د. سالار عوسمان
ـ ئێك ژ پێناسه‌یێن ژیانێ، یان باشتر بێژین، ئێك ژ پێناسه‌یێن به‌خته‌وه‌ریێ، یا پێكهاتى یه ژ كۆمكرنا پارچه‌یان، ئه‌و پارچه‌یێن ژیانێ، ژیان كو دڵڕه‌قی و د ناڤدا ژی دلڕه‌قیا ئۆلی و سیاسی یێن ژ هه‌ڤ جودا كرین و ل دژی هه‌ڤ دانه، خه‌بتاندن و نوكه نیڤشكێ دلڕه‌قی و ژ هه‌ڤ عاجزیێ د به‌رامبه‌ی ئێك دا مژوولی ئاڤرویدانن ل دژی ئێك.
مرۆڤ و مرۆڤایه‌تی و تێكڕایا جوداهیان، د بنه‌ڕه‌ت دا ژ ئێك ئاخن و ئێك ده‌ستن و د مرۆڤبوونێ دا وه‌ك ئێكن و پێكڤه‌نه!.. كورده‌ك و فارسه‌ك، عه‌ربه‌ك و ئینگلیزه‌ك، هه‌ر دیسا یه‌هوودیه‌ك و كریستیانه‌ك، موسلمانه‌ك و ئێزیدیه‌ك، هه‌موو مه‌خڵوقێن ڕێزلێگرتینه خودان و گۆیا ئه‌ردى ژى بۆ هه‌موویان ماڵن و كۆمكارن، لێ ئه‌ڤه دلره‌قیا ئاینزانان، ئێكى ل سه‌ریێ دیتر باشتر دادنن دا و ژ لایێ دیتر ڤه ژى، ئه‌وه ململانا بێ ئارمانجا سیاسی یه، نیشیمان و بگره ئه‌درى ژى، وه‌ك كۆمكه‌ر، پارچه پارچه دكه‌ت و ئاكام هه‌موو ئه‌و ته‌فزیلكرن و پارچه‌پارچه‌كرنه، هه‌كه یا داپۆشیایی ژى بیت ب سه‌دان پاساو و بهانه‌یان، لێ پشكه‌كه ژ پاشڤه‌رۆیا به‌شه‌ریه‌تێ و ل گه‌ل پاشڤه‌رۆیێ ژى دا، جۆره‌ك ژ سته‌مێ د هناڤا خوه دا حه‌شاردایه و هندی كه‌ڕه‌دێ ژى بكه‌ن، ئه‌و سته‌مه حه‌شاردیه، كو بۆ ڕادده‌یه‌كى ئاشكرا دبیت و دته‌قیێت، ل دووڤ خوه ژى دا، خوینێ ل سه‌ر جاده‌یان دهێلیت!.
ـ خوێنا جاده‌یان، سته‌م و دلره‌قیا ئاینی سیاسی، نیشیمان و ئیمان و مرۆڤێن ژێكجوداكری و نها پارچه‌پارچه، هه‌موو ل دووڤ به‌خته‌وه‌ریێ دگه‌ڕیێن و ئه‌ون رێیا هنارتنا وێ ڕۆناهیێ نه، كو دبێژنێ: (پێكڤه‌ژیان).
ـ به‌خته‌وه‌ریی د پێكڤه‌ژیانێ دایه، پێكڤه‌ژیان د كۆمكرنا پارچێن وێ دایه، كۆمكرنا پارچێن وێ ژى، ئه‌قڵه‌كێ مه‌زن دڤێت، ئه‌قله‌ك، پشتگێرێ دلره‌قیێ یه، چونكو ئه‌وا ژیان و د گه‌ل ژی دا به‌خته‌وه‌ری كوور كری، دلره‌قى بوو، دلره‌قیا ئه‌ردی، ته‌نانه‌ت ئیمان و مرۆڤ ژى پارچه‌پارچه‌كر و ئه‌ڤه ئه‌و نینه، له‌وه‌ته‌ی كورد هه‌یه، پارچه پارچه، ب سه‌ر نیشتیمانه‌كێ پارچه‌كریه، فیغانی ده‌گه‌هینیته دونیایه‌كێ، كو خودی دونیایێ چه‌ندین پارچه‌یێن دژى ئێك و ناكۆكن و هه‌ر پارچه‌كا وان ب دلره‌قیێ به‌ربۆینه گیانێ پارچه‌یێن دیتر!..
حه‌تا پارچه‌یێن وێنه‌یه‌كێ شكه‌ستى كۆمنه‌كه‌ین، ناگه‌هینه وێنه‌یێ ته‌مام، هه‌تا ئه‌ندامێ، خێزانێ كۆمنه‌بن، ناگه‌هنه سۆز و گه‌رمیا خێزانێ، هه‌تا به‌رسڤا هه‌موو پرسیاران كۆمنه‌كه‌ین ناگه‌هینه ئه‌نجامان، هه‌تا په‌نجێن وان ب ته‌نشتا ئێك ڤه نه‌بن، ناگه‌هنه ده‌ست، هه‌تا برا ل پشتا ئێك نه‌بن، ناگه‌هینه هێز و هه‌تا مرۆڤان ژى واتا پارچێن جیاواز كۆمنه‌كه‌ینه‌ڤه، ناگه‌هینه به‌خته‌وه‌ریێ!..
ـ سه‌ركرده، ئه‌ڤجا سه‌ركردێ پۆلێك بێ یا هی وه‌ڵاته‌كى، هه‌تا پارچێن وه‌ڵاتى كۆم نه‌كه‌ت، حه‌تا نه‌شێ گریان و پێكه‌نین، لایه‌نگیر به‌رهنگار، نێزیك و دوور، پێكڤه كۆمبكه‌ت، هه‌رگیز نكاریت مه‌زن ببینیت و مه‌زن به‌خورد بكه‌ت و مه‌زنى ژى چاره‌سه‌ریێ پێشكێش بكه‌ت!..
ـ دوژمنى سته‌م و غه‌دره‌كا مه‌زن ل مه كریه و خوه مه ژى ل ناڤ خوه دا مه قسوری ب ئێكتر نه‌كریه و هه‌نوكه ئه‌م هه‌مو، ماندى، پارچه‌پارچه ته‌نێ مژوولى نه‌مایشكرنا ناشیرینێن ئێكین، دڤێت سه‌ركرده، ب نێرینه‌كا مه‌زن پارچه‌یان كۆمبكه‌ن ڤه، ل كۆمكرنا پارچێن دیتر ژى دا وێنێ مه‌زن، وێنێ جوان وه‌دیار دكه‌ڤیت، وێنێ پێكه‌ڤه‌ژیان، وێنێ به‌خته‌وه‌ریێ!..
نووترين نووچه
- ب وێنه..دو رۆژه ئاگر ب ئاقارێ گوندهكێ ئاكرێ ڤه ونههاتیه كونترولكرن
- سەرۆک و ئەندامێن ژووربێن کورتە فلم و بەلگە فلمان هاتنه دهستنيشانكرن
- ب وێنە: پشتی دەوام بوویە رۆژانە، ھاتنوچوونا رێڤینکان ژی ل سەر زێری زێدەبوویە
- دەرهێنەرەکێ ئاکرێ ئه‌ڤ خهلاته وهرگرت
- ب ڤيديۆ .. وهلاتیهكێ شێلادزێ 14 ساله ئاڤێ بۆ مالان دبه‌ت
- وهزارهتا ئهوقافێ مهزاختیێن حهجیێن كوردستانێ یێن ئه‌ڤ ساله بهلاڤ دكه‌ت
- يانا دهۆك ههڤبهستا پێنچ یاریزانێن خوه نوو كر
- خوارنگهههك و نانپێژیهك هاتنه سزادان
- كهشناسيێ چ پێشبينى بۆ پلا گهرمێ يا سوباهى ل دهۆكێ كريه؟
- لژنا بلند يا حوكمه‌تێ بۆ چاكسازيێ د مووچان دا دێ كۆمبيت
د.سالار عوسمان
ئه‌قل مه‌زن كینه؟!..
د. سالار ئوسمان
بابه‌ته‌كێ گشتى زۆر د ڤێ ناڤه‌ندێ دا هه‌یه، ناڤه‌ندا عه‌قل و گفتوگۆیێ، دیسا ژى پرسیارا زۆر ژى، مانێ پرسیار ب خوه بابه‌ت خولقاندنه و بابه‌ت ژى جهێ حه‌واندن و هه‌لگرێ ب ده‌هان پرسیارانه، بلا جارێ واز ل په‌یوه‌ندیا د ناڤبه‌را بابه‌ت و پرسیارێ دا بینین و بهێینه‌ڤه ل سه‌ر بابه‌تێ خوه یێ سه‌ره‌كی، بابه‌تێ عه‌قل و دانوستاندن.
ـ دانوستاندن به‌رهه‌مێ عه‌قلی مرۆڤى یه، ئه‌و مرۆڤێ ل سه‌ر پشتا سه‌ده‌هان سه‌ربۆران گه‌هشیته ئه‌ڤرۆ، تایبه‌ت سه‌ربۆرێن ته‌حل، به‌لێ سه‌ربۆرا ته‌حل وان قووناغێن مێژووی، كو مرۆڤان گوهداریا هه‌ڤدو نه‌دگرتن و ئاكام ل ته‌حلیێ گوهدارینه‌گرتن ل هه‌ڤدو، خوینه‌كا زۆر هاته رێتن و نها مێژوو، شه‌رمه‌زارا وێ خوینێ یه!..
ـ دبیت گه‌ر ب ڕێژه‌یی ژى بیت، بێژین: قووناغا خوێنڕێژیێ، قووناغا گوهنه‌دانا هه‌ڤدو، ئه‌و قووناغا تاری، كو هه‌ر كه‌س گوه ل ده‌نگی خوه دبیت و به‌س!.
ـ قوونانا ڕۆناك، قووناغا دیالۆگێ یه، ئه‌و قووناغا مه هه‌موویان هه‌ی، ئه‌م هه‌موو دئاخڤین، ئه‌م هه‌موو گوهدده‌ین، ئه‌م هه‌موو كار دكه‌ین و پشكدارین د گه‌ل ئێك دا، به‌رپرسیا مه ژى د ستوى دایه!..
ـ د قووناغا دانوستاندنێ دا، ئه‌م هه‌موو ده‌نگ دده‌ین، ده‌نگ بڕیارێ دده‌ت، كا كی حوكمڕانه و كی ژى حوكمڕان نینه، هه‌ر ژ به‌ر وێ چه‌ندێ ژى دیمۆكراسی تیشكێ دئێخیته سه‌ر هه‌موویان، خوه ئه‌وان ژى، یێن كو ب تاریاتى بیر دكه‌ن، ب رامانه‌كا دیتر، دیمۆكراسی به‌رهه‌مێ دیالۆگێ یه، ئه‌و دیالۆگا به‌رهه‌مێ دستكه‌فتێ عه‌قلێ مرۆڤی، ئه‌و مرۆڤێ سه‌ربۆران فێركرى، كو ژبلى دیالۆگێ چاره‌سه‌ریه‌كا دیتر نینه بۆ ژیانێ و ئێكلاكرنا كێشه‌یان!..
ـ له لاپه‌ڕێ (153) ژ پرتووكا (موسوعه الامپال) یا (منیر عبود)، گۆتنه‌كێ سه‌رنجا من ڕاكێشا و پێخۆش بووم د ڤێره دا كێمه‌كێ ژ هه‌لویستێ وى دیاربكه‌ین، گۆتن ژى ئه‌ڤه‌یه: (عه‌قلێ مه‌زن دیالۆگا بۆچوونان دكه‌ت، عه‌قلێ ناڤه‌ند دیالۆگا بابه‌تانه و عه‌قلێ بچووك ژى دیالۆگا كه‌سانه)، هه‌كه ب هووری سه‌حكه‌ینه ڤێ گۆتنێ، ئه‌وا ژینگه، واقیع، ڕه‌وش و ئاستێ دیالۆگان ل كوردستانێ بۆ مه ڕۆهن دبیت!..
ـ ل كوردستانێ پتریا دانوستاندنان ده‌رباره‌ی كه‌سانه، ئه‌ڤجا چو ب پێهه‌لدان و ستایش بیت، یانژی ب جنێو و ناڤزڕاندنێ بیت، سه‌باره‌ت عه‌قلێ ناڤه‌ندی ژى، كو دیالۆگا بابه‌تان دكه‌ت، ڕاسته دیالۆگا بابه‌تان هه‌نه، لێ د كێمن و د ئاستێ پێدڤی دا نینن، بۆ نموونه: بابه‌تێ په‌روه‌ردێ، ئه‌رێ بابه‌تێ په‌روه‌ردێ چه‌ند چوویه د ناڤ دیالۆگان دا؟!.. ئه‌رێ حزبێن سیاسیی پشكه‌كى ژ دیالۆگا خوه دزانن؟، ئه‌رێ میدیا، ئه‌رێ په‌روه‌رده بۆیه پشكه‌ك ژ خه‌ما میدیایێ؟!..ب كورتی و ب داخڤه، ل كوردستانێ كێمتر دیالۆگا بابه‌تان دهێته‌كرن؟!.. سه‌باره‌ت دیالۆگا بۆچوونان ژى كو عه‌قلێن مه‌زن دكه‌ن، ئه‌وا دبیته جهێ مخابن هه‌لكێشیێ، چونكو دیالۆگ بۆچوونێن ل كوردستانێ ب ڕاده‌یه‌كى یا كیم و لاوازه، پێدڤیه و دڤێت زانكۆ و ناڤه‌ندێن هزرینى، نه‌ك هه‌ر هه‌لویستێ رژد له‌بار بكه‌ن، به‌لكو دڤێت وه‌ك گرفته‌ك سه‌ح بكه‌نێ، گرفته‌ك وه‌ك نه‌خۆشی، دیاره نه‌خۆشی ژى چاره‌سه‌ریا گه‌ره‌كه!..
ـ كۆمه‌كا دیالۆگا بۆچوون نه‌كه‌ت، كۆمه‌ك تنێ به‌رهه‌ڤ بیت دانوستاندنا ڕه‌ش و سپی یا كه‌سان بكه‌ت و قودره‌ت دیتن ڕه‌نگێن د ناڤبه‌را ڕه‌ش و سپی دا نه‌بیت، ئه‌و كۆمه، د پرسا د یالۆگێ دا، دڤێت وه‌ك نه‌خۆش بهێته سه‌حكرن و دلسۆزێن وێ ل دووماهی چاره‌سه‌ركرنێ دا بگه‌ریێن!..
ـ چاره‌سه‌رى، كوشتنا ڕوانگا ئایدیۆلۆژیی و سیاسیان و زێندیكرنا ڕوانگا زانستیانه، ب كورتی زانست كلیلا چاره‌سه‌ریا وارێن ژیانێ یه، لێ د جڤاكێ مه دا، هنده ڕوانگه‌یا سیاسیان دزالن، هنده ڕوانگا زانستان جهێ بایه‌خى نینن، كو ئه‌ڤه ژى گرفته‌كه و دڤێت زانكۆ لێ بهێنه ده‌نگ.
ـ دووماهی په‌یڤ: عه‌قلێ مه‌زن، ئه‌و عه‌قلێ دیالۆگا بۆچوونێ دكه‌ت، نه‌ك جنێۆ دده‌ت و ته‌شهیر و سڤكایه‌تیێ ب كه‌سێ بكه‌ت، به‌لكو ب ڕێز ڤه ل جوداهیێ دگه‌ریێت و پێ وه‌یه جوداهیی مایێ ڕێز و هێز و پێز و گفتوگۆكرنێ یه، ئێدى دڤێت مرۆڤێن مه‌زن، ئه‌وێن پرسێن مه‌زن د ستیوو دا، گه‌نگه‌شا بۆچوونێ بكه‌ن، نه‌ك یا كه‌سان!..
ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی گرفت و چاره‌سه‌ر
پشكا شه‌شێ و دووماهیێ
د. سالار عوسمان
به‌رسڤا ڤان پرسیارێن گرنگ، یا باشتر بێژین هه‌لویسته‌كرن سه‌باره‌ت حزبێ و ره‌وشه‌نبیریا حزبێ و پێگه‌هاندنا كادران، كادر و خواندن، بابه‌ته‌كێ گشتى یێ هنده هه‌ستیار و گرنگه، نابیت ب زاره‌كى د سه‌ر دا ببۆرین، له‌وا د ده‌رفه‌ت و ده‌لیڤه‌یه‌كا دیتر دا دێ به‌حس لێ كه‌ین.
میكانیزما ڕاست چیه؟..
نها ده‌مێ به‌رسڤا ڤێ پرسیارێ یه: (میكانیزما ڕاست چیه؟..).
ب كورتی:
ـ میكانیزما ڕاست ئه‌ڤه‌یه: حزب واز له حوكمه‌تێ بینیت، حزب ئیكتیفائێ ب وى تیمێ خوه بكه‌ت، كو ل ناڤ حوكمه‌تێنه و بۆ خوه هه‌لبژارتینه، بۆ نموونه هه‌ر ژ سه‌ره‌كوه‌زیران ڤه و هه‌تا ڕێڤه‌به‌رى، دڤێت حزب وان ئازاد بكه‌ت و ده‌ستێ خوه نه‌ئێخیته د ناڤ كارێن وان دا.
ـ بۆ پرسا پشتگیریێ ژى، پێدڤیه حزب پشتگیریا حوكمه‌تێ بكه‌ت، پێدڤى قه بۆ هه‌ر سه‌كته‌ره‌كى لیژنه‌یه‌كا پشتگیریێ هه‌بیت، بۆ نموونه سه‌كته‌رێ ساخله‌میێ، دڤێت ب ڕێیا لیژنا پشتگیریێ سه‌كته‌رێ ساخله‌میێ، پشتگیریێ ل به‌رنامه و ڕوانگه و تیمێ به‌رپرس بكه‌ت، دیاره ل هنده جهان ناڤێ وان د وێ لیژنا پشتگیریێ دایه: سیبه‌ر، یان پاڵپشتى، كه‌واته ئه‌ڤ پرسه د بنه‌ڕه‌ت دا پشتگیریه ل تیمێ حوكمه‌تێ ب مه‌به‌ستا سه‌ركه‌فتنێ.
ـ سه‌باره‌ت ب چاڤدێریێ ژى، هه‌ر حزبه‌ك بۆ چاڤدێریێ و هه‌لسه‌نگاندنێ میكانیزمه‌كا تایبه‌ت ب خوه‌ڤه هه‌یه، كو ئارمانج تێدا ڕێگرتنه ل هه‌ر لادانه‌كێ، كو ل گه‌ل به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى دا نه‌گونجیت.
ـ پێدڤیه تیما هه‌ر حزبه‌كێ ژ حوكمه‌تێ، هه‌یڤانه كۆمببن، ئه‌ڤ تیمه ناڤ و سه‌رۆك و به‌رنامه و ئامارنج هه‌بیت، بۆ نموونه چێدبیت ناڤێ تیمى هه‌مان درووشمێ هه‌لبژارتنێ بیت، وه‌ك: تیمێ كوردستانه‌كا ب هێز، یان گه‌ر درووشمێ حزبه‌كێ ئاڤه‌دانكرن بوو، تیمێ ئاڤه‌دانكردنێ، سه‌باره‌ت سه‌رۆكێ، وه‌سا باشه به‌رزترین پلا حزبی د ناڤ تیمێ دا سه‌رۆكێ تیمێ بیت و بۆ به‌رنامه و ئارمانجان ژى چێدبیت به‌رنامێ وان هه‌مان به‌رنامێ كۆكری حوكمه‌ت بیت و ئارمانج ژى ژ وى تیمى، بێگومان كاركرنا پێكڤه و دووڤداچوون و گه‌نگه‌شه و هه‌لسه‌نگاندن و ڕه‌خنه و بارێ سه‌رنج و هه‌ماهه‌نگی كرنه ل گه‌ل حزبێ، كه‌واته نێزیك بووینه ژ چاره‌سه‌ریێ، ئه‌و چاره‌سه‌ره‌ی، كو دڤێت ژ وێ ڕێكێ بیت، یان باشتر بێژین، ب ڤێ میكانیزمێ حزب و حوكمه‌ت هه‌ماهه‌نگ بن، ب رامانه‌كا دیتر ئه‌ڤه‌یه میكانیزما دروست، میكانیزمه‌كه، كو حزب و حوكمه‌ت ل سه‌رئێك مێز كۆمببن ب بێى ده‌ستتێوه‌ردان، واته هه‌م كارى پێكڤه بكه‌ین و هه‌رده‌م رێ ل ده‌ستتێوه‌ردانێ دگرن !..
ـ پێدڤیه سێ هه‌یڤان جاره‌كێ تیمێ حزب ژ حوكمه‌تێ ڕاپۆرتا وه‌رزی پێشكێشی سه‌رۆك و سه‌ركردایه‌تیا حزبا خوه بكه‌ت و به‌رسڤێ ژى وه‌ربگریت.
دووماهی، تێگه‌هشتنا ب ڤى جۆری بیت:
ـ هه‌ر ده‌ستێوه‌ردانه‌كا حزبی یا خرابه، خوه هه‌كه ده‌ستتێوه‌ردانا بابه‌تی ژى بیت، له‌ورا پێدڤیه ڕێ لێ بهێته گرتن.
ـ نابیت حزب ده‌ست بێخیته نێڤ كاروبارێن حوكمه‌تێ.
ـ تیما حزبێ ژ حوكمه‌تێ، ڕوانگه و به‌رنامێ هه‌ڤپشك جێبه‌جێ دكه‌ن.
ـ تیما ناڤ حوكمه‌تێ هه‌ماهه‌نگێی ل گه‌ل لیژنه و میكانیزم و ڕێكاره‌یان دكه‌ت.
ـ لیژنا پشتگیریێ و لیژنا چاڤدێریێ و تیمێ حوكمه‌تێ، هه‌می ئێك ئارمانجن، كو ئه‌و ژى ئارمانجا پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیا گشتی یه و خزمه‌تكرنا هه‌ڤوه‌لاتیانه.
ده‌ستتێوه‌ردانی حزبی ئاریشه و چاره‌سه‌رى پشكا پێنجێ
د. سالار عوسمان
٢ـ ده‌ستتێوه‌ردانا بابه‌تی: ئه‌ڤ جۆره ده‌ستتێوه‌ردانه، ب به‌راوردى ل گه‌ل ده‌ستتێوه‌ردانا خوه‌دی، ڕاسته ده‌ستتێوه‌ردانكا پۆزه‌تیڤه، لێ هه‌ر شاشى یه، شاشى یه، چونكو ده‌ستتێوه‌ردانه، ب كورتی هه‌موو ده‌ستتێوه‌ردانه‌كا حزبی خراپه، لێ خراپ و خراپتر و خراپترین هه‌یه، سه‌حكه‌نێ، ئه‌و ده‌مێ حزب ده‌ستدئێخیته ناڤ وارێن زانستیی، زانست چاوا ب چه‌وته‌ڕێ دا دچیت، یان ده‌مێ، كو دبینین كاره‌كێ سیاسی ده‌ست بێخیته ناڤ بازاران دا، ژبلى ل قۆرخكاریی، چاوا جۆره‌ك ژ نه‌سه‌قامگیری و پشێویش ل گه‌ل خوه دا دروست دكه‌ت!..ئه‌ڤه ده‌ستتێوه‌ردانه خراپتر و خراپترینن. ده‌ستتێوه‌ردانا بابه‌تی پێكهاتیه ژ ده‌ستتێوه‌ردانێن كو حزب و كادرێن حزبێ ب نیازا باشه و ل پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیا گشتی دكه‌ن، ب رامانه‌كادیتر ل پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه دا نینه، به‌لكو ژ پێناڤى خه‌لكى و به‌رژه‌وه‌ندیا گشتی دایه، هه‌ر بۆ نموونه، ده‌مه‌كى حزب باژێرڤانیێ راسپاردكه‌ت، كو جاده‌یا تاخه‌كى قیرَ بكه‌ت، یان گرفته‌كا كێمئاڤیێ چاره‌سه‌ر بكه‌ت، وه‌ك ل ڤێره دیاره، كو هه‌ردو ده‌ستێوه‌ردانه‌یێن بابه‌تینه و ل پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكى دا یه، به‌لێ هه‌ر دڤێت دان ب وێ ڕاستیێ بكه‌ین، كو ده‌ستتێوه‌ردان و هه‌ر ده‌ستتێوه‌ردانه‌كا دى ژى، شاشه و دڤێت بیر ل ڕێ و میكانیزما ڕاست بكه‌ینه‌ڤه!.. میكانیزما ڕاست چی یه؟.. پرسیاره‌كا زۆر گرنگه، گرنگه ب وێ تێگه‌هشتنێ، كو مادام حزب هه‌یه و حزب پشكه‌كه ژ جڤاكێ نوو و حه‌تا نها ژى هزرا مرۆڤایه‌تی، ژبلى كو حزب به‌دیله‌كێ دیتر نینه بۆ پشكداریكرن د پرۆسا حوكمڕانیی دا، كه‌واته دووماهى جار ئه‌وه حزبه ـ بێگومان حزبا سه‌ركه‌فتى ـ دچیته حوكمه‌تێ، له‌ورا كادر و جه‌ماوه‌ر و ده‌نگده‌ر پێ وه‌یه، كو وه‌رگرتنا وێ ده‌ستهه‌لاتێ، یان باشتر بێژین ئه‌و حوكمه‌ته به‌رهه‌مێ ده‌نگێ ئه‌وانه و ڕێك پشتی پێكهێنانا حوكمه‌تێ پشتى ده‌نگێ خوه داین دكه‌نه‌ڤه، واته پشتى ئه‌وێ ئێكێ دكه‌ن، كو حوكمه‌ت خزمه‌تا وان بكه‌ت، ئه‌ڤ هه‌ڤكێشه، ژ هاوكێشه‌یێن د ناڤا ئه‌رك و مافان دا دچیت و ب كورتی حزبێ پێ وه‌یه، كو حوكمه‌ت یا وێ یه، چونكو به‌رهه‌مێ ده‌نگێ وێ یه، ئه‌ڤه ئه‌گه‌ر جۆره‌ك ژ ڕاستی ژى تێدا بیت، ڕاستیه‌كا ڕێژه‌یی یه، ڕاستیه‌ك، كو قسه‌هه‌لده‌گریت و دووڤداتر گه‌ر وار و ده‌رفه‌ت ڕوخسان، ل باره‌یه‌وه ده‌دوێین!.. ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی بوویه كرده‌یه‌كا ئاسایی و ڕۆژانه به‌رپرسێن بچووك و یێن مه‌زن، ده‌ستتێوه‌ردانێن خوه‌یى و بابه‌تیانه دكه‌ن، ئه‌وێن ل پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیا خوه دا و ئه‌وانژى كو ل پێناڤ و به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكى دا كار دكه‌ن، هه‌موویان، باش و شاش هه‌ر ته‌ده‌خولێ د كارێ حوكمه‌تێ و دامه‌زراوه‌یێن فه‌رمى دا دكه‌ن و خوه هندی كه‌ڕه‌تێ بكه‌ن، هه‌نده‌ك ژوان وا دپه‌یڤن و دئاخڤن، وه‌ك ئه‌وێ چه‌ندێ، كو ئه‌و دڵسۆزتربن ژ ئه‌وێن دیتر ، هه‌رده‌م ژى هه‌ر وه‌سابوویه، یێن نه‌دلسۆزه پتر بانگه‌شا دڵسۆزیێ دكه‌ن، دڵسۆز ژ به‌ر كاركرن د واری خوه نه‌مایشكردنێ دا نینه، و نه‌مایشكار ژى وه‌ك بوو كو ل هه‌ر سه‌عات و ل گۆشه‌ك و جهه‌كى دا، ئه‌ڤجا ل جهێ خوه بیت یان نه، قیت دبنه و بووكه‌ڵه ئاسا نه‌مایشا دره‌و دكه‌ن د چارچێووڤێ ڕاست دا!.. به‌رسڤا پرسیارا مه نه‌دایه، میكانیزما ڕاست چیه؟. به‌رى كو به‌رسڤا ڤێ پرسیارا گرنگ بده‌مه‌ڤه، یان باشتر بێژم ل ده‌مێ بیركرنه‌ڤه و گه‌ڕان بۆ دووماهی به‌رسڤا ڤێ پرسیارێ، هه‌سته‌كێ نه‌خۆش بۆ من هاته پێش، هه‌سته‌كێ داپۆشكری بۆ ڤان پرسیارانه: ـ ئه‌رێ ئه‌ڤ پرسه: (پرسا ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی) بوویه پرسا كادرێ سیاسی و حوكومى یێن هه‌رێما كوردستانێ؟. ـ ئه‌رێ زانكۆیان، ناڤه‌ند و په‌یمانگه‌هێن حكومی و حزبی، ئه‌ڤ مژارێن هه‌نێ كرینه مژارێ جێهێ به‌حس و جهێ خه‌ما خوه؟!.. ـ ئه‌رێ ژ راست ئه‌ڤ بابه‌ته، یانژی هه‌ر بابه‌ته‌كێ دیتر، كو دكه‌ڤیته ناڤ بابه‌تێ گه‌لی: (ره‌وشه‌نبیریی حزبی)، ژ لایه‌ن كادرێن حزبێ ڤه، دهێته خواندن، ب كورتی كادرێ حزبی چ و چه‌ند و چاوا دخوینیته‌ڤه؟!..
ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی گرفت و چاره‌سه‌رى
د. سالار عوسمان
پشكا چارێ + پاشى كی ئیدارا وه‌لاتی بكه‌ت؟.. ئه‌ڤه ژی پرسیاره‌كا گرنگه، چونكی گریمانه ئه‌گه‌ر حزب وه‌ك ئۆرگانه‌كا مه‌ده‌نی یا ئامانجدار بۆ نه‌بیت، پا كی ئۆرگانه‌كا دی یا جڤاكى ب نیازا وه‌رگرتنا ده‌سهه‌لاتێ بچێته د ناڤ پرۆسا هه‌لبژارتنێ دا، كه‌واته ئه‌و تێگه‌هشتنا ل بارڤه، كو حزب بۆنه‌كا نێگه‌تیڤه، دبیت ئه‌لته‌رناتیڤیك پۆزه‌تیڤ پێشكه‌شی مه بكه‌ت. تێگه‌هشتنا به‌شه‌كی، ئه‌و تێگه‌هشتنا وه‌باوه‌ره، كو حزب به‌شه و كو نینه، به‌شه‌كه و پشكداریه‌كا كارا ل پرۆسا سیاسی و حوكمڕانیێ دكه‌ت لێ بوار بۆ هه‌می به‌ش و كایه و ئۆرگانێن دی یێن جڤاكى دهێلێن، تێگه‌هشتنێكا ساخله‌متر و لۆژیكتره، ب رامانه‌ك دی تێگه‌هشتنه‌كا دیمۆكراسی یه، چونكی تێگه‌هشتنا دی، واته تێگه‌یشتنا سه‌راپایی، خودان زهنیه‌ته‌كا دیكتاتۆریانه و قۆرخكارانه‌یه، هه‌ر ب نموونه دشێین د ڤێ ده‌رفه‌تێ دا به‌حسێ په‌یوه‌ندیا ل ناڤبه‌را حزب و حوكمه‌تێ بكه‌ین و ئاریشێن وان. حزب نابیت ده‌ستبێخیته ناڤ كاروبارێ حوكمه‌تێ، حزب ب به‌رنامه‌كێ ڤه دچێته دناڤ پرۆسا هه‌ڵبژارتنێ دا، هه‌كه د هه‌ڵبژارتنێ دا بسه‌ركه‌فت، كاندیدێن خوه دێ هنێریته حوكمه‌تێ و كاندیدێن وێ، ب هه‌ماهه‌نگیی ل گه‌ل حزبێن دی یێن سه‌ركه‌فتی و به‌رنامێن وان، به‌رنامه‌كی هه‌ڤپشك دادنین و ب هه‌موویان، وه‌ك ئێك تیم ئه‌ڤی به‌رنامێ هه‌ڤپشك جێبه‌جێ دكه‌ن، ئێدى بوار نامینیت بۆ حزب و ده‌ستتێوه‌ردانێن كادرێن وان، كو هه‌ر ڕۆژ و ب بهانه‌كێ و بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كا دیاریكرى، كو زۆر جاران ژى به‌رژه‌وه‌ندیا تایبه‌تی و كه‌سی و ناچنه ناڤ به‌رژه‌وه‌ندیا گشتی، ده‌ستتێوه‌ردانێ بكه‌ن. هه‌ر حزبه‌كا سه‌ركه‌فتی تیمه‌كا وێ ژ حوكمه‌تێ یه و ئه‌و تیم پارێزه‌ریێ ژ ڕوانگا حزبا خوه دكه‌ت، ئه‌و ڕوانگایا، كو پێشتر و د بنه‌ڕه‌تدا به‌رنامێ حزبێ بوویه، لێ پشتی مشتومالكرنا وێ بوویه پشكه‌ك ژ به‌رنامێ هه‌ڤپشك، كو دشێین ناڤێ وێ بكه‌ینه: به‌رنامێ خه‌لك، كو د قازانجا گشتی دایه و د وێ ماوێ دا، واته حه‌تا هه‌ڵبژارتنه‌كا دی دهێته جێبه‌جێكرن. ئه‌و كادرێن حزبی یێن ده‌ستدئێخنه د ناڤ كاروبارێن حوكمه‌تێ، (2) دو جۆرن:(خوه‌دی و بابه‌تی)، كو ب كورتی دبێژین: 1ـ ده‌ستتێوه‌ردانا خوه‌دی: ئه‌ڤ جۆره ژ پیخه‌مه‌ت به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دیی و كه‌سی یێن خوه ده‌ست دئێخیته ناڤ كاروبارێن حوكمه‌تێ. ئه‌ڤ خوه‌دیه، موزایه‌دێن زۆر دكه‌ن و د درووشمینه، ب ڕێیا موزایه‌ده و درووشمان ڤه كار بۆ مسۆگه‌ركرنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و نێزیكێن خوه دكه‌ن و ب كورتی دخوازن ب سه‌ر پره‌كا حه‌ڵاڵدا، كو به‌رژه‌وه‌ندیا باڵایه، ڤه‌په‌ڕنه‌ڤه بۆ حه‌رامه‌كێ، كو گه‌نده‌لی یه، ئه‌گه‌ر زۆر ب له‌ز ته‌ماشایه‌كا گه‌نده‌ڵیان بكه‌ین، ئه‌ڤه زۆر ب ڕۆنی ئه‌و كادرێن حزبی یێن خودی ل پشته‌ڤه‌ی گه‌نده‌ڵیان دبینین، بینینیه‌ك، كو نه‌ك هه‌ر ئه‌و ناشیرین و كرێت دئێنه به‌رچاڤ، حزبێن خوه ژی ناشیرین كرینه و بوونه به‌لا ب سه‌ر حزبێن خوه. ئه‌ڤ خوه‌دیه، كو دشێین بێژینه وان، ده‌ستتێوه‌رده‌رێن گه‌نده‌ڵ، د ناڤ خه‌لكێ دا زۆر رێزن، هه‌رچی بكه‌ن خۆشتڤى نابن و ب كورتی هیچ مكیاژه‌ك ڕوو یێ وان یێ نه‌شیرین جوان ناكه‌ت !.. هه‌ر حزبه‌كا بخوازیت زۆرترین ڕه‌زایی و ده‌نگێ جه‌ماوه‌رى كۆمبكه‌ت، دبیت زۆرترین شه‌ڕی وان كه‌سێن حزبی یێن خوه‌دی یێن ده‌ستتێوه‌رده‌رێن گه‌نده‌ل بكه‌ت، چونكو خه‌لك هه‌موو تشتان دبینن، تشتێن زۆر بچووك ژى!..
ده‌ستێوردانا حزبی گرفت و چاره‌سه‌رى
د. سالار عوسمان
پشكا ئێكێ ده‌سپێك له پاش ڕاپه‌ڕینا بهارا 1991 وه‌ره، ئه‌ڤ چه‌مكه: (ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی) بۆیه ئێك ژ چه‌مكێن زۆرێن دوباره‌بووری ل ناڤ میدیا كوردی دا و ته‌نانه‌ت جڤاكێ كوردستانی ژى، كو هه‌ر كه‌س و لایه‌نه‌كێ سیاسی و بگره ئاراسته‌یا میدیای ژى ب نیازمه‌ندی ڤه پێناسه دكه‌ن و هندی كه‌ڕه‌د جۆره‌ك ژ لێكدانا شاشیێ ژى د گه‌ل خوه دا ئینایه ناڤا هزركرنا جڤاكێ كوردستانی دا و من پێ وه‌یه، ب ئاراستا باشتر شیته‌ل و شرۆڤه‌كرنا چه‌مكى و زه‌لالكرنا نیازمه‌ندیا جۆری یا بكارهێنانه‌ران، هه‌لویسته‌كرنه‌كا لۆژیكیانه‌یا مه‌زنه. پێناسا ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی پێكهاتیه ژ سه‌رجه‌مێ وان هه‌ول و ده‌ستتێوه‌ردانین حزبى، كو حزب د كایه‌یێن نه‌یێن حزبیان دا ده‌كه‌ت و ئامانج تێدا زالبوونا حزبێ و دابینكرنا به‌رژه‌وه‌ندیانه د وان كایێن جۆراوجۆرانه دا. كایێن نه‌حزبی یێن مه؟ ژبلى حزب، هه‌موو كایه و ئۆرگانین دیتر د جڤاكێن نه‌حزبی دا، یێن گرنگترین: 1ـ حوكمه‌ت 2ـ زانكۆ 3ـ كۆمپان 4ـ ڕێكخراوێن نه یێن سیاسی 5ـ بازاڕ ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی، چه‌مكه‌كێ ته‌مام ب هۆیێ وان نیازمه‌ندیان د جۆرێ بكارهێنانێ دا هه‌نه، ئه‌ڤ چه‌مكه: (ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی) زه‌ڵاڵ و ڕۆن نینه و وه‌ك چه‌مكه‌كێ ته‌مامێ خوه دیاردكه‌ت و هه‌كه بۆ نموونه ڕوو ل ئه‌كادیمیسته‌ك، سیاسیه‌ك، بازرگانه‌ك و ڕۆژنامه‌نڤسه‌كى بكه‌ین، ژ وانه‌ی هه‌رئێك ژ وان پێناسه‌یه‌كا جودا، نیازمه‌ندیه‌كا جودا و پاساوه‌كێ جودای پێ بیت،كه‌واته ئه‌م د به‌رامبه‌ر چه‌مكه‌ك ته‌مامین و پێدڤیه ب ئاراسته‌یا زه‌لالكرنا كارى بكه‌ین. هه‌ر د ڤێره دا ده‌رفه‌ته به‌حسێ ڕاستیه‌كا ته‌حل بكه‌ین، ڕاستیا ته‌حل ژى ئه‌ڤه‌یه، كو زۆر چه‌مك و تێرم و تێگه‌ه د كوردستانێ دا ساخنه‌كرینه و هۆكار ژی بۆ جۆر و جوداهى تێگه‌یشتنان، ئه‌ڤجا ئه‌و جوداهیانه ئاینی بیت، یان كلتووری و سیاسی، گرنگ ساخنه‌كرى بن و هه‌ر ساغخنه‌بوون ژى جۆره‌ك ژ پرتبوون و ناكۆكیێ ل گه‌ل خوه دا دئینیت و ئه‌گه‌ر ژیان و ژینگه‌ها نیقاشا سیاسی ژى ئارام نه‌بَت، زۆربه‌ی جاران ئه‌و ناكۆكیێن به‌ر ئێك دكه‌ڤن و ل گه‌ل خوه‌دا گرژی و دڕدۆنگیا جڤاكى به‌رهه‌م دئینن و ئاكام جڤاكه‌كێ نه‌ئارام، تووڕه و هه‌رده‌م ئاماده بۆ ڕووبه‌ڕووبوونا ناڤخۆیی ژێ دروست دبیت. جڤاكێ كوردی ئێك ژ وان جڤاكان، كو چه‌مك تێدا ته‌ماویینه، ژینگه‌ها نیقاشا سیاسی د وى جڤاكى دا یه حه‌تا ئاستێ جنێۆ و ناڤزراندنێ ئازاده، كه‌واته گرفتداره، خه‌لك و ته‌نانه‌ت سیاسیی ژى نه‌كران ته‌مام ڕاشكاو بن د ده‌ربڕین و خستنه‌ڕوویا بۆچوونێن وان دا، چونكو دكه‌ڤنه به‌ر په‌لامار و جنێۆ و وێ بێئه‌ده‌بیێ، كو به‌رهه‌مێ پۆپۆلیستیێ یه، ئه‌و پۆپۆلیستیا كو ئۆپۆزسیۆن پێیوابوو حزبین ده‌سه‌ڵاتدار پێ دروخنیت، كو چ ل ناڤ قه‌ده‌ڤه خوه بوو د ناڤ و شكست !.. دوور نه‌كه‌فتینه ژ بابه‌ت و مه‌به‌ستا سه‌ره‌كی، چونكو هه‌كه چه‌مك و تێرم و تێگه‌هان ساخ بكه‌ین، هه‌كه ب چه‌نده‌كا كێم پێناسا پشكه‌ك ژ چه‌مكێن خوه یێن سیاسی و یاسایی و نه‌ته‌وه‌ی ساخكربانه و كۆده‌نگیا خوه ل سه‌ر چێ كربا، ئه‌وى ده‌مى ڕاسته‌رێیه‌ك دروست دبیت بۆ هه‌مووان، كه‌واته دڤێت ئه‌م كار بكه‌ین بۆ كۆكردنا هه‌مووان، هه‌ما ب كێماتى چه‌نده‌ك ل سه‌ر ڕاسته‌ڕێیه‌كێ!.. جۆرێن تێگه‌هشتن و پاساوه‌یان 1ـ تێگه‌هشتنا سه‌راپایی 2ـ تێگه‌هشتنا هنده‌كی 1ـ تێگه‌هشتنا سه‌راپایی سه‌باره‌ت چه‌مكێ ده‌ستتێوه‌ردانا حزبی، تێگه‌هشته‌ك هه‌یه، كو ل گۆره‌ێ وێ حزب سه‌رچاوه‌یه بۆ هه‌موو كایه‌یێن دیتر، چونكو ئه‌ون تێكۆشه‌رێن وه‌لات برێڤه‌دبه‌ن و شه‌رعیه‌تێ دبه‌خشنن، له‌ورا سه‌رجه‌م كاییێن دیتر دكه‌ڤنه بن هه‌ژموونا حزبێ و ب كورتی حزب بابه و ئه‌وێن دیتر ژى كوڕن، دڤێت هه‌موو كوڕێ نوێ ژى، ب نموونه حوكمه‌ت و كۆمپانیا و …هتد ب ئاخفتنا بابى: (حزب)ێ بكه‌ن و ئه‌و باب ئامیر و ناهیی یه و، ب كورتی سه‌راپا ژیان وان ل ژێر كۆنتڕۆلا بابێ دایه. ئه‌ڤ تێگه‌هشتنه سه‌راپایه، پێ ئاسای نینه حزب ده‌ستتێوه‌ردانێ بكات، به‌لكو ده‌ستتێوه‌ردان وه‌ك ئه‌ركه‌كى دبینیت و پێیوایه دڤێت حزب ب ئارمانجا مه‌زنبوون، ته‌ده‌خولێ د بچووكترین تشت دا بكه‌ت!.. ئه‌ڤ تێگه‌هشتنه، ژیانێ ب تنێ حزبێ دا ده‌بینیته‌ڤه، ته‌نانه‌ت پێناسه‌یان ژى، ته‌نانه‌ت هه‌موو هوورده‌كاریان ژى، له‌ورا گه‌نگه‌شه‌یه‌كا سه‌خت مه پێویسته، كو ئه‌رێ چاوا ل گه‌ل ڤێ تێگه‌هشنێ به‌رخوردیى بكه‌ین و هه‌روه‌سا چاوا چه‌مكان پۆلین بكه‌ین؟!.. دڤێت ئارام ده‌ست ب گفتوگۆیێ بكه‌ین و ب ڤێ پرسیارێ ژى ده‌ست پێ بكه‌ین؟ نیشتیمان، یان حزب؟، كه‌واته دڤێت به‌ش به‌ش گفتوگۆیا وێ سه‌راپایێ بكه‌ین و مه پێ ژى نه‌بیت سه‌راپایی ژ كۆمه‌كا به‌ش پێك دهێت، به‌لێ چاوانیا پێكه‌ڤه‌گرێدانه‌ك یا گرنگه، پێكه‌ڤه‌گرێدانا پشكان، هه‌ر ل ڤێره دا ده‌رفه‌ته بپرسین: ئه‌رێ دیتنا دیمۆكراسیانه بۆ به‌ش و سه‌راپایێ د كوردستانێ دا چاوانه و گرفتێن وێ چنه؟!..
چیرۆكا پرتووكا من یا یازدێ..!
د. سالار عوسمان
من و شیعرێ په‌یوه‌ندیه‌كا كوور پێكڤه هه‌یه، هه‌ر زوو، ئه‌و ده‌مێ من بیر كریه‌ڤه و وێنه‌یێن خوه دیتین، بۆ نموونه بیركرن د خوه و خوه‌دا، وه‌كو دیتنا وێ بارانا د هه‌تاڤزه‌ركه‌كا مه‌غره‌بیه‌كا زه‌ر دباری، من په‌نابۆ بلندیا مه‌له‌كووتێن شیعرێ بر و من دزانی بێ فڕین، مرۆڤ نكاریت بیربكته‌ڤه و ببینیت. من هه‌ول دا بنڤیسم، د شیعرنڤیسینێ دا وى ده‌مى، كو هرزه‌كاربووم و نها ژى، كو میێن پرچا من یێن سپینه حیكمه‌تا من پێ دبه‌خشێت نه‌ك پیراتی، من شیعر بۆ خوه دنڤیسى، نه‌ك بۆ ئه‌وێن دیتر، د شیعرێ دا ته‌مام من ئاگه‌ه ژ كه‌سێ نینه، خوه هندێ كه‌ڕه‌تا یێن نزیكى من ژى بێده‌نگ دبن، لێ ئه‌وا بالا مه‌له‌كووتێن شیعرێ و د شه‌ققێن بلند دا و دفریت، دفریت و ب دلێ خوه، ل جهه‌كى بنه‌جه دبن، جاره‌كا هه‌ی ل سه‌ر له‌شێ ژنه‌كێ دێ هه‌لدنێشیت و جاره‌كێ ژى یا هه‌ی د ته‌ك رۆنده‌كێ دا مالا خوه دروستكه‌ت، ئه‌و مه‌له‌كووتێ هنده یاخی، جار هه‌یه من ژى تووره دكه‌ت و عه‌قلى ژ من دستینیت و دلى ل گه‌ل خوه دبه‌ت، من ئاگه‌ه ژێ نینه، هندی كه‌ڕه‌تا دلێ من دایه پێله‌كێ و هندی كه‌ڕه‌ت ژى د شه‌ڤه‌كا تارى دا لێ جهبوویه، من هه‌ول دایه هه‌ر ب بلندیا وى مه‌له‌كووتێ بگه‌همه رۆژێ، له وێرێ ل به‌رامبه‌ر رۆژێ خوه ڕووت بكه‌م، ئاخر شیعر جۆره‌كه ژ ڕووتبوونێ ل به‌رخوه دا..! كو سیاسه‌ت و وه‌زیفه، ب هه‌موو دڵڕه‌قیا خوه ڤه ئه‌ز ژ مه‌له‌كووتا شیعرێ دووخستیمه، به‌رده‌وام چاڤێ من ل وێ په‌نجه‌ره‌ێ بوو، په‌نجه‌را رۆژێ، په‌نجه‌را ڕووتبوونێ و فڕینێ، ده‌مه‌كێ زۆر هزر و بالێن من ب گومان بوون و نه‌دكاریم شیعرێ بنڤیسم، ئاخر شیعر نه‌نڤیسین واته نه‌فڕین و ڕووتنه‌بوون و رۆژبوون و خۆنه‌بوون، زۆر جاران دلێ من دهه‌لاڤێت و هه‌ست دكر، كو چاڤه‌رێ بیر دچمه‌ڤه، ئه‌و جه‌ده‌لا زۆر ماندى دكرم و من ژ خوه دپرسی: ئه‌رێ ئه‌ز و شیعر بۆ وه‌سا ژێك دابرایاین؟.. زۆر كه‌ڕه‌ت له چاڤێن شاعیرێن هه‌ڤالێن من و ڕێدینا من ژى هه‌مان ئه‌و پرسیار دخواند، لێ شیعر د ڕۆحا من دا، د ناخێ من دا هه‌ر ئه‌و مه‌له‌كووتێ جوان بوو، كو باڵێن پڕبوون ژ ڕه‌نگێ فڕینێ..! به‌رى چه‌ند هه‌یڤه‌كان، زانا خه‌لیل ـ یێ شاعیر و دۆستێ من ته‌له‌فۆنا من كر، ل ده‌سپێكێ من وه‌سا زانی به‌حسێ كاروبارێن وه‌زارتێ دكه‌ت،ده‌مێ ده‌ست ب په‌یڤینێ كرى، جوداتر دئاخفت، ده‌ركه‌فت كو ئه‌وى ته‌له‌فۆنا بۆ شاعره‌كى كرى، كو ناڤێ وى سالار عوسمان ـ ه، هه‌سته‌كا زۆر خۆش من پێ به‌خشی، من هه‌ست كر كو ژ بیرێ چووبم و گۆتی: (مه بڕیاردا 10 نامیلكێن شیعری بۆ 10 شاعیران چاپ بكه‌ین و ئێك ژ شاعیران توی)، ب ڕاستی هه‌سته‌كای زۆر خۆشی من پێ به‌خشیم، چ ژ وێ خۆشتره خه‌لك ب ته شاعیر بزانیت، چ ژ وێ خۆشتره شیعر سنعه‌تا ته بیت، چ ژ وێ خۆشتره خوه بده‌یه به‌ررۆژێ ـ هه‌تاڤێ و د شه‌ققا بلند دا بى و بفڕی و هه‌رجار و د كۆچكێ دا بروونى، ئه‌ڤجا د كۆشا به‌ره‌كى دا بی، یان د كۆشا ده‌ریایه‌كێ سپی، یا كۆشا گه‌ڵایه‌كا رێیا شاش، من دڤێت ل به‌رتاڤێ بژیم و قه‌رسیم بووم ل ناڤا ژووران، من دڤێت بفڕم و بێزاربووم ژ روونشتنا به‌رده‌واما هۆڵان، من دڤێت خوه ڕووت بكه‌م و دلێ من ل هه‌موو جلك و جلوبه‌رگ دبیت، ئاخر ئه‌ز كوڕێ شكاندنا دیوارێن گه‌ڕه‌كێن خوه بووم و كو د جڤاتا مه‌لایێن هه‌ڤالێن بابێ خوه دا دروونشتم، ب ده‌هان پرسیارێن حه‌رام من دكرن و من پێ وه‌بوو، كو هه‌موو پرسیارێن حه‌لالن و نها ژى هه‌ر مه پێ وایه پرسیار یا حه‌لاله و دڤێت دیواران بشكێنین، دڤێت ڕووت بینه‌ڤه و بفڕین و بچینه‌ڤه لایێ رۆژێ، ئه‌م كوڕه‌زا و كچه‌زایێن رۆژێ ینه و شه‌ڤێ ژى هه‌ر هنده جوانه تا شه‌مال تێدا دهێنه هه‌لكرن! (گریان بۆته ده‌ستی چه‌پم)، یازده‌مین پرتووكا ژیێ منه و كۆمه‌كا شیعرا كه‌ڤن و نووی د گه‌ل خوه دا هه‌لگرتیه و هه‌وله‌كه بۆ رووتبوونێ و فڕینه بۆ لایێ رۆژێ، ئێدى ئه‌ڤه‌یه چیرۆكا یازده‌مین پرتووكا من و ئه‌ڤ سه‌فه‌را فڕینێ بۆ بالێ مه‌له‌كووتا شیعرێ ژى به‌رده‌وام دبیت، چونكو د بنه‌ڕه‌ت دا من سه‌ر ب نه‌سلێ شیعرێ نه‌ك سیاسه‌تێ..!
سه‌خیاتى و رامانێن مرۆڤاتیێ!..
د. سالار عوسمان
دخوازم ب ڤى ره‌نگى ده‌سپێكه‌م، ئه‌ڤه توی خوێنده‌ڤانێ ڤێ گۆتارێ و ئه‌ڤه ئه‌ز ژى نڤیسه‌ر، له‌ورا دڤێت ب دلپاكى، ب هوورى و ب كوورى په‌یڤێن خوه هه‌لبژێرم و پاقژترین ڕسته بۆ دابڕێژم و ل به‌رامبه‌ر بابه‌ته‌كێ ب مفا رابگرم و پرسیارا ته ژ یا دروست بكه‌م، كه‌واته دڤێت یێ به‌خیل نه‌بم و به سه‌خیاتیێ خزمه‌تا ته وه‌كو خوێنده‌ڤان بكه‌م، چونكو ئه‌ڤه توی بوون و رامانا ب ڤێ گۆتارێ دبه‌خشی و ئه‌گه‌ر ب كورتی ژى ئه‌ڤێ ده‌سپێكێ ب ڤه‌بڕم، دڤێت بێژم: ئه‌گه‌ر خوێنده‌ڤان نه‌بیت، ئه‌وا نڤیسی دێ بێ بها و بێ رامان ده‌مینیته‌ڤه.
سه‌خیاتى و مرۆڤ، ئێكه ژ وان بابه‌تێن پێكه‌ڤه‌گرێداى یێن كێم به‌حسلێكرى یێن ناڤ بژاره‌یا ره‌وشه‌نبیریا كوردی دا، كو ب دیتنا من دڤێت د ڤى مه‌وداى دا هوورتر و ئامانجدارتر ژ به‌هرا وێ بهێته‌دان، چونكو چه‌مكێ هه‌ر به‌حس و بابه‌ته‌كی ژیانێ بگرین، سه‌ره‌كی وه‌سا ل ناڤ سه‌خاتیێ دا، كه‌واته سه‌خیاتى نه‌ك هه‌ر یا ڤه‌برى نینه د ژیانێ دا و ل ناڤا كۆمێن جوداجودا یێن وێ دا، بگره ل ناڤ هه‌موو هوورده‌كاریێن ژیانێ، ژیان ژى ب هوورده‌كاریێن خوه‌ڤه پیته دبیت، له‌ورا دڤێت ئاراسته‌یا هه‌موو مژاران په‌یڤینا مه كرى ب هووردكاریان ده‌سپێبكه‌ین و خوه ژ وێ تاعوونا گشتگیریی و ڕه‌هایی و سه‌راپا وێ بپارێزین، كو مژوولى جۆره‌كى ژ ئاخافتنا زیانبه‌خشه د جڤاكێ كوردستانێ دا!..
ـ هۆكارا پشكه‌كا زۆر ژ گرفتێن مه یێن جڤاكى بۆ به‌خیلیێ ڤه‌دگه‌ڕیت، هه‌ر كۆمه‌كا كه‌سان ژ جڤاكى ژى، یا كلتووری و سیاسی ژى یا مه وه‌سا ژ ده‌ردێ به‌خیلیێ دنالیت، كی ژ مه ب دهان چیرۆكێن به‌خیلیا بابێن لا نینن؟، كى ژ مه به‌خیلیا ڕه‌خنه‌گریا ئه‌ده‌بیان بیر لێ دنه‌هێته‌ڤه، كا چاوا ب سه‌ر ده‌هان ده‌قێن جوانێن ئه‌ده‌بی بازدده‌ن و لال ره‌شكرنا ده‌قه‌كێ براده‌ران دكه‌ن، ئه‌رێ كی ژ مه ئازار ل سه‌ر ده‌ستێ وان سیاسیێن به‌خیل نه‌دیتیه، كو پشتی نه‌كادیره‌كێ به‌تالێ نێزیك خوه گرتیه و پشتی كاده‌ره‌كێ پڕی دوور ژ خوه ژى ل ئه‌ردى دای!.. ئێدى نموونه دزۆرن و كورتیا په‌یڤینى َ ئه‌ڤه‌یه: سه‌خیاتیێ چاوا پێناسه بكه‌ین و ژ به‌رچی؟..
ـ كورتترین پێناسه بۆ سه‌خیاتیێ: خۆشه‌ویستیه، كه‌واته ل ڤێره ئێشا مه ب دلى یه، دڤێت دلى ئاڤه‌دان بكه‌ینه‌ڤه، ئه‌ڤ پرۆسه ژى گفتوگۆیا كوورا گه‌ره‌كه: ئه‌رێ چاوا دلان بكه‌ین سه‌رچاوه‌یێ خۆشه‌ویستیێ؟!.. ئه‌ڤه ژى پێویستی ب باوه‌ری بخوه‌بوونى َ و متمانا خۆیه‌تى هه‌یه؟!.. بوون و زات، كو ژینگه‌ه ل بار و دروست زامنیه‌تی، كه‌واته پرس یا ئالۆز و فره‌ڕه‌هه‌نده و ڕامانێ دكێشێته ناڤ بابه‌ته‌كى دیتر، لێ زۆر ب كورتی:
ـ بۆ وێ ئێكێ مه سه‌خیاتی هه‌بیت، دڤێت مه خۆشتڤى هه‌بن، بۆ وێ ئێكێ مه خۆشه‌ویست هه‌بن، دڤێت دله‌كێ باش مه هه‌بیت، دلێ باش ژینگه‌ها باش و په‌روه‌ردا باش و جڤاكه‌كى باشی گه‌ره‌كه.
ـ سه‌خاوه‌ت هه‌موو وورده‌كاریێن ژیانێ، هه‌موو كۆمێن كه‌سان و گۆشه و كون و كه‌له‌به‌ره‌ێن ژیانێ دگریته‌ڤه، ناهێته كۆمكرن و دابه‌شكرن، واته ئه‌وا د ده‌ربڕینێ دا به‌خیل بیت، د هزر و سیاسه‌ت و پاره‌ی ژى دا به‌خیله، به‌ره‌ڤاژى وێ ژى هه‌ر ڕاسته، ئه‌وێ د پاره‌یى دا یێ به‌خیل بیت، د ده‌ربڕین و كلتوور و سیاسه‌تێ ژى دا به‌خیله، له‌ورا دڤێت ژیانبینانه به‌رخوردیێ ل گه‌ل پرسا سه‌خیاتیێ و رامانا مرۆڤاتیى بكه‌ین!..
سه‌خیاتى پڕه ژ رامانێن ئینسانی، پڕه ژ په‌یڤ و ورشه و ڕه‌نگ و ڕۆناهیێ، مرۆڤێن سه‌خیی، گه‌ر پێشمه‌رگه بن گیانى دبه‌خشن، گه‌ر سیاسیی بن، ده‌ستێ كادیران دگرن بۆ سه‌ركه‌فتنێ، گه‌ر بازرگان بن گه‌ره‌كه هه‌ژاره‌كان ئاوه‌دان دكه‌نه‌ڤه و گه‌ر ڕه‌خنه‌گر بن ڕه‌خنه‌ێ دكه‌ن ب بنیاتنان!..
ـ بۆ وێ ئێكێ سه‌خیی بین، دڤێت تاریێ د ناخێ خوه دا بكوژین و چرایى بۆ ئه‌وێن دیتر هه‌لبكه‌ین، كێ شیانا هه‌لكرنا چرایی هه‌بیت، ئه‌و ئینسانیانه‌تر دژین، ڕاستی یه و دڤێت بێژین: وه‌لات، جڤاك و مرۆڤان ژى یێن بێ چرا، د تارییێ دا ناكارن بژین و دووماهى پرسیار ژى د ڤێره دا ئه‌ڤه‌یه: ئه‌رێ تو، ئه‌و، ئه‌ز و ئه‌وێن دیتر چرایێ مه د ده‌ستێ مه دایه یان نه؟!.
سوپاس فه‌یسبووك !..
د. سالار عوسمان
به‌رده‌وام مه پێدڤی یا ب ناخناسیێ هه‌یه، هه‌ر كه‌سێ ناخێ وى و ده‌روونێ وى بناسین، هه‌ر تنێ ڕوخساریی كافی نینن، ل وێ مه‌مله‌كه‌تا مه، بگره ژ ده‌وروبه‌ران ژى، پانتایی دزۆرن بۆ دره‌وان، ته‌ناف دزۆرن بۆ هه‌لخستنا نه‌ڕاستیان، حه‌تا فه‌یسبووك نه‌هاته هۆلێ، زه‌حمه‌ت بوو ناخێ وان بناسین، زه‌حمه‌ت بوو دره‌و و راستی، ڕه‌ش و سپی، شاشی و باشیان ژێكجودا بكه‌ین، به‌لێ كو فه‌یسبووك ب خێرا خوه هاتى، ڕێیێن گه‌هشتنا ناخناسیێ زۆر كورت بوون، نها پتر و پتر ژ جاران، ساناهى و زوى دگه‌هینه ناخان، دگه‌هینه ڕاستیان و ئێدى وه‌كى جاران ماندى نابین حه‌تا ئاقله‌كى و كێم ئه‌قله‌كى، ڕاستگۆیه‌ك و دره‌وینه‌كى، ئێكروویه‌كى و چه‌ندڕوویه‌كى، رۆشه‌نبیره‌كى و جاهلیه‌كى ژێكجودا بكه‌ینه‌ڤه، له‌ورا دڤێت ڕۆژێ چه‌ند جاران ب شه‌كر بكه‌ین و بێژین، سوپاس فه‌یسبووك!.
ـ سوپاس فه‌یسبووك، كو نه‌خوێنده‌وارێن خوه‌دى باوه‌رنامه ته ئاشكرا كرن و نها رۆنتر ژ جاران دبیت بێژین: مه‌رج نینه ئه‌وێ باوه‌رنامه هه‌بیت خوێنده‌وار بیت!..
ـ سوپاس فه‌یسبووك، كو هه‌موو ئه‌و دره‌ورین ته ئاشكرا كرن، كو ب سه‌ر ته‌نافی دروان ب رسته راستیێن مه پێ دفرۆشن، ئێدى د ڤى مه‌ودایى دا، ساناهى یه دره‌وینان د ناڤ جڤاكى دا جودا بكه‌ین!..
ـ سوپاس فه‌یسبووك، كو سیاسیێن مشه‌خۆر پاره‌خواز و دلسۆزێن پاك و بێنیاز ته ژێكجودا كرینه و نها چه‌ند ساناهى دكارین، سیاسیه‌كێ پاره‌خواز و دلسۆزه‌كى ژێك جودا بكه‌ین!..
ـ سوپاس فه‌یسبووك، كو نڤیسه‌رێ فعلی و نڤیسه‌رێ ب فندوفێل ته خستنه ل سه‌ر دو ڕێیێن ژێك جودا و هه‌نوكه یێن فندچی به‌ژنا وان چه‌ندا كورته، چه‌ند د ئاست بلندیێ به‌ژنا په‌یڤێ دانه!..
ـ ئاخر فه‌یسبووك، سه‌د جاران سوپاس، كو دبینم د مالا ته دا، ماله‌ك، كو ده‌رخه‌را حه‌قیقه‌تا ناخێن خوه‌یه، پاشڤه‌ڕۆیه‌ك ده‌م ژ ئازادی، رۆشه‌نبیری، یه‌كسانی و لێبۆرینێ دده‌ت، كه‌چی خێزانا خوه خستیه د زیندانا مال دا و قودره‌تا پێناسه‌یا دو چه‌مكێن رۆشه‌نبیری نینه و نه‌ك ل ناڤ جڤاكى، ته‌نانه‌ت ل ناڤ زارۆێن خوه ژى دا ب یه‌كسانی ڕه‌فتارێ ناكه‌ت و ئه‌وا د بارێ لێبۆرینێ ژى دا، هه‌ر مه‌پرسه، ڕه‌خنه‌یه‌كێ لێ بگری، ل ته دێ بلندبیت ب ده‌سته‌كێ بلند و ئاسێ، ب چ بابه‌تان نایه‌ته خوارێ!..
ـ پتر ژ سه‌د جاران سوپاس فه‌یسبووك، هند ناڤ هه‌بوون، هندی سیاسی و رۆشه‌نبیر هه‌بوون، كو حه‌تا تو نه‌هاتى، یا ژ مه‌ڤه ئه‌وێن ژیانێ دگوهۆرن، وه‌رچه‌رخانه‌یان دروست دكه‌ن، كه‌چی نه‌ك هه‌ر ژیانگوهۆڕ و وه‌رچه‌رخێنه‌ر نه‌بوون، بگره ژ گه‌مژه گه‌مژه، جاهل جاهل، بچووك بچووك، وه‌سا ل به‌ر روویێ فه‌یسبووكى لال دبن!..
ـ من هه‌رده‌م سوپاسیا ته دكه‌م فه‌یسبووك، كو ده‌ستێ من دگری بۆ ناخناسینا هه‌موو وان تاریكیێن دوهی رۆهن بوون، هه‌موو ئه‌و كورتێن دوهنَ بالابوون و هه‌موو ئه‌و ڕه‌شانه‌یێن دوهێ سپی بوون، ئاخر د وه‌لاتێ مه دا، یێن دو رووى پتر به‌حسَ هه‌لوێست و گه‌نده‌لان ژى پتر به‌حس ل عه‌داله‌تێ دكه‌ن و رێیا مزگه‌فتێ ژى هه‌رده‌م قه‌ره‌بالغه، ئه‌ڤه تو بووی فه‌یسبووك، هه‌موو ئه‌ڤێن هه‌نێ: هه‌لویست و دوڕووی، پاك و گه‌نده‌ل، ئیماندارێ زاهد و ئیماندارێ ڕووگه‌ش ژێكر جوا كرینه و نهاب خاترجه‌م سه‌حا وێنان دكه‌ین، وێنێ كه‌سه‌كى، كو هه‌رده‌م ل مزگه‌فتێ یه، به‌لێ خرابیێ دكه‌ت، وێنێ كه‌سه‌كى، كو د سه‌نگه‌رى دایه، به‌لێ ته‌قه‌یێ ناكه‌ت، وێنێ كه‌سه‌كى، كو كتێبخانه‌یه‌كا مه‌زن د مال دا هه‌یه، به‌لێ ناخوینیت، ئێدى وێنه ل دووڤ وێنه‌ى و دره‌و ل دوووڤ دروێ و ناخناسی ل دووڤ ناخناسیێ!..
ـ دووماهی په‌یڤێن من ئه‌ڤه‌نه: وه‌ك چاوا فه‌یسبووك پڕه ژ ناخ دره‌وینیێ د ڕوویێ راست دا، هه‌روه‌سا ژى ناخ ڕاستی ژ ڕویێگه‌ش راستیى ژى تێدایه و خوه ئه‌گه‌ر ڕاستگۆ نه‌بانه، دا مریند د ناڤ دره‌وینان دا!.. له‌ورا ئه‌ڤ جاره ژى هه‌ر دڤێت بێژین: سوپاس، هزار جاران سوپاس فه‌یسبووك!..
بارزانیناسی چه‌مكه‌كێ كێم به‌حس لێ كرى
بارزانیناسی
چه‌مكه‌كێ كێم به‌حس لێ كرى
د. سالار عوسمان
پێنج: بارزانیناسی د ناڤبه‌را درووشم و پراكتیك دا
بۆ وێ چه‌ندێ تێكڕایا ڕه‌هه‌ندێن ناڤا ڤى به‌حس و مژارى َ دا به‌رهه‌مدار دا بیت، پێدڤیه ل ده‌سپێكێ قه‌ناعه‌تا مه باش دروست ببیت، كو دڤێت ژ درووشمى بپه‌ڕینه‌ڤه بۆ پراكتیكیێ، واته دڤێت چه‌مكێ بارزانیناسی ب هه‌موو سه‌راپایا خوه ڤه بێخینه نێڤ توێژینه‌یا زانستان و ژ وێ ده‌رازینكێ، واته ژ ده‌رازینكا زانستى ڤه بڕژێته‌ڤه ناڤ جڤاكى، كو ده‌شڵێین جڤاكى، مه‌به‌ستا مه ب جڤاكیكرنا كلتوورێ بارزانی یه، ب وێ ئێكێ دبیت تاك، گرۆپ و جڤاك وه‌ك پێدڤیه‌كا جڤاكی به‌رخورد دگه‌ل ڕێبازا بارزانی بكه‌ن، چونكو كلتوورێ بارزانی چه‌ندى سه‌ر د ناڤ سیاسه‌تێ دابیت، هنده ژى سه‌ر ل ناڤ پرسێن جڤاكى دایه، بۆ نموونه هه‌كه سێ چه‌مكێن: (ژیاندۆستی، ژینگه‌هپارێزی، مافداریی) وه‌ربگرین، باشتر نێزیكى وێ ڕاستیێ دبین، كو كلتوورێ بارزانی و سه‌راپاییه‌كه‌یا پێدڤه‌كا ژیانێ ینه بۆ مرۆڤێ كورد و جڤاكێ كوردستانی.
درووشم و سۆز و هه‌لچوون نه‌شێن ب وى ئه‌ركى و بگره ب وى به‌رهه‌مداری ژى ڕابكه‌ن، كو ئاماژه پێ كربوون، له‌ورا دڤێت بیر ل كاركرنا ستوونی بكه‌ین، ستوونی ب وێ تێگه‌هشتنا نهابین و ئاینده‌بینانه ڕێبازا بارزانی بكه‌ینه كلتوورێ بارزانی، كلتووره‌ك، كو هه‌موو كه‌س خوه تێدا ببیننه‌ڤه، چونكو كلتوورێ بارزانی ته‌نێ بۆ ئاراسته‌یه‌كا سیاسی یا دیاركرى نینه و ته‌نێ ژى دگه‌ل جوگرافیه‌كا دیاری دا به‌رخورد ناكه‌هت و ته‌نێژى بۆ زه‌مه‌نه‌كى، یان قووناغه‌كا مێژوویی نینه، له‌ورا دڤێت پارتی به‌رفره‌هتر بیر بكه‌نه‌ڤه و به‌رفره‌هتر د ژیانێ دا بچن و به‌رفره‌هتر ژى د گه‌ل جوداهیان دا به‌رهه‌مداریێ بكه‌ن.
دووماهی په‌یڤینا مه ئه‌ڤه‌یه: كوردستان و دۆزا وێ، جڤاك و ئه‌ركێن وى، ماف و به‌ربه‌ست، به‌ره‌باب و جوداهیێن وێ، زه‌مه‌ن و بزۆزیین زۆر مه‌زنترن، ژ وێ تێگه‌هشتنا سنووردار، یا كو نها هه‌یه، كه‌واته دڤێت ئه‌م هه‌ر ل ناڤ نها دا نه‌مێنینه‌ڤه و ئاینده‌سازیێ بكه‌ین، دیاره ئاینده‌سازی ژى كلتووری گه‌ره‌كه، كلتوورێ بارزانی و ساراپاییه‌كه‌ی ڤێ ئایینده‌سازیێ مسۆگه‌ر دكه‌ت، ب وى مه‌رجی ژ درووشمى بپه‌ڕینه‌ڤه بۆ پراكتیكى، حه‌تا بشێین به‌ره‌بابان بێخه‌ینه سه‌ر ڕێیا راست!..
ئه‌ڤ بابه‌ته زۆر پتر ژ وێ هه‌لدگریت و ل ڤێره دوماهیێ پێ بینین، ئومێده‌وارین ناڤه‌ندێن توێژینه‌ڤه كارێ ڕژد و بنه‌ڕه‌ت د وێ پێناڤێ دا بكه‌ن..
