د. سالار عوسمان
پرتووك و پرسێن په‌یوه‌ندیدار، ئه‌و بابه‌تێ مللى یێ هنده قسه‌هه‌لگر و فره‌ڕه‌هه‌نده، هه‌ر ل كێڤه بیت، ئاسایه و دبیت ب پێشه‌كیه‌كێ ده‌ست پێ بكه‌ی، لێ ئه‌وا قورس و ئاسایی نه ئه‌وه، كو نه‌زانی چاوا و ل كێڤه دووماهێى پێ بینى!.. چونكو قسه‌كرن ل پرتووكێ، قسه‌كرنه له هه‌موو ژیانێ، له‌ورا ڤێت دڤێت و به‌ردكه‌ڤیت گه‌له‌كێ د بارى دا بده‌ین، بۆ نموونه: (پرتووك و مێژوو، پرتووك و ئینسان، پرتووك و ئایین، پرتووك و شارستانی، پرتووك و سیاسه‌ت، پرتووك و ماڵ، پرتووك و قوتابخانه، پرتووك و تاك، پرتووك و بازرگانی، پرتووك و خواندن، پرتووك و هزر، پرتووك و وه‌رچه‌رخان، پرتووك و ئیمزایا نڤیسه‌رى، پرتووك و دیاری و ..هتد).
ـ ئه‌وا من دڤێت ل ڤێره و د ڤێ ده‌رفه‌تا كورت د ئاخڤتنا بارێ وێ دا بكه‌م، پرتووكا دیاریی یه و د گه‌ل ژى دا مه‌به‌ستا مه په‌یڤینه‌ك سه‌باره‌ت ئیمزایا نڤیسه‌رێن پرتووكێ بكه‌م، كو ب خۆڕایی پرتووكێن خوه ئیمزا دكه‌ن و دبه‌خشینن!..
ـ ل ده‌ستپێكێ من دڤێت سه‌باره‌ت پرتووكێ و دیاریكرنێ بێژم: پرتووك دیاریه‌كا جوانه و دبیت ب به‌رنامه ڤه كار ل سه‌ر بكه‌ین و بكه‌ینه كلتوور، بۆ نموونه ل ده‌زگه‌هێن ڕه‌سمیی یێن وه‌ڵاتى، ئه‌و ده‌مێ مێهڤان ته‌شریفێ دئینن، چێدبیت ئێك ژ دیاریكرنێن مه پرتووكا كوردی بیت، بۆ نموونه مه‌م و زین، یان دیوانا جزیری و مه‌حۆی و ئه‌وێن دیتر ژی، یانژی، وه‌كو سه‌ردانا ئه‌زیزێن خوه دكه‌ین، خوه نه‌خۆشان و ل بوونا خوه ژى، ده‌ست و دیاریێن مه پرتووك بن و پرتووك وه‌ك جوانترین دیاری وێنه د ژیانێ دا بكه‌ین!..
ـ دیاره نڤیسه‌ر د هه‌قن پرتووكێن خوه بكه‌نه دیاریی بۆ یێن نێزیك، بێگومان مه‌به‌ستا مه ژ خوانده‌ڤانێن نێزیك، نه‌ك ئه‌وێن نزیكى خوانده‌ڤانى و پرتووك و كۆمێن لێكدای جودا ناكه‌ن، هه‌ر دیسا ئاسای ژى یه وه‌ك دیاری بده‌نه هنده ئه‌رشیفخانه و پرتووكخانه و ناڤه‌ندێن كلتووری و ڕه‌خنه‌گران و پسپۆڕان ژى، لێ ئه‌وا نه ئاسایی، ئه‌ڤ خۆڕایی بارڤه‌كرنه‌یه، كو ماوه‌یه‌ك بوویه باو و جا خوانده‌ڤان و نه‌خوانده‌ڤانان، لێ خڕڤه دبن و جڤینان لێ دبه‌ستن و دووماهیێ ئیمزادكه‌ن و ئاكام بێ به‌رنامه پرتووك په‌رت دبن!..
ـ ڕێوڕه‌سمێن ئیمزاكرنا پرتووكێ ل هه‌موو دونیایێ هه‌یه، قسه‌كرن و خواندن و هه‌لسه‌نگاندن و ناساندنا پرتووكێ ل هه‌موو دونیایێ ئاسایى یه، لێ ب به‌رنامه و ب ئامانج و دووماهێى هه‌ر نڤیسه‌ر و هه‌ر خوانده‌ڤان ژى ژێ سوودمه‌ند دبن و ب كورتی چاڤڕۆنیه‌كا كلتووریی و میدیایی ب ئوتۆ پرۆسێ بڕێڤه دبه‌ت، كو تێدا هه‌ر بها و شكۆیا پرتووكێ دپارێزێت، هه‌ر دیسا شكۆیا نڤیسه‌ر و خوانده‌ڤانى و پسپۆڕێن په‌یوه‌ندیدار ژى، به‌لێ ئه‌وا ل لایێ مه دگوزیت، ب ڕایا به‌نده، بهایێ پرتووكێ كێم دكه‌ت، وه ناكه‌ت نڤیسه‌ر ب نڤیسین بژیت، خوانده‌ڤان و نه‌خوانده‌ڤانى تێكهه‌ل دكه‌ت، پسپۆڕ و گشت خه‌لكى پێ ل گه‌ل ئێك خرڤه‌نابن و نابیت!..
ـ ڕووی ده‌می یا دلسۆزێن نڤیسه‌رێن كورد و د خزمه‌تا وان دا دبێژم: پرتووكێن خوه، كو به‌رهه‌مێ شاره‌زایی و شه‌ڤخواندانا وانه، ب خۆڕایی پارڤه نه‌كه‌ن و بلا ئه‌م ژى وه‌ك گه‌لێن دونیایێ فێربین ڕوو ل پرتووكخانه‌یان بكه‌ین و پرتووكان بكڕین و پۆخته‌یا ئاخفتنێ ئه‌وه، شكۆ و بهایێ پرتووكێ بپارێزین!..
نووترين نووچه
- ل لبنانێ 150 خوەپیشاندەر بریندار بوون
- وەزارەتا بەرگریا ئەمریکا: مە چ پلان بۆ ڤەکێشانێ ل عیراقێ نینن
- پارتى بڕیار دا كۆنگرهى ئهنجام بده‌ت
- سەرۆک بارزانی پێشوازیێ ل کونسولێ ئەمریکا ل هەولێرێ دکەت
- هۆلەندا دێ دەست ب راهێنانا پێشمەرگەی کەتە ڤە
- کارێ بازرگانی ل دەرگەهەکێ سنوری یێ هەرێمێ هاتە راگرتن
- سهقا ناسیا ههرێمێ: دێ باران و بهفر ههرێمێ ڤهگریت
- 30 سم بەفرێ ل کۆمەلگەها دەروازێ نێڤدەولەتی یێ سەرزێری بارینە
- پهرلهمانتارهكێ بهغدا: رهوشا عیراقێ بهرهف قهیرانهكا مه‌زن دچیت
- ئیران دێ قهرهبوویا بنهمالێن وان كهسێن بالهفرا ئوكرانی كهت
د.سالار عوسمان
ئێكه‌مین دیدارا ئه‌ده‌بی یا هه‌ڤچه‌رخا كوردی د مێژوویێ دا!..
د. سالار عوسمان
ـ ئه‌م هه‌مى ل ڤێره بووین، كوردێن هه‌ر سێ پارچێن غه‌مگینێن كوردستانێ، ته‌نانه‌ت كوردێن تاراوگێ ژى، خوه ل شێوه‌زار و شێوه ئاخفتن و شێوه شێواز و شێوه نڤیسین و شێوه بیركرن ژى د جیاواز بن، لێ هه‌ر هه‌مى د كوردبوون و كوردستانیبوونێ و حه‌زا ئه‌ده‌بیاته‌كا باڵا دا بۆ كوردان، ب هه‌ڤرا ئێكهه‌لویستن، ئه‌ڤه ژى ئارمانجه‌كا مه‌زنه.. به‌لێ هه‌مى ل ڤێره بوون، ل هه‌ولێَرێ، ل پایته‌ختێ حوكمڕانیا نیشتیمانی یا كوردستانێ.
ـ هه‌ولێر هه‌ر تنێ باژارێ هه‌ولێریان نینه، هه‌ر باژارێ ئێك دیتن و ئێك بیركرن و ئێك شێواز و ئێك شێوه‌زار نینه، هه‌ولێر باژارێ هه‌میانه، باژارێ هه‌مى جیاوازیانه، گه‌له‌كان هه‌ول دا، مه‌به‌ستا من پشكه‌ك ژ سیاسیانه، هه‌ولێرێ ب وه‌سفا كرێت نه‌شیرین بكه‌ن، لێ هه‌ولێر هه‌ر باژارێ فره‌ڕه‌نگى مایه‌ڤه و هه‌تاهه‌تا ژى دێ فره‌ڕه‌نگتر دچیته ناڤا كووراتیا مێژوویێ دا، هه‌ر ل ڤێره ژى ب ده‌رفه‌ت دزانم ئاماژه ب ڕاستیه‌كێ بكه‌م، ئه‌وێ راستیێ، كو ل هه‌ر چارپارچێن كوردستانێ چو باژاره‌ك نینه، ته‌مه‌ت هه‌ولێرێ پڕجیاوازیی و فره‌ڕه‌نگى ژ ڕوویێ ئایینی و نه‌ته‌وه‌یی و كلتووریی ڤه، له‌ورا وه‌كو دبێژین هه‌ولێر، دڤێت بێژین كوردستانه‌كا بچووك!..
ـ به‌لێ هه‌مى ل هه‌ولێرا پایته‌خت بوون و ل ئێكه‌مین دیدارا ئه‌ده‌بیا هه‌ڤچه‌رخا كوردی پێكڤه بوون، پێكه‌ڤه ووشه، په‌یڤێن ڕه‌سه‌ن سه‌ركوبنك وان خولقاندن ل ته‌بایێ، ته‌بای بۆ نیشتیمانه‌كى، كو زۆر تشت ل ده‌ست نه‌ته‌بایێ، نه‌ته‌بایێ هه‌تا ئاستێ كوشتنێ برایان!..ئێدى به‌سه و دڤێت ئه‌و ڕۆژێن ڕه‌ش فێری ئه‌وێ چه‌ندێ كر بین، سپی ببینین و سپی بیر بكه‌ین و سپی كار بكه‌ین!..
ـ زه‌مه‌نێ سپی بیركرن و سپی كاركرن و دڤێت ئه‌م هه‌مى، وه‌ك ڕێڤه‌به‌ریا وێژه‌ی یا هه‌ولێر سپی كاربكه‌ن و سپی هه‌مى ل ناڤ خوانیێ ته‌بایێ كۆمبكه‌ن، خوانیه‌ك، كو دبێژنێ ئه‌ده‌بیات، ئه‌ده‌بیات، كو هه‌ر هه‌مى وشه‌یه‌ك لێ دڕژیێت، لێ ڕژتنه‌ك بۆ باوه‌شا نیشتیمانى و جوانیێ!..
ـ گرنگه نیشیمان و جوانیێ كۆمبكه‌ین، گرنگتر ژ وێ ژى ئه‌ڤه‌یه، كو نه‌وه‌یان بێخینه ناڤ ئه‌وێ كۆمكرنا ئه‌خلاقی و دیدارا ئه‌ده‌بی یا هه‌ڤچه‌رخا كوردی دا ڕێكبێخین و هه‌ر ئه‌و ژى كر و ده‌ستێ هه‌مى لایه‌كى خۆش!..
ـ كۆمكرنا ئه‌خلاقی ئه‌وه هه‌ر چ هه‌مانه بێژین، ب ڕه‌خنه و هاواریان ژى ڤه، لێ د خزمه‌تا نیشتیمان و مرۆڤى و جوانیێ دا، چه‌ند ساله‌ك مه ل به‌ر بوو هه‌وله‌ك هه‌بوو، ب به‌هانه‌یا ڕه‌خنه‌ڤه بۆ نیشتیمانشكێنیێ، لێ ئه‌و شكه‌ستن و نیشتیمان بسه‌ركه‌فت!.. له‌ورا دڤێت دهشیاربین و ڕه‌خنێ ل نیشتیمان شكێنیێ جودا بكه‌ین و ب كورتی، ڕه‌خنه‌یا مه گه‌ره‌كه و نیشتیمان شكێنی یا مه نه‌گه‌ره‌كه!…
ـ پێدڤیه ئه‌ده‌بیات نیشتیمان بین و یا جوانیخولقین بیت و دڤێت ژ ئه‌ڤرۆ پێڤه، ب تایبه‌ت ل سالێن داویێ كار ل ڤێ پێناڤێ دا بكه‌ین، هه‌ر ل ڤێره دا به‌ڵێنێ دده‌ین درێغیێ نه‌كه‌ین و وه‌ك چاوا د وارێ كلتوورى دا كوورتر د چاكیا گشتی دا هه‌لگرتیه، هه‌روه‌سا و بر گوڕتر ل گه‌ڵ هه‌ڤكاران به‌رده‌وام بین و د وێ ڕێیێ دا مه پێدڤی ب ڕێنواندنێ و ئامۆژگاریا دلسۆزان هه‌یه و چاڤه‌رێینه!..
دیدارا نێڤده‌وله‌تی یا رۆژنامه‌نڤیسان و پتر ژ په‌یڤه‌كێ!..
د. سالار عوسمان
ـ پێر ل هه‌ولێرێ پایته‌ختێ هه‌رێما كوردستانێ، دیدارا نێڤده‌وله‌تی یا ڕۆژنامه‌نڤیسان ده‌ست ب كارێن خوه كر و دوهى ژى به‌رده‌وام ببوو ب هیڤیا سه‌ركه‌فتنێ، ل ڤێرێ ب خێرهاتنی گه‌رما سه‌رجه‌م مێڤانێن هێژ دكه‌ین، تایبه‌ت مێڤانێن عه‌زیز یێن ده‌رڤه‌ی كوردستانێ.
ـ ئه‌ڤ دیدارا گرنگ، گرنگه ب وێ تێگه‌هشتنا،كو د قووناغه‌كا گرنگ دا ل بابه‌ته‌كێ گرنگ یێ گشتى دكه‌ت، قووناغا گرنگه ژى ئه‌وه، كو ده‌وروبه‌ر ڕووچۆنه ناڤ گرفتێن سیاسی یێن كوور دا و ئه‌ڤ ئارامى و ئێكرێز مژوولی چنینا ڕه‌نگێن نیشتیمانینه، بابه‌تىه‌َ گه‌ل یێ گشتى یێ گرنگ ژى، كو د وێ دیدارێ دهێنه به‌حس و گه‌نگه‌شه‌كرن، ئه‌ڤه‌نه:
ـ پرسا راستڤه‌كرنا قانوونا ژماره (35) یا سالا (2007)، قانوونا كارێ ڕۆژنامه‌نڤسییچ ل كوردستانێ و گونجاندن ل گه‌ل پێشهاتێن ڤێ قووناغێ.
ـ ڕێخستنا پیشه‌ییا ڕۆژنامه‌نڤیسی ل كوردستانێ.
ـ بیرۆكه و ڕه‌شنڤیسیا پڕۆژه یاسایێ ئه‌نجوومه‌نی بالای یێ ڕاگه‌هاندنا كوردستانێ.
ـ بیرۆكه و ڕه‌شنڤیسا پڕۆژه‌یاسا میدیا بیستراو و بینراو و سۆشیال میدیا ل كوردستانێ.
ـ پرسا ماف و ئازادیێن ڕۆژنامه‌نڤیسان و ڕوانگا جوداهێن وێ.
ـ پرسا نیشتیمانبینی و ئێكڕیزیا گه‌ل و ئه‌ركێن ڕۆژنامه‌نڤیسان د وێ پرسگرێكێ دا.
ـ ڕۆژنامه‌نڤیس و ئه‌وێن دیتر، ڕۆژنامه‌نڤیس و حوكمه‌ت، ڕۆژنامه‌نڤیس و دادگه‌ه، ڕۆژنامه‌نڤیس و حزب، ڕۆژنامه‌نڤیس و هه‌ڤوه‌لاتی و.. هتد.
ـ پێش هه‌ر گفتوگۆیه‌كێ دڤێت ئه‌وێ ڕاستیێ بێژین، كو یاسایا كارێ ڕۆژنامه‌نڤیسیێ دسكه‌فتێ قووناغا خۆیه‌تی و ب ڕێز ڤه دهێته سه‌حكرن، راستڤه‌كرنا هه‌ری فه‌ره، به‌لێ ب وێ تێگه‌هشتنا، كو خودی قانوونا باشه، لێ ڤالاهی تێدایه، بۆ نموونه وارێ میدیا بیستراو و بینراو و سۆشیال میدیا.
ـ ل نیاڤ هه‌موو وان گفتوگۆیێن د وێ دیدارێ دا و ل ده‌رڤه‌ی وێ دیدارێ ژى دهێته كرن، گرنگه سێ تشتان ل به‌رچاڤ وه‌ربگرین:
ئێك: نیشتیمانبینی و ئه‌ركێن كوردستانه‌كا ده‌وردراڤ ب هه‌ڕه‌شیان.
دو: ماف و ئازادیێن ڕۆژنامه‌نڤیسان و ئازادیا ڕاده‌ربرینێ.
سێ: رێخستنا سه‌رجه‌م ئه‌و پرسێن ب گیانێ كۆمكاری و كووركرنا پتریا ئێكڕیزیا گه‌لی كوردستانێ.
ـ ب پشتراستى ڤه، ڕه‌چاڤكرنا ڤان (3) سێ خالان كلیلا سه‌ركه‌فتنێ یه و دیدارێ دئێخیته سه‌ر ڕاسته‌ڕێی و ئامارنجا ڕوهن.
ـ هه‌ر د ڤێره دا سه‌رێ نه‌وازشێ بۆ ڕۆژنامه‌نڤیس و میدیاكارێن شه‌هیدێن كوردستانێ و هه‌موو جیهانێ دادنین و د وێ ڕاستیا شه‌ره‌فبار تێدگه‌هین، كو خوێنا گه‌شا وان به‌شه‌كه ژ شه‌وقا ئازادیێ و نها ئه‌م د ناڤ شه‌وقا وێ ئازادیێ دا به‌حس ل ڕێكخستنا باشترا پرسا میدیایێ دكه‌ین ل كوردستانێ.
ـ له دووماهیێ دا ده‌ستخۆشیێ ل سه‌ندیكا ڕۆژنامه‌نڤیسێن كوردستانێ دكه‌ین، كو ئه‌م دیدارا گرنگ ڕێخست و ل هه‌ولێرێ پایته‌ختێ كوردستانێ، هه‌مى ئه‌وێن ل ده‌وربه‌رى خه‌تیرا په‌یڤێ و ڕه‌نگه‌ڕوانگیا وێنه‌ى و ده‌نگێ ئازادیێ كۆمكرى و سه‌ركه‌فتن بۆ دیدارا نێڤده‌وله‌تی یا ڕۆژنامه‌نڤیسان.
مه‌نه بهیستیه بلوورێ بده‌نه ئاسنگه‌رى..!
د. سالار عوسمان
ـ قسه‌كرن، په‌یڤین و ئاخڤتن، خوه چپه و چڕپه و بگره ژ ده‌نگ و هاواران ژى پشكه‌كه ژ راستیا مرۆڤى، د په‌یڤینا مرۆڤى دا هه‌یه ده‌نگ و چڕه و هاوار پشكه‌كه ژ ده‌ربڕینێ و د گه‌ل پێشكه‌فتنێ ژى دا ده‌نگه و ل گه‌ل ژى دا قسه‌كرن ب خوه ڕێخستیه و بۆیه هونه‌ر، هه‌ر ژبه‌ر هندێ زاراڤێ خه‌لكه‌كی وه‌كو هونه‌رێ ده‌نگى یه، هونه‌رێ ده‌ربڕینێ، هونه‌رێ قسه‌كرنێ، ڕه‌وانبێژی، گۆتاربێژی و ڕه‌وانبێژی و یێن دیتر ژى)، وه‌سا د ناڤ وارێ زانستى دا جهێ خوه كریه و بوویه جهێ بایه‌خا ناڤه‌ندا زانستداران و هه‌تا دهێت ژى ئه‌و بایه‌خێ پتر هه‌لدكێشێت.
ـ كه‌واته په‌یڤین هونه‌ره، تایبه‌ت ئه‌و په‌یڤینێن ل ئاوایێ گشتی دا دهێته‌كرن، به‌رى ئه‌وێ چه‌ندێ به‌حس ل ئاوایێ گشتی بكه‌م، من دڤێت ڕۆن و ئاشكرای ئه‌وێ ئێكێ بێژم: (ل نك من ئه‌و هه‌موو جۆره قسه‌كرنن، ڤێجا هه‌ر كی بكه‌ت و جهێ لێ بكه‌ت هه‌رچ بیت هه‌ر هونه‌ره، بۆ نموونه جۆتیاره‌ك، كو ب جۆباران ڤه، هه‌تا ده‌گه‌هیته سه‌رۆكه‌كى، كو ب ئه‌ركێ وى یێ ملله‌ته‌كێ یه، هه‌ر هونه‌ره)، له‌ورا دڤێت هونه‌رێ قسه‌كرنێ بكه‌ینه خه‌ما هه‌میان، خه‌ما خێزانێ، داینگه‌هێ، خوێندنگه‌هێ، فه‌رمانگه‌ه، حزب و خوه سه‌رۆكایه‌تیان ژى!..
ـ جوان قسه‌كرن، جوان سه‌ره‌ده‌ریكرن ل گه‌ل خوه و به‌رامبه‌رى ته، كو جوان بپه‌یڤی، كه‌واته روح و هزر و ئاوه‌زا ته یا پره ژ جوانیێ، هه‌م دیسا ڕێزگرتنه ژى ل به‌رامبه‌ر، چونكو یێ به‌رامبه‌ر ته هه‌ژى وێ دزانیت و دبێژیت جوانترین په‌یڤ و ڕسته و ده‌ربڕین و په‌یڤینێ پێشكێش بكه‌ت.
ـ كوردان زمانه‌كێ شیرین هه‌یه، جوانه وه‌ك كانیێن ئاڤێ و سوولاڤێن وێ، ب هێزه وه‌ك چیا و پێشمه‌رگێن، دێرینه وه‌ك مێژوویا خوه و به‌رفره‌ه ژى وه‌ك خاكێ خوه، كێم زمان هه‌نه ل دونیایێ ته‌مه‌ت زمانێ كوردی هنده زه‌نگین و پڕ شێوه‌زاره، له‌ورا كورد دڤێت شانازیێ ب زمانێ خوه بكه‌ت و ب كورتی ژى من دڤێت بێژم: (ئه‌وا هه‌تا نها كوردی بۆ مایی زمان و به‌رخودانه، چونكو، مخابن، هه‌م مێژوو و جوگرافیا وی و هه‌م ژى دابونه‌ریت و هونه‌ر و كلتوور، به‌شێ زۆرێ شێوه و دزى و داگیركرى!..)، كه‌واته ئه‌وه زمانه، ب درێژایێ ئه‌و هه‌موو ده‌وروبه‌ر پڕن ژ غه‌در و زوڵمێ، كوردی د گه‌ل خوه‌دا پاراستیه و بوویه ناسنامه..!
ـ دڤێت به‌رى زارۆ و دایك و بابێن وان، به‌رى قوتابیان مامۆستایان و، به‌رى هه‌ڤوه‌لاتیان سیاسی فێری هونه‌رێ جوانێ قسه‌كرنێ و جوان په‌یڤینێ و جوان ده‌ربڕینێ ببن و ئێدى ئه‌و ڕاستیا رۆهن به‌رده‌ینه نیاڤ جڤاكى، ئه‌وێ راستیێ، كو ئێكه ژ نیشانێن جڤاكێ جوان، پێكهاتیه ژ قسه‌كرنا جوان..!
ـ پێدڤیه هونه‌رێ قسه‌كرنێ، تایبه‌ت بۆ ئه‌وێن ژ فه‌زایا گشتی قسه‌كرن، ببیته ب مه‌رج و ب كورتی ئه‌وێ نه‌زانیت قسه بكه‌ت، حه‌ق نینه مافێ قسه‌كرنێ بده‌نێ، مه نه‌بهیسیته بلوورێ بده‌نه ئاسنگه‌رى و ئاسنی ژى بده‌نه بلوورڤانى، د مێژه دا مه بهیستیه كورد یێ خۆش قسه‌خۆشه و قسه‌جوانه و كه‌لام شیرین و دیوانا شه‌ڤێن هه‌لبه‌ستاڤایه، كۆڕێن پیران و ماقوولانه، جڤاتا مزگه‌فت و مه‌ستانی پڕ بوویه ژ شه‌ربه‌ت و خۆشاڤێ و شه‌ڤێ، ئێدى بلا ئه‌م هه‌موو ژیانێ پڕ بكه‌ین ژ خۆشاڤا په‌یڤان و جوان قسه‌كرنێ..!!
ل كیڤه ژنه‌كێ بێده‌نگ بكه‌ن، ل وێرێ چرایه‌ك ڤه‌دمریێت..!
د. سالار عوسمان
پێر رۆژا سێشه‌مبیا بۆرى كۆنفرانسێ ئێكێ یێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان سه‌باره‌ت یه‌كسانیا جێنده‌ری ل هۆلا پێشه‌وا ل هه‌ولێرێ بڕێڤه‌دچیت و به‌رى هینگى ب دو رۆژان ژى هه‌ر ل هه‌مان هۆڵ و بۆ جارا ئێكێ یه د مێژوویێ دا، فیسته‌ڤاله‌كا به‌رفره‌ه بۆ شیعرا ژنێن هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ برێڤچوو، كو هه‌ردو چالاكی دتژینه ژ رامان و مه‌غزایێن كلتووری و جڤاكی!..
ـ ئه‌وا ئێكشه‌مبیێ: (فیسته‌ڤالا شعرا ژنێن كوردستان) ژبلى ئه‌وێ پشكه‌ك ژ شاعرێن هه‌رچارپارچێن كوردستانێ شعرێن خوه خواندن و ب رێیا په‌یڤێن ئینسانی ژیان و خه‌م و جوانی نڤسینه، د ڤێ پالێ دا ڕێز ل (11) یازده ئافره‌تێن ره‌وشه‌نبیرێن كورد هاته گرتن، كو هه‌موو ژیێ خوه، چرائاسا، بۆ شكاندنا تاریێ ته‌رخان كریه، كو ئه‌ڤ مۆمه د داگیرساوانه بوون: (د. كوردستان مۆكریانی، د. شوكریه ڕه‌سوڵ، سینه‌م به‌درخان، دیا جوان، ئه‌رخه‌وان ڕه‌سوڵ، ناهیدی حوسێنی، نه‌جیبه ئه‌حمه‌د، د سامیه شاكر، به‌دیعه دارتاش، عه‌قیله ڕواندزی و ڕووپاك عه‌بدولقادر)، كو جاره‌كا دیتر ژى ل ڤێره بێژینێ: هوون چرانه و رێ به‌رده‌وامتر و ڕۆشه‌نتر!..
ـ هه‌ر سه‌باره‌ت فیسته‌ڤالا شیعرا ژنێن كوردستان، كو ب هه‌ڤكاری ل گه‌ل (مالی كتێب) هاتبوو سازكرن، شیعرا (81) ژنێن كورد د كتێبه‌كێ دا ب ناڤێ (ژن ژیان ده‌نووسێته‌وه) چاپ و به‌لاڤه كریه، كو وه‌ك ئه‌نتۆلۆژیایه‌كێ بۆ توێژه‌ر و ڕه‌خنه‌گرێن وارێ شیعرا هه‌ڤچه‌رخا كوردی، كو ب پشتراستى ڤه دبیته سه‌رچاوه‌یه‌كێ باش و زه‌لال و كه‌لێنه‌كێ د ناڤ كتێبخانا ئه‌ده‌بێ كوردی ژى دا ڕۆهن دكه‌ت..
ـ ئه‌ڤ كۆنفرانسه ژى، كو پێر ب ناڤێ (یه‌كسانیی جێنده‌ری، ئه‌ركی هه‌مووان)، بڕێڤه دچیت و كۆمه‌كا به‌حس و بابه‌تێن گرنگی تێدا دهێته پێشكیشكرن پێنگاڤه‌كا دیترا دروسته ب ئاراسته‌یا ڕاسته‌ڕیێ، ئه‌و ڕاسته‌ڕێیه، كو ژن مرۆڤه و ئێدى دڤێت زه‌لام ژى مرۆڤانه و وه‌ك مرۆڤ سه‌ره‌ده‌ریێ د گه‌ڵ ژنێ دا بكه‌ن!.
ـ ئه‌م ل وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان كارێ به‌رده‌وام د پێناڤێ دا دكه‌ین و ب ده‌نگێ بلند دبێژینه هه‌موویان: جڤاكێ ڕۆهن، ده‌وله‌ت و حوكمه‌ت و خوه قوتابخانه و مالا رۆهن ژى پێكدهێن ژوێ ئێكێ، ژن و زه‌لام پێكڤه وه‌ك ئینسان سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل ئێك بكه‌ن و ب كورتی ل كیڤه ژنه‌ك بێده‌نگ كریه، ل وێرێ چرایه‌ك ڤه‌مریایه، ل كیڤه ژنه‌ك هاتیه كوشتن، ل وێرێ خودێ تووڕه دبیت و ئێدى دڤێت د ژیانێ دا سه‌لیقا ژنێ بكه‌ینه ستران، دڤێت دیوارێ وه‌لاتى بهه‌لچنین، لێ نیگار و نه‌خشه، ڕێ وه‌ك ڕه‌نگێ ژن بیت و ئێدى ل ته‌نیشت هه‌ر زه‌لامه‌كى ژنه‌ك و ل ته‌نیشت هه‌ر ژنه‌كێ ڤه ژى زه‌لامه‌ك بیت، ده‌ست ل ناڤ ده‌ستى كوردستانێ ئاڤا بكه‌ین!
پێشانگه‌ها نێڤده‌وله‌تی یا فرانكفۆرت و پتر ژ په‌یڤه‌ك!..
پشكا ئێكێ
سه‌ره‌كوه‌زیرێ نه‌رویج ل وێرێ بوو ..
ـ ئه‌ڤ پێشانگه‌هانه جیهانه‌ه‌كا بچووكه، هه‌موو نه‌ته‌وه‌یان، ده‌وله‌ت و هه‌رێمان، ڕه‌نگ و ڕوانگه‌یێن وان، ڕاسته ب رێیا كتێبێ ڤه و كتێبێ كۆمكرینه، لێ جیهانه‌كا بچووكا كلتووری ژى یه بۆ دیالۆگێ و بازرگانیێ و ل پالی ژى دا سیاسه‌ت، سیاسه‌تڤانان ب گرنگی یه‌ڤه لێدنێرن و سالانه كۆمه‌كا سیاسیی یا مه‌زن، ل نێڤا وان ژى دا سه‌رۆكێن وه‌لاتان دهێن و هه‌ر ساله‌كێ ژى وه‌لاته‌ك دبیته مێڤانێ شه‌ره‌ف و هۆلیه‌كا مه‌زن ژى دهێته ته‌رخانكرن بۆ مێڤانێ شه‌ره‌ف، هه‌تا به‌رهه‌مێن كلتوورێن وان تێدا نه‌مایش بكه‌ن.
ـ ئه‌ڤ ساله نه‌رویج بوو یه مێڤانێ شه‌ره‌ف، ب ڤێ هه‌لكه‌فتا گرنگ، ڕێوڕه‌سمه‌كێ مه‌زن و هۆله‌كا مه‌زن و نه‌مایشه‌كا مه‌زن هاتبوو رێخستن، كو تێدا ژبلى چه‌ندین سیاسه‌تڤان و ڕۆناكبیرێ مه‌زن، سه‌ره‌كوه‌زیرێن نه‌رویج (ئێرنا سۆڵ بێرگ) ژى ئاماده بوو و گۆتاره‌ك ژی ب ڤێ هه‌لكه‌فتێ پێشكه‌ش كریه.
ـ ئه‌وا ئه‌ز به‌حسی ژێ دكه‌م، مه‌به‌ستا من ڕێوڕه‌سمه‌كه، ئێڤاریا 15 ئۆكتۆبه‌رێ بوو، كو هه‌ڤالان ل گه‌ل ڕۆژنامه‌نڤیس (یووسف مه‌نتك) ل وێرێ بووین و مه پشكداری كر د یتنا هۆلا مێڤانێ شه‌ره‌ف، كو بێ ئه‌ندازه جوان و باڵكێش هاتبوو ڕێخستن و كۆمه‌ك نمایش و به‌رهه‌مێ وان ژى بنین، كو ڕاستیه‌ك پتر سه‌لماند، كو ده‌وڵه‌ت و هه‌رێم ساڵانه كار و كۆششێ دكه‌ن بۆ وێ چه‌ندێ ببینه ب مێڤانێ شه‌ره‌ف، چونكو هۆلا مێڤانێ شه‌ره‌ف، باشترین پانتایا خوه‌ناساندنا كلتوورێ نه‌ته‌وه و ده‌وڵه‌تانه بۆ هه‌موو جیهانێ.
هه‌ر بابایه دێت و كتێب ده‌با !…
ـ 16 ئۆكتۆبه‌ر، ڕۆژا ئێكێ یا پێشانگه‌هێ بوو، ئه‌م هه‌موو ل وێرێ بووین، ل پڕ (جان دۆست) و هه‌ڤژینا وى گه‌هشتن، جان دۆست كۆمه‌ك ژ به‌رهێن وى ژى ئێنابوون، ڕێوڕه‌سمێن واژۆكرنا كتێبێن وى ده‌ستپێكر و ناڤا وان ژى دا، دووڤدا به‌حسكرن ژ دووماهى به‌رهه‌مێن وى، سه‌باره‌ت هونه‌رێ نڤیسینێ مه گفتوگۆ دكر، تایبه‌ت ئه‌و نڤیسینێن دچنه د ناڤ مێژوویێ دا!.
ـ (جان دۆست) نڤیسه‌ر و ڕۆماننڤیسه‌كێ ب ناڤوده‌نگێ كورده و ب بنیات خه‌لكێ كۆبانێ یه و هه‌رده‌م ل گه‌ل ژانێن گه‌لێ خوه دا دژیت و بیر دكه‌ته و دنڤیسێت و هه‌ر ئه‌وێ ژى وه‌كریه كو زووی شیره‌تێ وه‌ربگریت، نها جان دۆست ناڤه‌كێ دیارێ ناڤا ئه‌ده‌بیاتێن هه‌ڤچه‌رخێ كوردی یه و خه‌ریكه سنووران ببریت و جهێ شانازیێ یه!..
ـ مێڤانێن جودا جودا، ژ نه‌ته‌وه‌ێن جودا جودا سه‌ردانا ستاندێ كوردستانیان دكرن و ب خۆشحالی ڤه مه پێشوازی لێ دكر، هه‌ر د ڤێره دا پێدڤیه ناڤێ تیما وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بنڤیسین، كو پێكهاتى یه ژ ڤان بڕێزان: رێڤه‌به‌ریا گشتی یا راگه‌یاندنێ ب وه‌كاله‌ت شێروان عه‌وڵا، یاریده‌ده‌رێ ڕێوڤبه‌ریا گشتی یا كتێبخانه‌یان سه‌رباز جه‌وهه‌ر، خه‌رمان هیرانی و فرمێسك مسته‌فا وه‌ك دو شاره‌زا و به‌نده، ئه‌ڤ تیمێ فه‌رمى ب هه‌ڤكاریا ڕۆژنامه‌نڤیس یوسف مه‌نتك، كاروبارێن ستاندا كوردستانێ بڕێڤه‌دبر.
ـ ڕۆژا ئێكێ، واته 16/10/2019، هۆلا مێڤانێ شه‌ره‌ف و هۆلا سێ و پشكه‌ك ژ هۆلا پێنج ب سه‌ركرده ڤه، دا ژبیرا من نه‌چیت، ستاندا كوردستانێ ل هۆلا 5، ژماره 141 C بوو، كو ژ نێزیك مه‌ژى دا وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری یا لوبنان و ئیمارات و مسر و عیراق و چه‌ند وه‌لاته‌كێن عه‌ره‌بی ژى هه‌بوون، كو ب به‌راوردى ل گه‌ل ستاندێ كوردستانێ مێڤانێن د كێم بوون، تایبه‌ت عیراق، كو پتریت جاران، نه‌ك هه‌ر مێڤانێن وان دكێم بوون، به‌لكو وه‌ك كاك لوقمان به‌رزنجی ـ یێ ڕۆژنامه‌نڤیس دگۆت: ستاندا كۆمارا عیراقێ كه‌س لێ نینه و هه‌ر بابایه دهێت و كتێب دڤیان!..
كۆڕێن پێشانگه‌ها فرانكفۆرت و په‌رۆشی كوردانی دیاسپۆرا
پشكه‌ك ژ چالاكیێن ستاندێ كوردستانێ ل پێشانگه‌ها فراكفۆرت، كۆڕێن وان بوون، ڕۆژا 19 ئۆكتۆبه‌رێ، ڕۆژا هه‌ره قه‌ره‌باڵغێ بوو:
ـ د. حه‌مه مه‌نتك: ده‌روازه‌یه‌ك بۆ ڕه‌خنا ئه‌ده‌بێ كوردی، كۆڕگێڕ: خه‌رمان هیرانی.
ـ به‌ختیار عه‌لی و به‌یان سه‌لمان: تاراوگه و پرۆسا نڤیسینێ، كۆڕگێڕ: فرمێسك مسته‌فا.
ئه‌وا سه‌رنجا من ڕاكێشاى، په‌ڕۆشا كوردێن دیاسپۆرا بوو بۆ چالاكیێ و ئاماده‌بوون و گفتوگۆیا كوردانه، هه‌ر ئێك ژ وان ب ده‌هان پرسیار و سه‌دان سه‌ره‌به‌حس و هزاران خه‌مێن پیرۆز هه‌بوون!…
ڕێزلێنان له ماندوویبوویان
ـ پشه‌ك ژ چالاكیێن مه ل پێشانگه‌ها نێڤده‌وه‌لتی یا فرانكفۆرت، ڕێزلێنان بوو ل كۆمه‌كا هونه‌رمه‌ند و شاعیر و ڕۆژنامه‌نڤیس و چالاكڤانان، كو ماندوویێن ڕێیا وه‌لاتن، وه‌لاته‌ك، كو هه‌تا نهار ژى هه‌ر خه‌ونان ده‌بینن و خه‌مان دخۆن!..
ـ به‌رزان هه‌ستیار ـ ی شاعیر
ـ دانا عه‌لی سه‌عید ـ ی شانۆكار
ـ لوقمان به‌رزنجی ـ ی ڕۆژنامه‌ڤان
ـ به‌كر شوانی ـ ی وه‌رگێڕ
ـ وه‌جیهه عه‌بدوڵڕه‌حمان ـ یێ چالاكڤان
ئه‌و زاته د دڵسۆز و ماندیبووى بوون، كو وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان بوو، ئه‌ڤ ساله ڕێز لێ هاتبووكرن بزاڤێن داهێنانێن وان به‌رز نرخاندبوون.
پێشانگه‌ها فرانكفۆرت یا نێڤده‌وله‌تی و پتر ژ په‌یڤه‌كێ!
پشكا دویێ و دووماهیێ
د. سالار عوسمان
مێڤانێن ناڤخوه‌ی چ ل پاش خوه هێلان؟
مه‌به‌ستا من ژ مێڤانێن ناڤخوه‌یی، ئه‌وه مێڤانێن كوردن، كو وه‌ك خانه‌خوێ ڕووی ل ستاندا خوه دكر، هه‌ر وان ژى ستاندێ وانه، چونكو ناڤێ ستاندى كوردستانه، له هه‌ر كوێش ئه‌و ناڤه هه‌بیت، دڤێت یێ كۆمكار بیت، دڤێت كوردستان هه‌مویان كۆمبكه‌ته‌ڤه و چه‌ترائاسا مه لێك نێزیك بكه‌ت.
ئه‌ڤ ساله كه گه‌له‌ك گوهدارى كر و مه كێم په‌یڤى، سروشتیا ئه‌رك و به‌رپرسیاریێ ژى هه‌ر دڤێت یا وه‌سا بیت، دڤێت كه‌مدوو و گه‌له‌ك گوهگیر بیت و د گه‌ل دا ژى كۆمكارا كار بیت!..
كورتیا په‌یڤینێ خانه‌خوێكان ئه‌وه‌بوو، كو:
ـ پتر بایه‌خ ب ستاندا كوردستان بهێته دان.
ـ جه به‌رفره‌هتر لێبهێت.
ـ دیزاین جوانتر و سه‌رنجڕاكێشتر بیت.
ـ كورد ئێكڕیزتر بن.
ـ ساڵانه پێدڤیه كۆمه‌كا كتێبه‌كان، تایبه‌ت بۆ پێشانگه‌هێ بهێنه ئاماده‌كرن، كو ئامانجدار بیت و كورد و واقعێ كوردستانێ بۆ ئه‌وێن دیتر، گه‌لان و زمانێن دیتر ب دونیایێ بناسینیت.
ـ زنجیره سیمینار، كو سروشته‌كی دیالۆگێ هه‌بیت، ب هه‌ماهه‌نگی ل گه‌ل ڕۆناكبیر و ئه‌كادیمیستێن بیانی، گه‌رم و گه‌نگه‌شه‌خوڵقێن بهێته رێخستن و ل وێرێ، لوێ پانتایێ، دیالۆگه‌كا زانستی ل گه‌ل ناڤه‌ند و ڕۆناكبیرێن دونیایێ بهێته سازكرن.
ـ ڕایه‌ل و پر و په‌یوه‌ندیدار بیت ل گه‌ل ده‌زگه‌ه و ناڤه‌ند و خانه هزریی و كلتووری و چاپه‌مه‌نیی و میدیایێن دونیایێ، كو ئارمانج تێدا ده‌ربازكرنا كوردستانێ بیت، ده‌ربازكرن ل ناڤخوه دا بۆ ده‌رڤه و هه‌مدیسا ئێنانا ده‌ره‌ویشان بۆ ناڤ كوردستانێ.
پێشانگه‌ها فرانكفۆرت، پره‌ك بۆ ده‌ربازكرنێ!..
دیسا یه‌كه‌م ڕستا ڤێ گۆتارێ دوباره دكه‌مه‌ڤه: (ئه‌ڤز پێشانگه‌هه جیهانه‌كا بچووكه)1، ڕاسته كورد ل سالا (1991) ڤه ته‌ڤلی ڤێ جیهانا بچووك بووینه و شوێن پێین خوه خستینه و سه‌رجه‌م بزاڤێن خوه، دگه‌ل هه‌بوونا بارێ سه‌رنجێ، جهێ سۆپاسیى َیه، لێ پرسیار ئه‌ڤه‌یه:
ـ شیایه وان شوێن پییان جێگیر بكه‌ت، دیاره مه‌به‌ستا من ژ چه‌مكێ جێگیربوون، ب مانا و تێگه‌هیشتنا كلتووریێ خوه یه؟..
ـ ئه‌رێ شیایه په‌یوه‌ه‌ندیه‌كێ چاك و به‌رهه‌مدار ل گه‌ڵ ده‌زگه‌هێن ب ناڤوبانگ یێن كلتووریی و ڕۆژنامه‌ڤانی و چاپه‌مه‌نیێن دونیایێ دروست بكه‌ت؟..
ـ ئه‌رێ ژ ڕوویێ بیزنسێ كلتووری و میدیایی ڤه چی كریه؟..
ـ ئه‌رێ د وێ جیهانا بچووك دا، كو ساڵانه كێمترین دیالۆگ تێدا بڕێڤه دچیت، شیایه دیالۆگێ بكه‌ت و ب ڕێیا دیالۆگێ ده‌ربازببیت؟..
ـ ساڵانه پلان و به‌رنامێ داڕێشتى و هوور و ئامانجدارى هه‌بوویه؟..
ـ ئه‌رێ ساڵانه چه‌ند كتێب بۆ ڤێ پێشانه‌هێ، ب زمانێن جودا یێن دونیایێ حازر كرینه؟..
ـ ئه‌رێ شاشیه ڕۆناكبیر و بیرمه‌ندێن دونیایێ بانگهێشت بكه‌ت؟
ـ ئه‌رێ د وێ جیهانا بچووك دا، ڕۆناكبیر و بیرمه‌ندێن كورد خستینه د ناڤ گه‌نگه‌شه و گفتوگۆیه‌كا جیهانی دا؟.
ـ ئیزافه‌یه‌كێ دروستكرى د وارێ دیالۆگێ دا، كو كورد پتر ژ هه‌موو نه‌ته‌وه‌یێن دونیا پێدڤی كریه؟..
ـ ئه‌رێ كارێ ژدل كریه بۆ وێ چه‌ندێ ببیته مێڤانێ شه‌ره‌ف؟.. وه‌ك پێشتر مه به‌حس كرى، كو ساڵانه وه‌ڵات، نه‌ته‌وه و هه‌رێمه‌ك دبنه مێڤانێ شه‌ره‌ف، دیاره ئه‌ڤ ساله نه‌رویج بوو 2، بۆ سالا دادێ كه‌نه‌دایه و سالا (2021) ئیسپانیایه.
ـ كورتترین پرسیار و گرنگترین ئه‌ڤ پرسیاره‌یه: كورد و كوردستان شیاینه پێشانگه‌ها نێڤده‌وله‌تی یا فرانكفۆرت بكه‌نه پرا ده‌ربازركرنا كلتووری؟!..
سه‌رجه‌ما ئه‌ڤان پرسیاران و یێن ل دووڤداتر به‌رسڤ و پاشى جوداهی ل ڕوانگه‌هێن وان، ئه‌و ڕاستیا ننه‌ڤه‌شارتینه، كو كورد د وى وارێ ژى دا، یا باشتر بێژم، د وى ئه‌ركى ژى دا باشی نه‌كریه و دڤێت زۆر باشتر ژ وێ جیهانا جوان و بچووك و مانادار دا حزور هه‌بیت، حزوره‌ك بارته‌قایا كێشێن ڕه‌وا و مه‌زن بیت، حزوره‌ك، كو یا كۆمكاربیت دونیاڕاكێش و به‌رهه‌مدار بیت و شیانێن ده‌ربازكن و گوهارتنێ هه‌بیت.
1 پێشانگه‌ها نێڤده‌وله‌تی یا كتێبیچ فرانكفۆرت ل ڕۆژێن 16 حه‌تا 20 ئۆكتۆبه‌را 2019 بڕێڤه‌چوو، مێڤانێ شه‌ره‌فێ ئه‌ڤ ساله وه‌ڵاتێ نه‌رویج بوو، 7500 ده‌زگه‌هێن چاپ و به‌لاڤكرنا كتێبێ ژ 109 وه‌لاتان پشكداربوون، 302,267 مێڤانان سه‌ردانا پێشانگه‌هێ كرینه، 10000 ڕۆژنامه‌نڤیسان ڕۆمالا میدیای كریه و زێده‌تر ژ 4000 كۆڕ و سیمیناران پێشكێش كرینه.
د ئاهه‌نگا ڤه‌كرنا پێشانگه‌هێ دا، كو پتر ژ 2200 مێڤان پشكداربوون و ل ده‌مژێر پێنجی ئێڤاری 15.10.2019 دست پێ كریه، ئه‌و كه‌ساتیێن په‌یڤ و گۆتار پێشكێشكرین: سه‌رۆكی پێشانگه‌ها نێوده‌وڵه‌تیا كتێبێ فرانكفۆرت یۆرگن بۆس، سه‌رۆكێ ڕێكخراوا بۆرسا بازرگانی یا كتێبا ئه‌ڵمانی هاینڕیش ڕایت مووله‌ر. ئیرنا سۆڵ بێرگ سه‌ره‌كوه‌زیرێ نه‌رویج، هایكۆ ماس وه‌زیرێ ده‌ره‌ڤه یێ ئه‌ڵمانیا، پێته‌ر پلێتمان پارێزگارێ باژارێ فرانكفۆرت، فۆڵكه‌ر بۆفیه‌ر سه‌رۆكوه‌زیرێ هه‌رێما هێسن.
هه‌ژی گۆتێیه شاهژنا نه‌رویج مێتا ماری و هه‌ڤسه‌رێ وێ هاكۆن ماگنۆس و وه‌زیری ره‌وشه‌نبیری یێ نه‌رویج ترینا سكای گراند ئاماده‌ی وێ ڕێوڕه‌سمێ بوون.
٢- سه‌باره‌ت وه‌لاتێ شه‌ره‌فێ ئه‌ڤ ساله، كه نه‌رویج بوو، 7600 چاپه‌مه‌نێن نه‌رویجی هاتینه فرۆتن، 250 سیمینارێن TV تێدا ڤه‌كرینه، 960 هه‌والێن ڕادیۆیێ تێدا په‌خشكرینه، 100000 كه‌س سه‌ردانا كردینه، 120 سیمینار تێدا سازكرینه، 200 نڤیسه‌ر سیمینار هه‌بووینه و 100 نڤیسه‌ر پرۆگرامێن جودا هه‌بووینه.
شه‌ش ڕۆژ ل سنه
شه‌ش ڕۆژ ل سنه
سالار عوسمان
پشكا سیێ و دووماهیێ
نابیت ڕۆژنامه‌نڤیس یێ په‌لامارده‌ر بیت!.
د ڤێ گه‌شتا كلتووری دا، زۆر تشتان سه‌رنجا من ڕاكێشا، لێ یا دیارترین ب زۆزی میدیاكاران بوو، كو واز لێ نه‌دهینا هه‌تا نووچه، داخویانى و په‌یڤینێن وان چنگ نه‌كه‌فتبانه، ژبلى میدیا فه‌رمی، هه‌ر چه‌ند گه‌نجه‌كان سه‌رێن خوه پێكڤه‌نابوون و ماڵپه‌ڕ، یا ڕۆژنامه‌كا دیجیتال بۆ خوه دروست كرینه و ب زۆز و ڕۆحسڤك ب دووماهی هه‌والن.
ب مه‌به‌ستا ل پا ب زۆزی دا من به‌حس ل ڕۆحسڤیكا وان دكر، چونكو ڕۆژنامه‌نڤیس دڤێت یێ رحسڤك بیت، ده‌ڤێت ڕاكێشه‌ر بیت، دڤێت جوان ڕه‌فتارێ بكه‌ت و د خزمه‌تا گشتی دا بیت، ب كورتی من دڤێت بێژم: ڕۆژنامه‌نڤیس نابیت په‌لامارده‌ر و هێرشبه‌ر و ڕوح زڤر و زمان زبر بیت، كو ب داخ ڤه ل ڤێره و ل وێرێ هنده‌ك دبینین زۆر نه‌شرینن، نه‌شیرنن هه‌تا وى ڕاده‌ی مرۆڤ بێزیان لێ ده‌كاته‌وه !.
ئێك ژ هه‌والێن نه‌خۆش یێن ژیانا من!..
كو د سلێمانیێ دا تێپه‌ڕین و ل رێیێ ژى، كو به‌ر ب سنه ڤه دچووین، چه‌ند جاران ل گه‌ل هه‌ڤگه‌شتێ من به‌حس كر، كو زۆر بیر ل دكتۆر عزه‌دین مسته‌فا ڕه‌سوول دكه‌م و ل ڤه‌گه‌ڕیانێ ژى دا ده‌رفه‌ت هه‌یه و دچینه خزمه‌تێ، لێ، وه‌ك ئه‌وا ل نه‌سته‌ما مه‌رگێ وى زه‌لامێ مه‌زن هه‌ڵگرتبوو، ل سنه، ل نێڤ گه‌رما كارێن پێشانگه‌ها نێڤده‌وله‌تی یا كتێبێ په‌یامه‌ك گه‌هشته من، په‌یامه‌كت زۆرا نه‌خۆش، په‌یامه‌ك، دكارم بێژم، ئێكێ ژ په‌یامێن زۆر نه‌خۆشێن ژیانا من، په‌یامێ مه‌رگێ د. عیزه‌دین ـ یێ مامۆستا من یێ مه‌زن!..
له دووماهى ڕۆژێن پێشانگه‌هى بووین، برایێ منێ عه‌زیز د. به‌ختیاڕ سه‌جادی ته‌له‌فۆن بۆ من كر و و ئه‌ز هایداركرم، كو كۆڕه‌كێ بیرهاتنێ بۆ وه‌غه‌را پڕ خه‌مبار بۆ د. عیزه‌دین مسته‌فا دێ هێته ڕێخستن و بریاره ئه‌و و به‌نده به‌حسه بكه‌ین و چه‌ند په‌یڤه‌وفایه‌ك بكه‌ینه گه‌ردنائازایا ڤى كۆڕێ بیرهاتنێ، من زۆرم پێ باش بوو و خوه كو ئاخفتنا مه ل وى كۆڕی كرى، مه گۆت ئه‌ڤ وه‌فایه بۆ پیاوه‌كێ مه‌زن، پیاوه‌ك كه هه‌موو كورد دڤێت شانازیێ پێ بكه‌ت!..
وه‌كو ڤه‌گه‌ڕاینه‌ڤه، ل سلێمانیێَ ئێكه‌م وێستگه‌ها مه سه‌ردانا وێ پرسێ بوو، ل وێرێ، هه‌ڤال ل گه‌ڵ مامۆستایێ منێ شیری دكتۆر دلێر مسری، چووینه تازیێ و قه‌یره‌ك ژ كول و كۆڤانان ژ لایێ ڕۆناك خان و دكتۆره یار و باده خان ماینه‌ڤه و ب قوڕگ و ئاخینك و گریان ژى ڤه مه سلێمانی بجههێلا!.
ڕۆژا دووڤداتر ژى ل گه‌ڵ هه‌ڤالێن خوه ل هه‌ولێر و ل مزگه‌فت جه‌لیل خه‌یات، ژپیڤه ل تازیا پرۆفیسۆر و زانا و دانا و مامۆستایێ من وه‌ستاین و… ئێدى ل وێ مه‌ودایێ، ب بێ پرۆفیسۆر، ژیان و جڤاتا ئه‌ده‌بی و كلتووری یێن مه چ مانایه؟!..
ل به‌رامبه‌ر شیعر و سۆزا ڕێزلێنانێ و قورئانی نگڵ!..
هه‌ر ئه‌و ڕۆژا یادا پرۆفیسۆر دكتۆر عزه‌دین مسته‌فا ڕه‌سوول ـ مه كر، كۆمه‌ك ژ شاعیران به‌رامه پژین كرین و هه‌ردیسا چه‌ندین په‌یڤین سه‌باره‌ت شیعر و دووڤداتر ژى ڕێوڕه‌سم پڕ سۆزی ڕێزلێنان ل كۆمه‌كا داهێنه‌ر و شاعیران، مه هه‌موویان ب دیار چرایێن وه‌فایێ كۆمكرین، كو ڕێدار سابیری شاعیر ئێك بوو ژ وان شاعیرێن، كو هه‌م شیعرا خوێندێ و هه‌م ژى ڕێز لێ هاته كرن، كو دیاره ناڤبرى ئێك بوو ژ ئه‌ندامێن شاندێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان.
دووماهى ڕۆژ ژى وه‌كو هاتینه‌ڤه، ل ڕێیێ و ل ناڤ شووسه و سه‌وللا ل سه‌رێیا مه ل مزگه‌فتا نگل دا، كو قورئانا نگڵ ـ یا لێ و دیاره ڕیوایه‌تا جودا ژى سه‌باره‌ت ڤێ قورئانا ده‌ستووسه مێژوویی یه هه‌س!..
له دووماهیێ دا دڤێت ناڤێ شاندى ژى بۆ مێژوویێ بنڤیسم، كو پێكهاتى بوون ژ (ڕێدار سابیر، سمكۆ محمد، مه‌هدی بێداوی، ئه‌یوب ڕۆسته‌م، نه‌هرۆ هه‌ینی، عه‌تا محمود، سه‌لام عه‌لی، هۆشیار عوسمان، جه‌لال ئه‌حمه‌د، ئه‌یاد نه‌قیب، شێروان فاروق و سالار عوسمان)٫
ـ دووماهى په‌یڤ ژى، سۆپاس بۆ هه‌موو ئه‌وێن به‌ره‌كى دئێخه‌نه سه‌ر دیوارێ كه‌ڵه‌كا ره‌وشنبیریا كوردی!..
شه‌ش ڕۆژ ل سنه
د. سالار عوسمان
پشكا ئێك
بۆ جارا سیێ یه دچینه ڕۆژهه‌لاتا كوردستانێ، ئه‌ڤ جاره ژى (ئێكی ئۆكتۆبه‌را 2019)، وه‌كو گه‌هشتینه سنوورێ باشماخێ، خه‌مه‌كا كوور ئه‌م داگرتین، مانێ دڤێت بۆ سنوورێن مه، ڕێگوبان و ده‌روازه‌یێن مه د وه‌سا بن، ب ناز و ب خزمه‌ت؟!…
حورمه‌ته‌كا زۆر ل مه گرتن و هه‌ڤالێن ل گه‌ل شاندێ فه‌رمی ئه‌م په‌ڕینه‌ڤه، لێ ئه‌وجهێ دى خراپتر بوو!.. دێ، ژ وان پشكه‌ك ژ قه‌ده‌را مه دیتی ئه‌و دیمه‌نێن بێ نه‌زانه بیت!.. له‌ورا (سوهراب) گۆت: پێدڤیه به‌رده‌وام چاڤێن خوه بشۆین!..
ها، ل ژبیرا من نه‌چیت، ئه‌ز به‌حسێ سه‌فه‌را شاندێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستان دكه‌م بۆ سنه‌یێ، بۆ پشكداریكرن د نه‌هه‌مین پێشانگه‌ها نێڤده‌وله‌تی یا كتێب دا له سنه.
پشتى نیڤڕۆ گه‌هشتینه مه‌ریوان، ئه‌و باژارێ زۆر ماندى و خه‌مه‌كا زۆر ژى له نیگاكانیا، پشتى نانخوارنێ، سه‌ره‌ك مه ل بازاڕى دا، وه‌ك هه‌ردو سه‌فه‌رین پێشین، له سه و سایه و سێبه‌را دار و دره‌ختێن مه‌ریوان مه چایه‌ك ڤه‌خوار و دووڤدا به‌ده‌م ڤه‌گه‌ڕیاینه‌ڤه
گه‌هشتینه سنه، دیسا ئاویه‌ر ل ئامێزا وێ گرتینه‌ڤه، سنه و ئاویه‌ر، وه‌ك هه‌ولێر و قه‌ڵات، سلێمانی ئه‌زمڕێ، دایك و كوڕ ژێك جودانابن، له هۆتێلا بزگوڕمان نڤستین، هه‌نده‌ك ژ مه ل هۆتێل جهانگه‌ردی و هنده‌ك ژ مه ل هۆتێلا شادی، كو ستافێ هه‌ردو هۆتێلێن میڤاندۆستن و ب خوارن و خزمه‌تێ ژى، كورد و ته‌نێ، ئه‌لحه‌قی دبێ قسویرن!..
رۆژا دی، واته دوی ئۆكتۆبه‌رێ، پشتى تێشتێ، به‌رى ل ده‌ستپێكا ڕێوڕه‌سملن، مه سه‌ره‌ك ل ستاندێ وه‌زاره‌تێ دا و پتریا كار د ته‌مام كربوون و ئه‌و سه‌رنجانه ژى، كو هه‌مان بوو، پێكڤه مه چاره‌سه‌رمان كر.
ڕێوڕه‌سمان ده‌ستپێكر، كۆمه‌كا گۆتاران پێشكه‌شكرن، گۆتارا وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری و لاوان ـ مه پێشكێشكر. ژ پێشوازیێ، بێده‌نگیا هۆڵێ و چه‌پڵه‌ڕێزانا ئاماده‌بوویان ئه‌وا مه خواندی، كو گۆتار زۆر ب دلى بوو، دووڤداتر ژى، ل دیمانه و دیدارێن لابه‌لا ژى هه‌ر ئه‌و بهیستى، كو گۆتارا وه‌زاره‌تا ڕه‌وشه‌نبیری و لاوان یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب دلى چه‌سپی بوو، ڕاسته مه به‌حسێ چه‌مكگه‌ل یا (په‌یوه‌ندی، كلتوور، كتێب و ئاشتی دناڤبه‌را گه‌لان دا) كر، لێ ئه‌وا پتر سه‌رنجا ئاماده‌بوویان ڕاكێشاى، ڕۆحا كوردێن گۆتارێ بوو، تایبه‌ت ده‌مێ مه گۆتى: “سنه و هه‌ولێر هه‌مان سۆزمان پێده‌به‌خشن و ئێمه میوان نین و ئێوه‌یش كه دێنه هه‌رێمی كوردستان میوان نین!.”
ئه‌ڤ ساله ژى، واته بۆ سالا سیێ شه‌ریتا پچڕاندى یا پێشانگه‌هێ ب مه هاتنبوو ده‌سپێرین و ئه‌م ژى ب سۆپاسى ڤه پێشانگه‌هێ ڤه‌دكه‌ین و ل وێرێ و ل ڤێره ژى هیڤیا سه‌ركه‌فتنێ و به‌رفره‌هبوونێ بۆ پێشانگه‌هێ دخوازین.
كۆمبوون ل گه‌ل بریكارێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری یا ئێرانێ
هه‌ر ل ڕۆژا ئێكێ دا، ل گه‌ڵ خانم (د لادن حه‌یده‌ری)، بریكارێ وه‌زاره‌تا فه‌رهه‌نگ و ئیرشادت كۆماری ئیسلامی یا ئێرانێ كۆمبووین، ئه‌وان ناڤ ل وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیری ناڤێ فه‌رهه‌نگ و ئیرشادێ، ئه‌ڤ جوداهی ناڤ و ناڤلێنانا ل هه‌موو دونیایێ دا هه‌ی، هه‌تا تێكه‌لكرنا بوارێن وێ ژى، بۆ نموونه وه‌رزش و لاوان یا مه تێكهه‌لی ره‌وشه‌نبیریێ كریه و پێشتر ژى دو وه‌زاره‌تا جودا و سه‌ربه‌خوه بوون، هه‌ندێ وه‌لات گه‌شتوگوزار و هندێ وه‌لاتێ وان ئایین خستینه ناڤ كلتوورى و ئێدى هه‌ر وه‌ڵات ل دووڤ تێگه‌هشتن و ئارمانجێن ڤێ ناڤلێنانێ و تێكه‌لكاریێ د بوارێن وێ دا هه‌س!..
(خانم حه‌یده‌ری) ژنه‌كا هێمنه، دكتۆرا د یاسایێ دا هه‌یه و به‌رى هندێ ببیته ب بریكار، ڕێڤه‌به‌را یاسایى یا دیوانا وه‌زاره‌تێ بوویه و جارا ئیكێ یه ژى پشكداریێ د پێشانگه‌ها نێڤده‌وله‌تی یا كتێبێ دا دكه‌ت له سنه.
د ڤێ دیدارێ دا مه به‌حس له په‌یوه‌ندیێن كلتووری دا كر و ڕۆڵێ مه یێ كتێبان د ژیانا گه‌لان دا و پرس و پرۆسا خستنه‌ڕوویێ و هیڤیا وێ چه‌ندێ ژى مه خواست، كو بایه‌خه‌كێ پتر ب پێشانگه‌ها پارێزگای كوردستان/سنه بده‌ت و به‌رفره‌هتر لێبهێت.
هه‌ر د ڤێ دیدارێ دا مه به‌حس له بایه‌خ و گرنگیا هه‌ردو پێشانگه‌هێن نێڤده‌وله‌تیی هه‌ولێر و تاران ژى كر و مه جه‌خت ژى ل وێ ئێكێ كر، كو دبیت كلتوور ئاشتیانه ب جوداهى گفتوگۆیێ بكه‌ت.
دمینیته‌ڤه بێژم: پێش ڤێ كۆمبوونێ، ئه‌و ده‌مێ ل گه‌ڵ (خانم حه‌یده‌ری) سه‌ردانا ستاندێ وه‌زاره‌تا ره‌شه‌نبیری و لاوان یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ كرى، ب دیاری كتێب مه پێشكێش كر، كو تایبه‌ت بوو ب زمان و مێژوو و جوگرافیا هه‌ورامانێ.
به‌شی دوویێ
د. سالار عوسمان
قوتابخانا ئه‌برار، نموونه‌یه‌كا بالكێش و جوان!..
له ڕۆژا سیێ ژ گه‌شتا مه، ل سه‌ر داخوازا خوه مه سه‌ردانا قوتابخانا ئه‌برار كر، ئه‌و قوتابخانا كچێن وێ نه‌ك هه‌ر د زیره‌ك بوون، ژیر و دووربین ژى بوون، پێشوازیه‌كا گه‌رم ل مه كرن، بابێ هنده‌ك ژ قووتابیان ژی، ب مه‌به‌ستا دیدار و گه‌نگه‌شێ، ته‌شریف ئێنابوو!..
مامۆستایان و ڕێڤه‌به‌رێ قوتابخانێ ژى زێده‌ى رادێ په‌رۆشێ زانست و پێشكه‌فتنێ بوون، زۆر ب په‌رۆشى داخوازیا وان دكر، نموونا قوتابخانا سه‌ركه‌فتى بوو، مه دیتن و به‌حس ل چیرۆكا سه‌ركه‌فتنا خوه ژى بۆ ئه‌وانێن دیتر بكه‌ن، من ژى به‌ڵێنی وێ چه‌ندێ پێ دان، كو ڤى به‌سى ل گه‌ڵ هه‌ڤالێ منێ عه‌زیز وه‌زیرێ په‌روه‌رده بكه‌م.
نموونا بالكێش چ بوو؟ .. ئه‌وان هۆلا خواندنێ یا تایبه‌ت بۆ مامۆستایان ڤه‌كربوو، نه‌ك بۆ قوتابیان، بۆ نموونه هۆلا جوگرافیێ، تایبه‌ته ب مامۆستایێ جوگرافیایێ ڤه و یێن دیتر قوتابیانن، ل هه‌ر پۆله‌كێ بن، كو وانه‌یا جوگرافیا وان هه‌كه هه‌بوو دێ هێنه وێ هۆلێ و … ژبیرا من ژى نه‌چیت، هه‌ر هۆله‌كێ ب گۆره‌ى سروشتا وانێ جوان ڕازینراوى، بۆ نموونه هۆلا جوگرافیێ پێكهاتی یى ژ نه‌خشه و هێما و ئاماژێن زانستێ جوگرافیێ و یێن دیتر ژى بۆ زمانێ ئینگلیزی ژى هۆڵه‌كا تایبه‌ت و ڕازاو و په‌یوه‌ندار ب زمانێ ئینگلیزی و …هتد.
ـ ژ دل مه ده‌ستخۆشی لێكرن و 100 دانه ژ كتێبێن كوردی رژى مه وه‌ك دیاری پێشكێشی كتێبخانا وان كر.
هه‌ڤژینا (عه‌باسی كه‌مه‌ندی) گله‌یی ژ هونه‌رمه‌ندان هه‌یه!..
هه‌ر ل میانا وێ گه‌شتا كلتووریا شه‌ش ڕۆژی دا، سه‌ردانا مالا خانما شاعر (سیمین چایچی) مه كر و مه گۆه ل په‌رۆشا وێ خانمێ گرت، سه‌باره‌ت دونیایا ئه‌ده‌بیاتان، چونكو خانم چایچی هه‌ر ته‌نێ شیعرێ نانڤیسیت، د ئه‌ده‌بێ زارۆیان ژى دا خودان بیرۆكه و به‌رهه‌م و خه‌م كویره!..
هه‌ڤال ل گه‌ل شاندى چووینه مالا هونه‌رمه‌ندێ مه‌زنێ كورد (عه‌باس كه‌مه‌ندی)، ل وێرێ سرۆر خانا خێزانا وى و سه‌میره خان كچا وى پێشوازیه‌كا كوردانه ل مه كرن و به‌ده‌م شه‌وچه‌ر ڤه، به‌شێ ل لاپه‌رێ یادگاریا ئالتۆنیێن (كه‌مه‌ندی) گه‌وره‌مان هه‌ڵدایه‌وه و له ناڤ په‌یڤینان دا سروور خانا هه‌ڤژینا كه‌مه‌ندی گله‌یی ل پشه‌ك ژ هونه‌رمه‌ندانه كر، كو ژبلى وێ چه‌ندێ كو ئیزنێ وه‌رناگرن، ب سه‌قه‌تی گوهۆرینێن كه‌مه‌ندی دبێژن مه‌زاج و ڕۆحا كه‌مه‌ندی و یا مه و هه‌وادارانێ ده‌شێوێنن!.. پێش وان دو سه‌ردانان ژى، ئێڤاری سه‌ره‌ك مه ل گۆڕه‌پانا ناڤداران دا، كو ل به‌رزایانێن ئاویه‌ر و د باخچه‌یه‌كێ جوان دا په‌یكه‌رێ كۆمه‌كا ناڤداران ب مه‌زنی ڤه دچنه سنه، ل وێرێ ڕۆحا مه تژی كر ژ مه‌زنیێ، چونكو كورد كه‌سایه‌تیێ زۆر مه‌زنێ هه‌ست و پێدڤیه به‌رده‌وام، نه‌وه پشتى نه‌وه‌ى ب مه‌زنیڤه بنیاسین و یادا وان بكه‌ین!..
د حزوورا ڕۆحا (سه‌ید عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی) دا
كو ل گه‌ڵ هه‌ڤالێ عه‌زیزى (ڕێدار سابیر) شاعر و ب یاوه‌ریا برایێ به‌ڕێز (حه‌مید ڕه‌زا) برێكه‌فتین بۆ (سه‌ڵوات ئاوا)، قه‌یرێك مه به‌حس ل مه‌زناهیا وى زاتى كر، كو چاوا شه‌ڕێ سه‌رده‌مێ خوه كریه و پڕ ب مه‌زنیا زێڕینا خوه هاوار كریه: (ڕۆژی جه‌ژنه چاوه‌كانم مه‌وسیمی ئازادیه …).
نێزیك بووینه، مه‌زاره‌كێ ب هه‌یبه‌ت، مه هه‌موویان، وه‌ك وێ چه‌ندێ ئێك هه‌ست مه هه‌بیت، بێده‌نگ بووین، ب بێده‌نگی له‌سه‌ر مه‌زاره‌كى دا وه‌ستاین و نزا و دروودا مه بۆ ڕۆحا پاكا وى مرۆڤێ مه‌زن هنارت.
هه‌ر بۆ پتر زانیاری، مه‌زارێ بابێ وی ژى ل ته‌ك خوه‌دایه و هه‌قه ئه‌ڤێ ژى بێژین، كو ل ناڤ خێزانه‌كا ئایینی دا و ل وى سه‌رده‌مى و ڕووكرنا هونه‌رێ سترانێ، هه‌لویست دڤێت، هه‌ڵویسته‌كێ پڕ و پڕ ژ شانازیێ!..
كورته‌یه‌ك ژ ژیانا هونه‌رمه‌ندێ مه‌زن.
سه‌ید عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی، كو هند ل توێژه‌ران و مێژوونڤیسان ب پێشه‌نگێ سترانا كوردی دادنن، كوڕێ سه‌ید نیزامه‌دینێ كوڕێ سه‌ید جامی ـ یه و ل سالا 1882 له ئاوایێ (سه‌ڵوات ئاوا) نێزیك باژارێ (سنه) ژدایك بوویه.
ل ته‌مه‌نێ 22 سالی دا ل گه‌ل (ماه شه‌ره‌ف خاتوون) ژیانا هه‌ڤسه‌ریێ پێكئێنایه و پێنج زارۆ ب ناڤێن: (عه‌بدولئه‌حه‌د، مه‌سیح، سه‌ید عه‌لی ئه‌شره‌ف، زارا و شه‌رافه‌ت) بووینه.
كوردستانی، شیعرا شاعیرێن مه‌زنێن كورد كرینه ستران و زێده‌تر ژ 14 مه‌قام و سترانێن ب نرخ بۆ بجێهێشتووینه.
هونه‌رمه‌ندێ مه‌زنێ كورد (سه‌ید عه‌لی ئه‌سغه‌ری كوردستانی) ل ته‌مه‌نێ 55 سالی دا وه‌غه‌ركریه و له ئاوایه‌كێ خوه‌ی دا ب خاكسپاردیه.
جه‌هل و برساتی
د. سالار عوسمان
ڕێگه‌چاره چنه؟..
وه‌كو دبێژین جه‌هل و برساتی دو گرفتێن مه‌زنێن ل ناڤا ژیانا كورده‌وارییێ نه، هه‌رده‌م گرفتێن دیتر یێن نه‌هێنه دیتن ناگرین، ئێك ژ كۆمێنتێن نڤیسای: خیانه‌ت ژى گرفته‌كا مه‌زنه، ئێكا دیتر ژی ژ ب نامه‌یه‌كێ بوو، كو: حه‌سوودى … ئێدى دبیت ڤان گرفتێن دى ژى لێ زێده بكه‌ین، لێ دیسا دبێژمه ڤه: سه‌رچاوه‌یێ هه‌موو گرفتێن دیتر ژى هه‌ر جه‌هل و برسیاتی یه، هه‌كه مرۆڤ، خێزان و جڤاك ب زانین ڤه، زانینێ ژى دگه‌ل خوه‌دا به‌رهه‌مهێنانا وێ هۆشیاریا ئینسانی بیت، كو مرۆڤ سه‌نته‌ره و چێدبیت، هه‌موویان وه‌ك ئێك دبن سایا قانوونێ دا سه‌روه‌ر بن، ئێدى ئه‌و زانین و وه‌كهه‌ڤى، دگه‌ل ژی دا په‌روه‌رده‌یه‌كا پته‌و، وه‌لێ دكه‌ت كو ژیان ب ڕاسته‌ڕێیا خوه‌ڤه بچیت و هه‌رگیز مرۆڤ بیر ل خراپیێ نه‌كه‌نه‌ڤه.
دیسا وه‌سا دبینم، ئه‌ڤ جه‌هله چاڤێن مرۆڤ تاری دكه‌ت و حه‌ساده‌تێ ژ ڕۆناهێی ڤه‌دكه‌ت، ئه‌و برسیاتی مرۆڤى ژ زێنده‌وه‌ره‌كێ ئینسانیه‌ڤه دكه‌ته گه‌نده‌له‌كێ دڕه‌نده و وه‌سا دبینیت كو حه‌رام و حه‌لال هه‌ر یا وى یه، له‌ورا دڤێت ژێده‌رێ گرفتان بكۆژین، كو جه‌هل و دووڤداتر برساتی یه!..
به‌ر وێ كو بهێمه سه‌ر ڕێكه‌چاره‌یان، پێدڤیه به‌رسڤا وێ چه‌ندێ بده‌ینه‌ڤه، كو د فیتڕه‌ت دا هنده كه‌س، بۆ نموونه حه‌سوودن، یان ڕه‌زیلن، یانژی خیانه‌تكارن، ژینگه و په‌روه‌رده و سیسته‌م د وى په‌ڕێ باش ژى دابیت، ژیان سه‌راپا زانین و تێریی و یه‌كسانێی ژى بیت، ئه‌ڤ جۆره خه‌لكه هه‌ر ئه‌ون و ب كورتی، گه‌ر گرفت د فتیڕه‌ت دا بیت جودایه و دڤێت جۆرێ گفتوگۆیێ و چاره‌سه‌ره‌یێن سه‌ریه‌كی ژى بگوهۆڕین، لێ ئه‌وا ئه‌م به‌حسی ژێ دكه‌ین، گرفتێن ده‌رڤه‌ی فیتڕه‌تا ئینسانى یه.
خواندن و دادپه‌روه‌ریی، دو ڕێكا چاره‌ی بنه‌ره‌تی
بۆ ڤان دو گرفتێن سه‌ره‌كی (جه‌هل و برساتی)، هه‌م دیسا بۆ هه‌مى گرفتێن دیتر ژى، مه پێدڤی ب چاره‌سه‌ریا بنه‌ڕه‌تی هه‌یه، كو یا ئێكێ ژ وان خواندنه، خوێندنا باش، نه‌ك ئه‌و خواندنا، ب داخڤه ل وه‌لاتێ مه هه‌ی، خواندنه‌ك كه‌ساتیه‌كێ بۆ دروست بكه‌ت و ده‌ستێن ته بگریت بۆ به‌رسڤا هه‌مى پرسان، خواندنه‌ك هێزا بیركرن و دانوستاندنێن ته پێ ببه‌خشیت!..
ئه‌ڤ خواندنه مرۆڤى ب هێز دئێخیت، دپه‌ڕێنته‌ڤه بۆ ره‌وشه‌نبیریێ، مانێ جوداهی د ناڤبه‌را خواندنا مه و ئه‌ورۆپیان دا ئه‌وه، كو ئه‌و ژ رویێ خواندنێ ڤه دپه‌ڕنه‌ڤه بۆ ره‌وشه‌نبیریێ و یا مه ژى ئه‌وه حالێ زانكۆیێن مه و ئه‌و ژى حالێ زانایێن ب باوه‌رنامه، كو پشكه‌كا زۆرا وان نكارن، خوه هه‌لگرێ پرسیارا كویر ژى بن، نه‌ك ڕۆڵ دیتنن ل د دانا به‌سڤێ دا ژى، ئه‌ڤه ژبلى وێ ئێكێ كو هێزا بیركرنێ و دیالۆكێ د جڤاكێ كوردی دا زۆرا خرابه!..
دادپه‌روه‌ریا چاره‌سه‌ر یا دوویێ یه، دڤێت هه‌ر حوكمه‌ت نه، هه‌مى پێكڤه دادپه‌روه‌ر بن، ئه‌ڤ تێگه‌هشتنه یا وه‌سایه، كه هه‌ر حوكمه‌ت به‌رپرسه ژ دادپه‌روه‌ریێ، تێگه‌هشتنه‌كا سیاسی یه نه‌ك زانستی، ب كورتی: دادپه‌روه‌ریی كاری هه‌میانه، ل ده‌ستپێكێ ژى یا خێزانانه، ئه‌ڤجا قوتابخانه و پاشى یاسا و دووڤداتر حوكمه‌ت، هه‌كه دادپه‌روه‌ری وه‌ك كلتوور، وه‌ك بنه‌مایێ قانوونی و دووڤداتر ژى وه‌ك هێزا جێبه‌جێكرنێ هه‌بیت، ب پشتراستى ڤه زۆر ژ گرفتێن مه چاره‌سه‌ر دبن، چونكو هینگى هه‌ڤوه‌لاتی هه‌ست ب سته‌م و نه‌یه‌كسانیێ ناكه‌ت و ڕێك وه‌ك پشداره‌ك به‌رپرسیاریێ ب ستویى ڤه دگریت وه‌لات و بهایێن وى، به‌رپرسیاتی و ئه‌ركێن وى ژى ب یێن خوه دزانیت!..
ل دووماهێی من دڤێت بێژم: جه‌هل ده‌رده‌كێ مه‌زنه و ب خواندنێ و ڕه‌وشه‌نبیریێ چاره‌سه‌ر دبیت و برساتى ژى پڕه ژ هاوارێن تێكده‌رانه، دادپه‌روه‌ریی، ئێمن و ئارام ڕێكدئێخیت!..
وه‌لات، ژیان، ل سه‌رێ هه‌مى ئارشیانه مرۆڤى پێدڤی ب ژیانه‌كا ڕۆهن هه‌یه و ل ناڤ وێ ژیانێ ژى دا پێدڤیه ئارام و یه‌كسان بژی، یانكو ل پێناڤى ژیانێ یه، بلا جه‌هل و برسیاتیێ بكۆژین!!..
جه‌هل و برس
د. سالار عوسمان
وه‌ك هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ك، كوردان ژى گرفتا تایبه‌ت ب خوه‌ڤه هه‌یه، ب من وه‌ره، ب دووڤ ته‌مه‌ن، خواندن و ئه‌زموونا خاكه‌ڕای یا خوه پێگه‌هشیم، سه‌ره‌كیترین گرفتا كوردان ژ (جه‌هل) و (برسیه‌تی) پێكدهێت. جه‌هل، ئاسته‌نگا مه‌زنا ل به‌رامبه‌ر بیركرن و نێرینیێ یه!.. كو جاران دگۆتن (جه‌هل تاریكی یه و زانین ڕۆناهی یه)، گۆتنه‌كا زۆرا ڕاسته و هه‌تا ژیان مایه، پێدڤیه ئه‌ڤ حیكمه‌ته ب پیتا ئاڵتۆنى بهێته ناساندن، چونكو: ـ جه‌هل لێناگه‌ڕێت بیرلێ بهێته كرن. جه‌هل لێناگه‌ڕێت بگه‌هیته سه‌رچاوه‌یێن ڕۆناهیێ. ـ جه‌هل مرۆڤى به‌ر ب خوارێ ڤه دبه‌ت. ـ جه‌هل ناهێلێت ب یه‌كسانی هه‌موو ژیان، گۆشه و جیاوازیان ببینیت. ـ جه‌هل بینینكوژه و تو د تاریێ دا جێدێڵێت!.. ل دووڤ ڤان كورته پێناسه‌یان، جه‌هل نه‌خۆشی و ئافاته‌كا مه‌زنه دناڤا ژیانێ دا، له‌وه‌ته‌ی هه‌ین ل گه‌ل ڤێ نه‌خۆشیێ دا دژین، ل كۆیا ده‌رفه‌تا ئازادیێ ڕه‌خسا بیت و ئازادانه ژیابین، شه‌ڕی جه‌هلێ مه‌كریه، لێ دوژمن، دوهی ب به‌رنامه‌ڤه جه‌هل خستیه ناڤ ژیانا مه، ئه‌ڤڕۆ و نها ژى یا به‌رده‌وامه، هه‌ر بۆ نموونه: ئه‌ڤ ده‌ردێ پۆپۆلیزم، یان ئه‌ڤ زمانپیسیا ل ناڤ میدیا سیاسی دا هه‌ی و خوه پشكه‌ك ژى ژ وێ ڕق و كینا كوور ل ناڤ تاكێن جڤاكى ژى دا یا هه‌ی، هه‌موو سه‌رچاوێ وى جه‌هله، ئه‌و جه‌هلا دوژمنى ب به‌رنامه ڤه دروستی كری و مه ب خوه ژى نه‌شیاینه چاره‌سه‌ر بكه‌ین، ئه‌گه‌ر نه كیش سیاسیێ كورد هه‌یه ل زیان و كاریگه‌ریا خراپ یا پۆپۆلیزم تێنه‌گه‌هیت و كیش میدیاكارێ كورد هه‌یه ژ ئاكامێ پڕ ئافاتا ڕژاندنن ژه‌هرا زماپیسیێ دا زال نه‌بیت و هه‌م دیسا كیش زانا و دانایێ كورد هه‌یه، د وێ ڕاستیا سه‌لماندى نه‌گه‌هیت، كو ڕقا ڕۆخێنه‌ر و دڤێت ئه‌م هه‌موو ژ دژی كه‌رب و كینێ دا رابوه‌ستین، كه‌واته ئه‌و جه‌هل و یاخى یا گرتین، ئه‌وه جه‌هل هاتیه ڕێژتن بۆ ناڤ ژیانا مه، ئه‌وه جه‌هل و چوویه د ناڤ دامه‌زراوه‌یان و گۆشه و گه‌ه و هوورده‌كاریێن جڤاكى دا!.. دخوازم بیژم، دوهی و ئه‌ڤڕۆ و سوبه‌هى ژى، دوژمن ب به‌رنامه‌ڤه جه‌هلێ ل ناڤ جڤاكێ كوردی به‌لاڤ ده‌كه‌ت، به‌لێ ئه‌وا مای خه‌م و هه‌لویسته، ئه‌م ب خوه مه به‌رنامه نینه بۆ چاره‌سه‌ریێ، مه به‌رنامه‌یه‌ك نینه بۆ جه‌هلكوشتنێ!… زانین و زانست و ناڤه‌ندێن زانستی یێن كوردستانێ نه‌بووینه جهێ بایه‌خێ، حوكمه‌ت كێمترین سوود ژ زانكۆیان وه‌رده‌گریت، زانكۆ د ئاسته‌كێ باش دا نینن، هنده‌ك ژ زانكۆیێن مه ته‌مه‌ت مۆڵه‌كێ بایه‌خ پێ ناهێته دان، پشكه‌ك ژ زانكۆیان بووینه سه‌نته‌رێ بازرگانیێ، پتریا ڤه‌كۆلین و نامه و تێز و تۆژینه‌یێن ئه‌كادیمی ل سه‌ر ڕه‌فێن كتێبخانه‌یان تۆز كه‌فتینه سه و كاری پێ ناهێته كرن، زانكۆیێن مه ژ ناڤه‌ندێن زانستى بووینه یێن به‌خشینا باورنامه و نها، مخابن باوه‌رنامه‌یێن كه‌سایه‌تی زانستی دروست ناكه‌ن، هندی پێگه‌هێ جڤاكی ب هێز دكه‌ت و وه‌ك فۆرمه‌كا بێ ناڤه‌رۆك نه‌وه‌یێن مه بێ ئۆمێد دكه‌ت!.. د جڤاكه‌كى دا ئه‌وه حالێ زانكۆ و زانست بیت، بێگومان جه‌هل دمینیته‌ڤه و چاره‌سه‌ری زه‌حمه‌تتر دبیت، لێ جه‌هل چه‌ند هه‌بیت و چه‌ند چاره‌سه‌رى ژى زه‌حمه‌ت بیت، هه‌ر دڤێت به‌رهنگاریێ ببینین، لێ به‌رهنگاریه‌كا زانستی یا نیشتیمانبینی ل دواڕۆژێ بئافرینین!..
كرمانجكرن/ ئه‌ڤرۆ
برساتى، ئه‌و گرفتا دڤێت ب سیسته‌م بهێته چاره‌سه‌ركرن پشتی جه‌هلێ، گرفتا مه‌زنا كوردان بریتیه ل برساتى، چونكی به‌هرا هه‌ری زۆر یا وان لاوازیێن ل بوون، كلتوور و كه‌سایه‌تیا ئینسانێ كوردی هه‌یه، بۆ برساتى ڤه‌دگه‌ڕێت، گه‌ر خۆیاتر بپه‌یڤین: ـ برساتى وا ده‌كه‌ت له‌به‌ر ده‌رگه‌هێ یێن دی راوه‌ستی. ⁃برساتى چاڤا تاریك ده‌كه‌ت و ڕاست و ناڕاست، باش و شاش ل مرۆڤی تێكه‌ڵ ده‌كه‌ت و هه‌ندێ جار ته ناچار دكه‌ت، بێژیه نه‌ڕاست ڕاست و شاش ل ته ببته باش!.. ⁃ برساتى كه‌سایه‌تیا مرۆڤی ب ڕاده‌یه‌ك لاواز دكه‌ت، ئیتر نه‌شێی خوه ب خوه بی!.. ⁃ برساتى ڕا كوژه، ئه‌وێن برسی، هه‌رگیز نه‌شێن ئازادانه ڕایا خوه بێژن!. ⁃ برساتى نه‌خۆشییه و دڤێت بهێته بنبڕ كرن، (عه‌لی كوڕی ئه‌بی تاڵب)، كو چاره‌م خه‌لیفه‌یێ موسڵمانانه، سه‌باره‌ت هه‌ژاری و برساتى جوان فه‌رمووه: (گه‌ر هه‌ژاری زه‌لام با، داكوژم !..)، سه‌حكه به‌لاغه‌ت و زه‌رافه‌تا هونه‌رییانه‌ی ڤێ گۆتنا ( عه‌لی كوڕی ئه‌بی تالب) بكه‌ن، چاوا بۆ بنبڕكرنا برساتیێ، مه‌جازییانه، حه‌رامه‌كی حه‌ڵاڵ دكه‌ت، كو كوشتنه!.. برساتى زۆر گرفت و كێشه و خۆ شه‌رمه‌زاریێ ژى دگه‌ڵ خوه دا دێنیت، به‌هرا هه‌ری زۆر یا خیانه‌تكاران، ئه‌وێن پشت ل نه‌ته‌وه‌ی خوه كرینه و خزمه‌تا دوژمنان كرینه، هۆكاره‌كه، یان هووتر بێژین، ئێك ژ هۆكاران برساتى بوویه، كه‌واته داكو نیشتیمان بلند ببیت، داكو ژیبوون بۆ وه‌ڵات موكم بیت، ئێك ژ ڕێكێن دروست، كوشتنا برساتیێ یه!.. جڤاكێ ده‌وڵه‌مه‌ند جڤاكێ كه‌مترین گرفتانه، به‌رۆڤاژیا وێ ژی ڕاسته، جڤاكێ هه‌ژار یێ گرفتێن جۆراوجۆره، بۆ سه‌لماندنا ڤێ گۆتنێ ژى، دشێن جڤاكێ عیراقێ ب نموونه بینینه‌ڤه، كو كۆمه‌ڵگه‌یه‌كا هه‌ژاره و كه‌تیه بسه‌ر چه‌ندین گرفتێن جۆراوجۆرێن چاره‌سه‌رنه‌كری، برساتى بڕستی بۆ ئینایه و تاكێن وێ ژی ڕقهه‌ڵگرتی به‌رامبه‌ر یه‌كدی، هه‌رده‌م ئاماده‌نه بۆ ڤه‌ڕه‌نینا هه‌ڤدو و ئاكام بۆیه گۆڕه‌پانا خوین لێ نیشتیا نه‌وه‌یان!.. كه‌واته چاره‌سه‌ر بنبڕكرنا برساتى و هه‌ژارییه !.. كو دبێژین جڤاكێ ده‌وڵه‌مه‌ند، دیاره مه‌به‌ستا مه ئه‌و كۆمه‌ڵگانه، كو ل ڕێكا سیسته‌م و یاسا و دابینكردنی مافان دادپه‌روه‌رانه ژیان ڕێكخستینه، له‌وما دبیت ل ڕێكا سیسته‌مێ ڤه، ل ڕێكا یاسا و دادپه‌روه‌ری ڤه هه‌ژاری و ده‌ردی قورسێ برساتى بهێته چاره‌سه‌ركرن !. كوردستان خاك و سروشته‌كێ ده‌وڵه‌مه‌ند هه‌یه، ب به‌راورد ل گه‌ڵ عیراقێ، ژ هه‌موو ڕوێكێ ڤه باشتره، به‌لێ گرفتا برسات ژى ب ته‌مامی پێ نه‌هاتیه چاره‌سه‌ركرن و گه‌نده‌ڵی ژی ل لایه‌ك دی!.. داكو كوردستان باڵاتر بێت و ژیبوونا نیشتیمانی ژى باڵاتر و پته‌وه‌تر بیت، دبیت گرفتا برساتى چاره‌سه‌ر بكه‌ین، چاره‌سه‌ر ژی سیسته‌م دڤێت ، نه‌ك درىوشم و شه‌ڕی سیاسی و میدیایی!… ئه‌گه‌ر مه برساتی كێمكر، خۆشه‌ویستیا نێڤبه‌را مه زێده دبێت، خۆشه‌ویستیی نێڤبه‌را تاكان، خۆشه‌ویستیی نێڤبه‌را تاك و حكومه‌ت، تاك و حزب و تاك و ئه‌وێن دی !.. برساتى، دوویه‌م گرفتا سه‌ره‌كیا كورده و ڕاسته كار بۆ چاره‌سه‌ركردنا وێ هاتیه كرن، به‌ڵام كارێ زۆر مایه‌و دبیت بیكه‌ین، به‌ڵێ ب سیسته‌م و یاسا !..
