هه‌مان شێوه چه‌مكێ مه‌زن و بچووك و جۆرێ تێگه‌هشتنێ پێدڤی ب لێكدانه‌ڤه‌یه‌كا ستوونی، جودا و نوو هه‌یه.
ئه‌ڤ تێگه‌هشتنا، كو پێ وه‌یه ژیان پێكهاتیه ژ تشتێن بچووك، هه‌ر ته‌نێ بوارێن جڤاكى ڤه‌ناگرێته‌ڤه، سه‌رجه‌م بوارێن جودا یێن ژیانێ ڤه‌ده‌گریت، ب بواره زانستی ژى، زانستی ژى ژ ناڤ بچووك دا مه‌زنه، هه‌مدیسا بۆ حوكمڕانیێ ژى هه‌ر ڕاسته، فه‌رمانبه‌ره‌كێ پرسگه‌هێ، پۆلیسه‌ك و كارمه‌نده‌كێ بازگه ژى دكاریت جوانترین نموونه پێشكێش بكه‌ت و تێگه‌هشتنا مه بۆ حوكمڕانیێ پڕ بكه‌ت ژ هێز و پێز و ڕێز!..
ئێدى ده‌ڤێت ژ بچووك ده‌ست پێ بكه‌ین و مه‌زن ژبیر بكه‌ینه‌ڤه، ئه‌گه‌ر مه وه‌كر، مه‌زن و مه‌زنتر وه‌لات بنیات دانین و ب مه‌زنتر ژى ه‌چینه ناڤ دیرۆكێ دا.
كوردستانه‌كا ب هێز، واته حوكمه‌ته‌كا ب هێز!!
د. سالار عوسمان
ل ده‌سپێكێ، به‌رى كو به‌حسێ هه‌ردو چه‌مكێن حوكمه‌تا ب هێز و كوردستانا ب هێز و په‌یوه‌ندیا د ناڤبه‌را وان دا بكه‌ین، پێدڤیه ئاماژێ ب وێ ڕاستیێ بده‌ین، كو ل به‌رچاڤ وه‌رنه‌گرتنا ئه‌وێن دیتر، ب تایبه‌ت بۆ هه‌رێما كوردستانێ و سروشتێ سیاسی و حوكمڕانی یێ خراب و دیسا خاترخاترینه و پۆست به‌خشین ژى دوور ژ ئیستیحقاقاتا هه‌ڵبژارتنێ خرابیه‌كا دیتره!.. كه‌واته نها ئه‌م یێن به‌حسێ دو خرابیان دكه‌ین: (نه ل به‌رچاڤوه‌رگرتن و خاترێنه)، كو ل قووناغێن پێشین هه‌ردو خرابی، ل ڤێره یان ل وێرێ، د ڤێ گۆشێ دا یان یا دیتر دا ئه‌زموون كر و خرابیا لێككه‌فتى یا مه هاته دیتن، له‌ورا پێدڤیه د پێكئینانا ڤێ جارێ دا كابینه‌یا حوكمه‌تا هه‌رێمێ دا، ژ ڤان دو خرابیان راببوورین و ب كورتی بكه‌ینه ڕێزێ ل ده‌نگده‌رى: هه‌ڤوه‌لاتی بگرین و ب ره‌خ ڤه ژى د سروشتێ سیاسیه‌تمه‌دارێن هه‌رێما كوردستانێ پتر بگه‌هین، پتر تێبگه‌هین بۆ تێگه‌هستنا ڕاست یا پارتی و ئێكه‌تی دو حزبێن ب هێزن و حه‌تا نها ئیدارا كوردستانێ كریه و هه‌ر دڤێت ئه‌و زۆرترین مل بده‌نه به‌ر ئه‌ركێن خوه و ل ناڤ ئه‌ركێن خوه دا ژى ب ڕێڤه‌برنا حوكمه‌تێ، لێ خه‌لكى ژیان دڤێت، ب رامانه‌كا دیتر خه‌لك د ڕوانگه‌یا ژیانا خوه دا سه‌حا سیاسه‌تێ و حوكمڕانیێ دكه‌ت و ئه‌وا نوخبا سیاسی ل ته‌ك ژیانا خوه ب ئه‌ركێن مه‌زنێن دیتر ژى ڕابكه‌ت، په‌یڤینا پوخته ئه‌وه: خه‌لكى ژیانه‌كا هه‌ژى دڤێت، خه‌لكى سه‌قامگیریی و ژیانا و ئارامی و ته‌بایی دڤێت و نوخبه ژى ب تێگه‌هشتنا داخوازا جڤاكى و ژیانیا جڤاكى، كوردستانه‌كا ب هێزی دڤێت، ئه‌ڤه ژى، واته هه‌م ژیانا هه‌ژى و هه‌م كوردستانا ب هێز، ب حوكمه‌ته‌كا ئێكده‌ست و ئێك دید و ئێك بڕیار بهێته دروستكرن.
نه‌ریته‌كا دیمۆكراسی یه و حزب، پشكه‌كا وان پشكدار دبن د حوكمه‌تێ دا، كو دیاره ل هه‌رێما كوردستانێ ژى هه‌ر وه‌سا بوویه و هه‌ر ژى دێ دۆمكه‌ته‌ڤه، به‌لێ دڤێت ئه‌ڤ جاره، حزب ب تێگه‌هشتنه‌كا جودا پشكدار بن و ڕۆنتر بَیژم: نابیت بۆ وێ ئێكێ پشكدار ببن حه‌تا حوكمه‌تێ بنه‌جه بكه‌ن، میدیا حزبان دڤێت بێخن بۆ بڵاڤكرنا ژه‌هرا دژایه‌تیا حوكمه‌تێ، ب كورتی نابیت پشداریكرنا حزبان د حوكمه‌تێ دا ل سه‌ر حسابا لاوازكرنا حوكمه‌تێ بیت، دیسا نابیت پشكداریا حزبان د حوكمه‌تێدا ئێكده‌ستیی و ئێك بڕیاریێ حوكمه‌تێ بێخیته د مه‌ترسیێ دا، ئێدى قووناغه‌كا نوویه و دڤێت، پشتى وێ هه‌موو ململانێ هیچلێشیننه‌بووه، حزب د وێ راستیێ گه‌هشتبن، كو كوردستانیه‌كا ب هێز، واته حوكمه‌ته‌كا ب هێز، حوكمه‌تا ب هێز ژى تێگه‌هشتن و بنه‌ما و میكانیزما خوه هه‌یه و دڤێت حزب، گه‌ر حه‌زا كوردستانه‌كا ب هێزن، هاریكاربن د دروستكرن و پێكهێنانا كابینا نوو و كابینا نوو ژى ب هه‌مان گیان و تێگه‌هشتن هاریكار بن د پێشكێشكرنا باشترین نموونا حوكمڕانیێ دا، حه‌تا دووماهى جار ئه‌م هه‌موو ببینه خودان حوكمه‌ته‌كا ب هێز!..
ب پشتراستى ڤه حوكمه‌تا ب هێز دكاریت كوردستانه‌كا ب هێز بنیات بدانیت و ئه‌نجام د ناڤ وێ هه‌ڤكێشێ دا ژیان و خزمه‌تگوزاری یێن خه‌لكی ژى باشتر دبیت و تێگه‌هشتنێن ناڤخوه و ده‌رڤه ژى ئه‌رێنیتر دبن سه‌باره‌ت هه‌رێما كوردستانێ و ناڤوده‌نگێن یێن خوه یێن سیاسی..
ئه‌ڤ قووناغه یا گرنگه، هه‌موو، ناڤخوه و ده‌رڤه ل هیڤیا كوردستانه‌كا ب هێزن و ڕێك و ئه‌دره‌سێ ڤێ كوردستانا ب هێزه ژى حوكمه‌ته‌كا بهێزه، پرسیار ئه‌ڤه‌یه: حزب چ دكه‌ن و ب كیژ تێگه‌هشتن به‌رخورد ل گه‌ل گرنگیا قووناغێ دكه‌ن؟.. ئه‌رێ حوكمه‌ت بۆ خوه و به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبێن خوه بكاردئینن، یان بۆ كوردستانه‌كا ب هێز و ژیانه‌كا هه‌ژى یه بۆ خه‌لكى؟!.. به‌رسڤا ڤێ پرسیارێ ڕه‌هه‌ندێ نیشتیمانی و ئه‌خلاقی و وژدانی لێ دبێته‌ڤه و بلا ئه‌م هه‌موو چاڤه‌ڕێ بكه‌ین و بزانین كیژ حزب ملى دده‌ته به‌ر به‌رپرسیێن مه‌زن و كیژ حزب ژى، نه مه‌سئولانه ل سه‌ر كورسیێن پۆسته‌یێن حوكمه‌تێ دروونیت و ل هه‌مان ده‌م دا مژوولى بنكۆلكرنا كورسیێن خوه یه!!..
دووماهى په‌یڤ ئه‌ڤه‌یه: ئه‌نجامێ دووماهى هه‌لبژاتنان زۆر ڕاستیی ده‌رێخست، ل سه‌رێ هه‌موو ئه‌وان ڕاستیان ژى، ئه‌و ڕاستیه بوو، كو خه‌لك ده‌نگ ب حزبه‌كێ دده‌ت، كوردستانێ دروست بكه‌ت نه‌ك بیڕوخێنیت!..
سۆسیالمیدیا و شه‌ڕێ پیس!..
د. سالار عوسمان
ئه‌م هه‌موو گه‌هشتینه وێ راستیا ڕۆهن، كو د ڤى سه‌رده‌مێ ب له‌ز و ئالۆز دا، ل ناڤ فه‌زائو و به‌ریكانه‌یا میدیایی دا، سۆسیالمیدیا هه‌م ل پێشه‌وه‌یه و هه‌م خوه‌دى زۆرترین كاریگه‌ری یه، ئه‌گه‌رێ وێ ژى ئه‌وه كو هه‌ڤوه‌لاتی ژ كه‌سه‌كێ وه‌رگر بوویه نوونه‌ر، ب رامانه‌كا دیتر هه‌ڤوه‌لاتی هێزا لایه‌نى یه، هێزا نڤیسین و ده‌ربڕینێ و ڕاڤه‌كرن و تێگه‌هشتنێ و لڤینا ئیدیۆمانه.
د ناڤ وێ كاریگه‌ریێ دا، كو دبیت بناڤكه‌ین ب: (كاریگه‌ریا سۆسیالمیدیایێ)، شه‌ره‌كێ به‌رده‌وام هه‌یه، كو حزبێن سیاسی ل پشتن و ئه‌و جوگرافیا میدیایى یا نوو، ژ جوگرافیایه‌كا په‌یوه‌ندی یا جڤاكى ڤه‌گوهاستیه بۆ جوگرافیایه‌كا سیاسی و پتر ژ وێ ژى كرینه جوگرافیه‌كا حزبی و ژ وێ خراپتر ژى كرینه مه‌یدانا وى شه‌ڕی، كو هنده جاران بهایێن جڤاكى ب ڕادده‌یه‌ك تێدا دهێته پێشێلكرن، مرۆڤ شه‌رم ژ دیتنا وى!..
دبیت دوێ چه‌ندێ بگه‌هین كو حزب د ململانێ دانه، دبیت ژى د وێ چه‌ندێ ژى بگه‌ین كو ململانا سیاسی و حزبی، تایبه‌ت د قووناغه‌كا هه‌ستیار دانه، ـ بۆ نموونه ل ده‌مێ بانگه‌شا هه‌ڵبژارتنان دا ـ ده‌گه‌هیته ئاسته‌كى، ئێدى هه‌ر حزبه‌ك و دڤێت ژ پێناڤى سه‌ركه‌فتنێ ململانێ بكه‌ت، حه‌تا ڤێره ئاسایى یه و حزب ژبۆ سه‌ركه‌فتنێ، بۆ گه‌هشتنا ده‌سه‌لاتێ، ململانێ دكه‌ن و ململانێ بخوه ژى ساخله‌ته‌كا دیمۆكراسی یه و نابیت ژى ده‌ستژێ به‌رده‌ین، لێ ئه‌وا نه ئاسایی چیه؟ شه‌ڕێ پێشێلكرنا بهایێن وێ یه!..
سیاسه‌ت، به‌رێ سیاسه‌تێ ل ململانا سیاسی یه، به‌رێ سیاسه‌تێ و ململانا سیاسى یا جڤاكى یه، به‌رێ وێ جڤاكێ مرۆڤى یه، ئه‌ڤجا ئه‌و مرۆڤه هه‌ر نه‌ته‌وه و ئایین و ئایینزان و ژیبوونه‌كا هزری و حزبی هه‌بیت، مرۆڤه و خودان به‌ها وزینده‌وه‌ركێ ڕێزلێنگرتى یه و نابیت ژ پێناڤى هه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌كا هزری و سیاسی و حزبی، ل په‌نایا ململانا سیاسیه، بهایێن وێ بهێنه پێشێلكرن!..
شه‌ڕی پیس ب پێشێلكرنا بهایان ب ڕۆهنی د ناڤ سۆسیالمیدیا دا دهێته دیتن و دڤێت حه‌تا زووه ڕێی لێبگیرێت، ئه‌م نها به‌حسێ بهایێ مرۆڤى و جڤاكێ كوردی دكه‌ین و بگره سه‌حبه‌تێ ل گه‌ف و مه‌ترسیه‌كێ دكه‌ین، كو دووماهى جار ئه‌م هه‌مى، ب باش و ناباى ڤه زیانێ ژێ دبینین، ئاخر كو جڤاك، بهایێن مرۆڤى، گیانی پێكڤه‌ژیانێ پێشێل بكه‌ین و ب شێوێندرێن، ئێدى پانتایێ بۆ كارێ سیاسی ژى به‌رته‌نگ دبیته‌ڤه و ژینگه‌ها سیاسی ژى ژه‌هراوی دبَت، چونكو ئه‌وا سیاسه‌ت برێڤه دبه‌ت: (مرۆڤ، بهایان، جڤاك، پیكڤه‌ژیان و چه‌مكێن هه‌ڤشێوه)، كو ئه‌و هه‌موو چه‌مك پێشێلكرن و شێواندن، پرسیار ئه‌ڤه‌یه: ئه‌رێ سیاسه‌ت، حوكمڕانی، برێڤه‌برنا وه‌لاتى، خاكپارێزی، په‌روه‌رده‌كرنا به‌ره‌بان و ته‌بایا جڤاكى چ ب سه‌رى دهێت و وه‌لات به‌ر ب كیڤه دچیت؟!…
شه‌ڕی پیس پێشێلكرنا بهایان، ب تایبه‌ت یێن ل ناڤ سۆسیالمیدیایێ، كو كاریگه‌رترینیانه، جڤاك و سیاسه‌ت ژى وێران دكه‌ت و ڕێگرتن ل وى شه‌ڕى، ئه‌ركه‌كێ پیرۆزێ هه‌موو لایه‌كى یه، ب تایبه‌تی ئه‌ركێ ئه‌وانه، كو د خه‌ما شكۆداریا مرۆڤى بن و سه‌ركه‌فتنا وه‌لاتى و به‌ها یێن به‌رز!!..
