ئه‌میر ئه‌ترووشى
ئه‌م ملله‌ته‌كین، هه‌رده‌م ل كافێیان نارگیله‌ د ده‌ڤێ مه‌دایه‌ و به‌حسێ ڤى و وێ هه‌نێ و حوكمه‌تێ دكه‌ین و تانێ ل سه‌رۆكى و وه‌زیرى و رێڤه‌به‌ر و به‌رپرسا دده‌ین و چو بزاڤێن پێشكه‌فتنا خوه‌ و وه‌لاتى ناده‌ین و مه‌….. وه‌لاته‌كێ وه‌كو ئه‌مریكا و كه‌نه‌دا، دڤێت ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، ب شه‌ڤ و رۆژ نه‌فره‌تان ل گرانیا بهایێ كه‌لوپه‌لێن خوارنێ دكه‌ین و پشتى ئه‌م دكرین و دخۆین، پتریا وێ خوارنێ دكه‌ینه‌ د ته‌نه‌كا گلێشى و ئه‌م ژ هه‌موو ملله‌تان زێده‌تر خوارنێ دكه‌ینه‌ ته‌نه‌كا گلێشى، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، نه‌فره‌تان ل باژێرڤانیێ دكه‌ین ئه‌وا گلێشى رادكه‌ت و ئه‌م ب خوه‌ ب ده‌ستێن خوه‌ گلێشى دهاڤێژینه‌ سه‌ر جادان و ڤڕێنا مه‌یه‌ و گلێشى د جاما ترۆمبێلێ دا دهاڤێژین، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، نه‌فره‌تان ل نۆشدار و ئه‌ندازیار و به‌لێنده‌ر و به‌رپرس و فه‌رمانبه‌ر و مامۆستایان و هه‌موو ته‌خێن جڤاكى دكه‌ین، و ئه‌م ژبیرا خوه‌ دبه‌ین كو ئه‌م ب خوه‌ هه‌ر ئه‌وین و نه‌فره‌ت بۆمه‌ دزڤرن و چ خێزان نینن ئێك ژ وان تێدا نه‌بن، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، باوه‌رنامێن پرۆفیسۆران ل سه‌ر جادا ب رێزكرینه‌ و مۆچه‌یێن وان ژى زێده‌تر سێ ملیۆن دینارانه‌، به‌لێ ب درێژاهیا سالێ و ب درێژاهیا ژیێ خوه‌ پرۆفیسۆرێن مه‌ ئێك داهێنان ژى ناكه‌ن، ب تنێ دێ وێ كه‌ن یا مۆچێ وان پێ زێده‌ دبیت، ئه‌و ژى چێكرنا ڤه‌كۆلینایه‌، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، هه‌رده‌م چاڤێ مرۆڤى ل بنپێكرنا قانوونێ یه‌ و هه‌ر كاره‌كێ نه‌قانوونى د به‌رژه‌وه‌ندا مرۆڤى دا بیت دێ ب هه‌موو رێیان بده‌ستخوه‌ ڤه‌ئینیت و هه‌ر جۆره‌كێ واسته‌كاریێ هه‌بیت دێ بۆ خوه‌ كه‌ت، به‌لێ ده‌مێ واسته‌كارى یان بنپێكرنا قانوونى ل سه‌ر وى دهێته‌ كرن دێ نه‌فره‌تان ل ملله‌تى و حوكمه‌تێ كه‌ت، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، ده‌مێ پێ ل قانوونا هاتنوچوونێ دادنین، دێ ده‌ست ده‌ینه‌ ته‌له‌فۆنێ و واسته‌یێ بۆ لادانا وى سزاى كه‌ین و ده‌مێ ل ئه‌ورۆپا دژین ل سه‌ر دفنا خوه‌ دێ وێ قانوونێ بجهئینین و دێ هه‌رده‌م ژى بێژین مانێ قانوون ل ئه‌ورۆپا یا هه‌ى و ل كوردستانێ نینه‌، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، هه‌رده‌م چاڤێ مه‌ ل زێده‌كرنا مۆچه‌یانه‌ و وه‌رگرتنا پاداشتایه‌ و ب چو ره‌نگان چاڤێ مه‌ ل به‌رهه‌مى نینه‌ و مه‌ یا ژبیركرى كو ل سه‌ر مه‌ پێدڤیه‌ داهێنانێ بكه‌ین و به‌رهه‌مه‌كێ باش بۆ وه‌لاتێ خوه‌ دابین بكه‌ین و شیانێن خوه‌ ب مه‌زێخین بۆ خزمه‌تكرنێ و ئه‌م داخوازا گه‌له‌ك مافان دكه‌ین و ئه‌ركێن ل سه‌ر مللێن خوه‌ ژى بجهنائینین، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.
ئه‌م ملله‌ته‌كین، ده‌مێ دچینه‌ پێش یاریا ته‌پاپێ، فایده‌ بین یان خوساره‌ت، هه‌ر تشته‌كێ د یاریگه‌هێ دا دێ شكێنین و هندى ئه‌زمانێ بگریت دێ قه‌سێن كرێت بێژین و ژ یاریێ ده‌ركه‌ڤین، ئه‌م ب راستى ژى ملله‌ته‌كێ سه‌یرین.

محه‌مه‌د چه‌لكی
ئازادیا هزرێ و ده‌ربڕینێ ژ پیرۆزیێن هه‌ره‌ پیرۆزێن مرۆڤینه‌ و ب چ هێجه‌تان و ل بن چ مه‌رجان كه‌سه‌كی ماف نینه‌ ئه‌ڤی مافی به‌رته‌نگ و سنووردار بكه‌ت، ل هه‌ر جهێ ئه‌ڤ مافه‌ هاتیه‌ به‌رته‌نگ و سنووردار كرن، ژیان ل وی جهی بوویه‌ دۆزه‌خ و هه‌موو سه‌كته‌رێن ژیانێ دخه‌تمن و وه‌رارا جڤاكی و ئابووری دبته‌ خه‌ونێن “چویچكان” و جڤاك و ده‌ستهه‌ڵات پێكڤه‌ روبرو لێكترازان و ژ هه‌ڤ ڤه‌قه‌تیانێ دبن و ره‌وشا وه‌ڵاتێن رۆژهه‌ڵاتا ناڤین و ته‌ڤایا ده‌ستهه‌ڵاتدارێن دكتاتۆری لێ به‌رقه‌رار و دیاره‌. ل سه‌رده‌مێ گلۆبالیزم و پێشكه‌فتنا ته‌كنیكی كو هنده‌ك سوسیۆلۆگ ب چه‌رخێ (زانیاری) ئنته‌رنێتێ ناڤ دكه‌ن ب تایبه‌تی پشتی تۆڕێن جڤاكی و مالپه‌رێن نۆچه‌ و زانیاریان بووینه‌ پشكه‌ك ژ ژیانا جڤاكی، به‌رته‌نگ و سنووردار كرنا ده‌ڕبرینێ(ئازادیا ده‌ربڕینێ) هه‌تا ڕاده‌كێ باش نه‌مایه‌ یان ڕاستر بێژین د شیانێن ده‌ستهه‌ڵاتدارێن دكتاتۆر دا نینه‌ بیاڤێ ئازادیا ده‌ربڕین و به‌ڵاڤبوون و ده‌ره‌هه‌ی بوونا نهێنی و ڕاستیان ب ڕاوستینن، كو ئه‌ڤه‌ مه‌زنترین و گرنگترین ده‌ستكه‌فته‌ بۆ ته‌ڤایا مرۆڤاهیێ ب تایبه‌ت بۆ وه‌ڵاتێن هێشتا ئازادیا ده‌ربڕینێ لێ سنووردار. ئاساییه‌ ب سستبوونا وان قه‌ید و به‌ندێن ل سه‌ر ئازادیێ هه‌ین، شۆڕشه‌كا كۆپرنیكۆسی د ئاوایێ ده‌ربڕینێ دا په‌یدا ببت و ته‌ر و هشك بكه‌ڤنه‌ به‌ر پێلا شۆڕشا ده‌ربڕینێ و هێلێن سۆرێن ل به‌ر گه‌له‌ك تیتال، ڕه‌وشت، باوه‌ری، دیرۆك و … هتد هاتینه‌ كێشان و دانان، ب ساناهی بهێنه‌ به‌زاندن. تۆرێن جڤاكی و مالپه‌ر نوكه‌ یێن بووینه‌ مینبه‌رێن ڕاگه‌هاندنێ و هندی وێڤه‌تره‌ خۆرتر دبن و باڵا ده‌ستیا خوه‌ د گه‌هاندن و ده‌ره‌هی كرنا هه‌موو نهێنیان دا ئه‌ڤجا ئه‌و نهێنی د سیاسی، جڤاكی، ئابووری، كولتۆری، دیرۆكی و … هتد بن، جڤاك به‌ر ب رووسبوونێ برنه‌، رووسبوون ب واته‌یا به‌ڵابوونا نهێنی و به‌زاندنا هه‌موو تابۆیێن ره‌وشتی كو هه‌ر جڤاكه‌كێ یان ڕاستر ده‌ستهه‌ڵاته‌كێ كێشاین بۆ پاراستنا روومه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌. ب مه‌یزاندنكا سه‌رپێ بۆ تۆرێن جڤاكی ل كوردستانێ ب تایبه‌ت فه‌یسبۆكێ دیار دبت كانێ سنوورداریا ئازادیا ده‌ربڕینێ چ زیان گه‌هاندیه‌ جڤاكێ كوردستانێ د هه‌ر بیاڤه‌كی دا ب تایبه‌ت د بیاڤێ سیاسه‌تێ و به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وی دا كو جڤاكێ كوردستانێ به‌ر ب لێكترازان و ژ هه‌ڤ ڤه‌قه‌تانێ بریه‌. هێرشی هه‌ڤ كرن و سووشكاندن په‌یڤێن سه‌ره‌كه‌نه‌ د سه‌كۆیێ فه‌یسبۆكێ دا، ئه‌ڤ هێرشێن هه‌ ده‌ربڕینه‌ كو د جڤاكێ مه‌ دا ئازادیا هزرێ و ده‌ربڕینێ سنوورداره‌ و رێزگرتن ل یێ جودا ئه‌ڤجا ئه‌و جوداهی د جڤاكی بن یان هزری بن، د ئاستێ مه‌ترسیدار دایه‌، هه‌ر ئه‌ڤه‌یه‌ دبیته‌ سه‌ده‌م مه‌ جڤاكه‌كێ پاسیڤ هه‌بت و ل به‌رپرسیاریا خوه‌ نه‌بان بت و ده‌ستبه‌رداری مافێن خوه‌ یێن كه‌سی و جڤاكی ببت، ل ده‌مه‌كی ل وه‌ڵاتێن پێشكه‌فتی تۆرێن جڤاكی ب تایبه‌ت فه‌یسبۆك و تویته‌ر یێن بووینه‌ ئالاڤ د مكۆم كرنا په‌یوه‌ندیێن جڤاكی دا و خوه‌دی ده‌ركه‌فتن ل مافێن خوه‌ یێن جڤاكی و سیاسی و ده‌ستهه‌لاتداران نه‌چار دكه‌ن به‌رده‌وام چاكسازیا بكه‌ن د هه‌ر بیاڤه‌كی دا تنێ دا وه‌لاتیێن خوه‌ رازی بكه‌ن، لێ ل ده‌ف مه‌ ره‌وش دیاره‌ و سه‌كۆیێن تۆڕێن جڤاكی بوونه‌ سه‌كۆیێن سووشكاندنا هه‌ڤ.

چیان مه‌هدى

بنیاتێ پێشكه‌فتن و بهێزبوونا هه‌ر وه‌ڵاته‌كی گه‌نجه‌ و هۆكارێ هه‌ره‌ سه‌ره‌كی یه‌ بۆ گوهۆرین و گه‌شه‌كرنا وه‌ڵاتی، لێ هه‌تا كو وه‌ڵات مفایی ژ گه‌نجی ببینیت و وه‌ك ئامرازه‌كێ كاریگه‌ر سه‌رده‌ریێ ل گه‌ل بكه‌ت، ڤیا بیت گه‌نج یێ هشیار و چالاك و خودان بریار و وێره‌ك بیت. وه‌كی دبینم گه‌نجێ كورد خودان شیان و بهێز و وێره‌ك و ره‌وشه‌نبیره‌، لێ د ڤێ قووناغا نوكه‌ تێ دا دژین دبینم گه‌نجێ كورد ئه‌و شیان و هێز و بیرۆكێن ل ده‌ف هه‌یی یێن به‌رزه‌ كری و حه‌تا راده‌یه‌كێ زۆر خوه‌ ب ده‌ست چاره‌نڤیسی ڤه‌ گرێدایه‌.
ئێك: خودان ئیراده‌یه‌كا بهێزین.
دیاره‌ كو گه‌نجی به‌رده‌وام ئیراده‌یه‌كا ب هێز هه‌یه‌ و ب ده‌ستڤه‌ئینانا ئارمانجێن خوه‌دا به‌رده‌وامه‌ و ده‌ستان نا داهێلیت.
دو: یێ چالاك و بهێزه‌، د ژیانا خوه‌دا یێ چالاك و خودان بزاڤه‌كا به‌رچاڤه‌ د هه‌ر ئه‌ركه‌كی دا كو پێ بهێته‌ سپاردن.
سێ: ژ لایێ جه‌سته‌ی ڤه‌ بهێزه‌،
ئه‌و هێزا وی وه‌لێ دكه‌ت هه‌ست ب وه‌ستیانێ نه‌كه‌ت.
چارێ: حه‌زا سه‌ركێشیێ و ئه‌زموونان هه‌یه‌، ژ به‌ر سه‌ركێشیێن ئه‌رێنیێن خوه‌ شیانێن نوویاتیێ و دووڤ دا گه‌ریانێ هه‌نه‌.
پێنج: خودان خه‌ونێن مه‌زن و ئاڤاكرنا خوه‌نه‌، ژ به‌ر كو به‌رده‌وام خه‌ونێن مه‌زن هه‌نه‌ د ئاڤاكرنا خوه‌دا، له‌وا ژ ده‌ستڤه‌ئینانا خه‌ونێن خوه‌ راناوه‌ستیت و بێ دودلی پێنگاڤان دهاڤێت.
ژ به‌ر ئه‌و خالێن من به‌حس ژێكری،چ پێنه‌ڤێت ئه‌م دبینین كو گه‌نجی رۆله‌كێ گرنك د جڤاكى دا هه‌یه‌، ئێك ژ وان رۆلێن گرنگ ژی گرنگیدانا وی یه‌ د پشكداریا سیاسی دا، وه‌كی پشكداریكرن د پرۆسا هه‌لبژارتنان دا، د زۆربه‌یا جڤاكان دا به‌رده‌وام گه‌نج سه‌ركه‌فتیێن هه‌لبژارتنانه‌.
هه‌روه‌سا شیانێن گه‌نجی بهێزن د ددیاركرنا رۆلێ خوه‌دا د وارێن خۆبه‌خشی دا و شیایه‌ جهێ ده‌ستێ خوه‌ دیاربكه‌ت، ب ڤێ ژی باوه‌ری ب خوه‌بوونا وی زێده‌تردبیت.
دشێین گه‌له‌ك رۆلێن دیێن گه‌نجان به‌حس بكه‌ین د وارێن خزمه‌تكرنێ دا ب ده‌وروبه‌رێن خۆنیشتیمانی و وان كه‌س ولایه‌نان كو پێدڤی ب وان هه‌بیت، له‌وا د هه‌ر جڤاكه‌كی دا گرنگی ب گه‌نجان بهێته‌دان ئه‌و جڤاك ژ رویێ سیاسی و ئابووری ڤه‌ یێ سه‌ركه‌فتی یه‌.
ڤێجا ماده‌م سه‌ركه‌فتنا جڤاكى یا گرێدایه‌ ب توێژه‌كا گرنگا وه‌كی گه‌نجا پێدڤیه‌ ژ خوه‌ پرسیار بكه‌ین بۆچی دڤێت كار ل سه‌ر ڤێ توێژێ نه‌كه‌ین د ده‌رێخستنا هێز و شیان و داهێنانێن وان دا؟
دڤێت پرسیار بكه‌ین بۆچی دڤێت د جڤاكی دا پشتا خوه‌ ب شیانێن گه‌نجان نه‌گرێده‌ین و ب تنێ د پرۆسێن هه‌لبژارتنان دا به‌رێ خوه‌ بده‌ینێ ل به‌رامبه‌ر بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌نگێن وان.. یان بۆچی پرسیار نه‌كه‌ین، گه‌ر ئه‌م هند دپشت قاهیمین ب تۆێژا گه‌نجان و داخوازا ده‌نگان ژێ دكه‌ین، بۆ گه‌نج ته‌یێ سیاسی ببینیت هۆسا پشتگوه ڤه‌ دئێخی؟ گه‌ر ڤان پرسیاران به‌رسڤ نه‌بیت بۆ ڤێ توێژا گرنگ، چ پێنه‌ڤێت جڤاك و د سه‌ر هه‌میارا سیاسی دێ باجێن مه‌زن ده‌ن وبێباوه‌ریا گه‌نجان ب ده‌ستهه‌لاتا سیاسی دێ جڤاكی به‌ ب هه‌ڕفینه‌كا مه‌زن به‌ت ڤه‌ …

كۆڤان حسێن
قه‌ت نه‌چوویه‌ ئاقلێ من كو پرسا هه‌رێمێ و عیراقێ پرسه‌كا ئابوورى بیت، كلتووره‌كێ ب مخابنى ڤه‌ ل ده‌ف مه‌ سه‌رهلدایه‌ ئه‌م خوه‌ د كێشان دا سۆجبار دبینین و گه‌له‌ك (هه‌كه‌ و منگرتیا) دكه‌ینه‌ بهانه‌ بۆ زۆره‌كا هاوكێش. راده‌یا گرێكه‌كا هه‌ست ب كێماسیكرنێ، خه‌ریكه‌ زال دبیت وه‌ك هه‌ر تشتێ كوردستانێ (ره‌ش) بكین. بی جاره‌كێ ژی پرسیار بكه‌ین، ئه‌رێ ژ سالا1920 هه‌تا نوكه‌ و ئه‌و هه‌مى مه‌ینه‌ته‌ ژ به‌رهندێ بۆ مه‌(گاز) دفرۆت؟!. ژ راست بۆ هندێ بوو ئه‌م سه‌ر راستێن سامانێ وه‌لاتێ خوه‌ بین.100 سالان هه‌مى داهاتێ كوردستانێ چوویه‌ به‌غدا و چى هاتیه‌ كوردستانێ ژ (ئه‌نفالان) پێڤه‌تر؟؟ راسته‌ كوردستان ژ 1991 هه‌تا نوكه‌ راستى هنده‌ گڤاشتنان نه‌بوویه‌. راسته‌ كوردستانێ وه‌ك هه‌مى وه‌لاته‌كێ تێرا خوه‌ گه‌نده‌لى و خرابى هه‌نه‌، لێ د هه‌مان ده‌م تێرا خوه‌ هند شانازى و ده‌ستكه‌فت ژی هه‌نه‌ راسته‌ (میزاجێ) ئابوورى و سیاسیێ مه‌ نوكه‌ ده‌رفه‌تێ ناده‌ت ببنین، لێ نه‌یارێن كوردستانێ قه‌نج هه‌ست ب وى ده‌ستكه‌فتێ كوردى دكه‌ن و وه‌ك گه‌ف بۆ سه‌ر ئاسایشا خوه‌ دزانن، برسیكرن سیاسه‌ته‌كا كه‌ڤناره‌ ژ نه‌چاریا خوه‌ یا سیاسى ئالیه‌ك دژى یێ دى بكارئینایه‌. هه‌ر (تنازله‌كا) ژ برسا بێته‌كرن (ده‌مكى) یه‌، هه‌رگاڤا ده‌رفه‌ت روخسا مله‌تێن زیندى (تۆلێ) ڤه‌ دكه‌ن. به‌غدا ب ئاگه‌هیا ئه‌نقه‌ره‌ و ته‌هرانێ ده‌رفه‌ته‌كا زێرین بۆ روخسایه‌ پترترین (تنازلان) ژ كوردان مسۆگه‌ر بكه‌ن. لێ هه‌تا كیڤه‌؟ برسیكرن و گڤاشتن هه‌تا سیڤاندا هه‌ره‌سێ. ئه‌نجامه‌كێ مسۆگه‌ر نینه‌ بۆ دیالۆكا هاوسه‌نگ و شه‌ره‌فمه‌ندانه‌. بۆ ئاریشێن وه‌لاته‌كێ دبێژنێ عیراق كو هه‌مى (چه‌ك) ب هه‌مى رێیان دژى كوردستانێ بكارئیناینه‌. ژ من ڤه‌ برسیكرنا مه‌ یان هه‌تا (فه‌تساندنا) كوردستانێ و نه‌هێلانا وێ وه‌ك قه‌واره‌ك سیاسى دستوورى ئارمانجه‌ ئه‌گه‌ر بۆ بچیته‌ سه‌ر. ب حوكمێ جوگرافیا یێ كورد زورانبازیێ ل گه‌ل (3) نه‌ته‌وه‌ێن مه‌زن و خودان پاشبه‌نده‌ك (درنده‌) دكه‌ن. سه‌ركه‌فتن ب سه‌ر هه‌میان یان ئه‌سته‌مه‌ یان پێدڤى لۆژیكه‌ك مه‌زن و خۆراگریه‌ك (ئه‌فسانه‌یى) ژ جه‌شنێ خۆراگریا (لینیگراد)؟ئه‌م نه‌ برسى نه‌ ب رامانا برسێ وه‌ك ئیدیه‌م به‌لكو ئه‌م (مه‌حتلین) ژ هنده‌ك پێدڤى و كه‌رستان. یا درست ئه‌م مه‌ترسینه‌ د مه‌ودایێ درێژدا بۆ ئه‌ڤێن نوكه‌ ل به‌غدا كو جارێ نه‌شێن ( ب تۆپ و فرۆكان) وه‌ك تركیا و ئیرانێ كوردان بكوژن. برسیكرن باشرین چه‌كه‌. سه‌ركه‌فتنا مه‌ د ڤى شه‌ڕى دا ئێكگرتن و ئێك بریارى و خوه‌ راست كرن و (ئیصلاحه‌). نه‌مازه‌ ل ڤێ ره‌وشێ دنیا هه‌مى مژوولى ناڤخوه‌یێ خۆیه‌ ژ ئه‌نجامێ كاره‌ساتا كۆرۆنایێ..

نزارمه‌جید
هه‌لبه‌ت هه‌رێما كورستانێ ل دووڤ دستوورێ عیراقێ كوردستان پشكه‌كه‌ ژعیراقێ، پاراستنا ئاخا عیراقێ ل گه‌ل هه‌رێمێ وه‌ك سه‌روه‌ری بۆ ده‌وله‌تا عیراقێ دكه‌ڤت بۆ هه‌ر گه‌فه‌ك و مه‌ترسیێ وه‌ك سنۆر. ٭كه‌نگی و چاوا له‌شكرێ عیراقێ هاتیه‌ كوردستانێ؟ ده‌مێ ڕژێما به‌عس هاتیه‌ ڕوخاندن و داگیركرن ژلایێ ئه‌مریكا ڤه‌ ل ساڵا ٢٠٠٣ دستووره‌كێ هه‌ڤگرتی بۆ عیراقا نوێ هاته‌ دانا كو هه‌می پێكهاتێن عیراقی ب عه‌ره‌ب و كوردڤه‌ ل گه‌ل كه‌مینا نه‌ته‌وه‌یێن دی بخوه‌ ڤه‌ دگرت ببن هه‌ڤپشكێن ئێك، دهه‌مان سالدا ب ڕه‌زامه‌ندیا وه‌زاره‌تا به‌ڕه‌ڤانیا عیراقێ ب ڕێكه‌فتن ل گه‌ل وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌یی هێزه‌كا له‌شكری بناڤێ (IBP) نوكه‌ ناڤێ وان پاسه‌وانێن سنۆره‌ و هاتنه‌ د ناڤا سنۆرێن هه‌رێمێ دا وباره‌گایێن خوه‌ ل ده‌ڤه‌رێن سنۆری دانان وان جهان بۆ به‌رسینگ گرتنا هێزێن ده‌رڤه‌یی یاسایێ یێن د سنۆرێ عیراقێ و هه‌رێمێ دا به‌رچاڤترین هێز پارتێن كوردی یێن ڕۆژهه‌لاتێ كوردستانێ و باكۆرێ كوردستانێ وه‌ك (pkk@pjak). ٭ئه‌رێ له‌شكرێ عیراقێ ل هه‌رێمێ عه‌ره‌بن؟ هه‌لبه‌ت ڕاستیه‌ك هه‌یه‌ له‌شكر سه‌ر ب وه‌زاره‌تا به‌ره‌ڤانیا عیراقێ ڤه‌یه‌ وه‌ك داهات و پڕچه‌ككرنا له‌شكری و خوارن ڤه‌خوارن هه‌می وه‌ك خه‌رجی و ژ لایێ ده‌وله‌تا عیراقێ ڤه‌ دئێته‌ دابین، لێ هه‌می فه‌رماندار و پله‌دار و له‌شكر كوردن و چ كه‌سێ عه‌ره‌ب د ناڤ دا نینه‌، ئانكو هه‌می كوردن ژمالباتێن شه‌هیدو پێشمه‌رگانه‌. ٭ئه‌گه‌ر هێزا پاسه‌وانێن سنۆر ل هه‌رێمێ و ده‌ڤه‌رێ نه‌با؟ ٭په‌كه‌كێ ب چ ڕه‌نگان قه‌بوول نه‌دكر چه‌په‌ر و زالگه‌هێن پێشمه‌رگه‌یی ل جهێ پاسه‌وانێن سنۆری هاتبان دانان و دبت گه‌هه‌شتبا وی ڕادده‌یی شه‌ر و پێكدادان د ناڤبه‌را په‌كه‌كێ و پێشمه‌رگه‌یی دا ڕوودابا. ٭قاچاخی یا سه‌رسنۆر یا جۆرێن ده‌ربازكرنا كه‌ره‌سته‌یێن قه‌ده‌غه‌ چ بۆ ده‌ركه‌تن یان ئینان بۆ هه‌رێمێ وه‌ك بازرگانیا ماددێن بێ هۆشكه‌ر و بازرگانیا چه‌كی و ده‌ربازكرنا ڕێڤینگێن نه‌ ژده‌رڤه‌یی قانوونێ هه‌می دا بنه‌ ڕێ خوه‌كشه‌ر كو باندۆره‌كا نیگه‌تیڤ ل سه‌ر هه‌رێمێ و ده‌ڤه‌رێن سنۆری ڤالاتیه‌ك مه‌زن دا په‌یدابت. ٭ل ده‌مێ شه‌ڕێ داعش پێشمه‌رگه‌یی هه‌می هێزێن خوه‌یێن سه‌ر ب وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌یی ڤه‌ ژچه‌په‌رێن سنۆری یێن سنۆرێ هه‌ولێرێ و دهۆكێ ڤه‌گوهاستن بۆ ده‌ڤه‌رێن كه‌ركووك و مووسل، ئانكو پاسه‌وانێن سنۆر ئێكه‌م هێزبوو ل جهێ خوه‌ مایی و به‌رده‌وام سنۆر دپاراست دبت ل وی ده‌می چه‌كدارێن داعش ب پشته‌ڤانیا ده‌وله‌تێن جیرانێن هه‌رێمێ ڕێیا خوه‌ دیتبا د سنۆران دا ده‌ربازی هه‌رێمێ ببان و ڕه‌وش ب مه‌ترسی كه‌تبا، لێ پاسه‌وانێن سنۆر چه‌په‌ره‌ك مه‌زن بوو، بۆ هه‌رێما كوردستانێ ب تایبه‌ت هێزا ئێك یا سنۆری ل باتیفا ئه‌وا هێزێن وان به‌لاڤه‌كری ل سنۆرێن (باتیفا ـ بامه‌رنێ ـ كانی ماسێ ـ ده‌ركارێ). ٭ل شه‌رێ شازده‌یی ئوكتۆبه‌رێ چ هاته‌ كرن؟ ٭هێزێن عیراقێ به‌ر ب كه‌ركووكێ ڤه‌ هاتن و كه‌ركووك هاته‌ ژده‌ست دان ڕه‌وش ب تمامی تێكچوو مه‌ترسیه‌كا مه‌زن كه‌فته‌ سه‌ر هه‌رێمێ هه‌تا شه‌ڕێ داستانێن (ئالتۆن كۆپری) یێن ناڤدار ب داستانێن (پردێ و سحێلا)، هێزێن پاسه‌وانێن سنۆر ژبه‌ركو هه‌می كوردن سێ بژارده‌ ل پێشیا وان بوون وه‌ك ئاخفتنه‌ك كوردی هه‌یی دبێژن كه‌فتنه‌ د ناڤبه‌را نال و بزماران دا یان دڤێت وه‌ك له‌شكرێ عیراقێ شه‌رێ پێشمه‌رگه‌یی بكن یان دڤێت وه‌ك كورد شه‌رێ حه‌شدا شه‌عبی بكن، لێ پاسه‌وانێن سنۆری شیان بێ ده‌نگیێ ب ژیرانه‌ بێ ده‌نگیێ بهه‌لبژێرن، ژبه‌ر ئێمناهیا نیشتیمانی هه‌ر تشت نائێته‌ نڤیسین و یێ ب وژدان بت دزانت بابه‌تی شرۆڤه‌ بكت، هه‌تابێ ده‌نگیا پاسه‌وانێن سنۆرل هه‌رێمێ گومانه‌ك مه‌زن بۆ وه‌زاره‌تا به‌ره‌ڤانیا عیراقێ حه‌شداشه‌عبی درست كر. ٭ئۆپه‌راسیۆنێن به‌رده‌وام یێن توركیا بۆ سه‌ر په‌كه‌كێ د ناڤا ئاخا هه‌رێمێ دا، بو توركیا بابه‌تێ سه‌ره‌كی ب بهانه‌یه‌ په‌كه‌كێ دڤێت هه‌رێمێ بچووك و لاواز بكت و ل ده‌ف توركیا چ جوداهی د ناڤبه‌را په‌كه‌كێ و پێشمه‌رگه‌یی و شڤانه‌كێ په‌زی دا نینه‌ وه‌ك كورد، لێ هه‌بوونا چه‌په‌رێن پاسه‌وانێن سنۆر وه‌ك سه‌روه‌ریا عیراقێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوویه‌ خاله‌كا ب هێز و ڕێگر بۆ پێشڤه‌چوونێن توركیا وه‌ك به‌زاندنا سنۆری، دیسا ژی بۆ ڕێگری كرن ل په‌كه‌كێ وه‌ك مه‌ ل پێشیێ دیاركری كو هه‌كه‌ ل جهێ چه‌په‌رێن پاسه‌وانێن سنۆر پێشمه‌رگه‌ لێ هاتبا دانان و نوكه‌ژی پێشمه‌رگه‌ ل وان خالێن نوی یێ جهێ پاسه‌وانێن سنۆری بن، دێ سه‌دێ سه‌د دێ شه‌ڕو پێكدادان د ناڤبه‌را پێشمه‌رگه‌یی و په‌كه‌كێ دا ڕووده‌ت، لێ په‌كه‌كه‌ نه‌شێت ڕوی ب ڕوی پاسه‌وانێن سنۆری بت ژبه‌ركو دێ ڕه‌وشا په‌كه‌كێ ب ئێكجاری خرابتربت. ٭پاسه‌وانێن سنۆری هه‌تا ڕادده‌یه‌كێ مه‌زن د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌رێما كوردستانێ دا یه‌ و هه‌می كوردن و ژمالباتێن شه‌هید و پێشمه‌رگانه‌ و قانوونی و دستووری یه‌ ئالایێ عیراقێ ل كیڤه‌ بلند بكن هه‌رێم وه‌ك دستوور پشكه‌كه‌ ژعیراقێ و نوكه‌ژی هه‌رێم ب هه‌می پارتێن كوردی ڤه‌ چ ل پۆستێن سیادی و چ ژی جڤاتا نوونه‌ران د حوكمه‌تا عیراقێ دا پشكدارن.

جوان عزه‌ت/ پشكا سێ

ئێك ژ گرفت و ئالۆزیێن نه‌بوونا دونیایا مرۆڤان ئه‌وه‌ دروستبوونا نهێنیكرنێ ب ئاشۆپ.. وه‌هم/ فۆبیا ـ ترسێ یه‌، كو جڤاك به‌رده‌وام رووبه‌رو دبیت، ئه‌ڤ ترسه‌ ناهێلێت مرۆڤى ب دروستى گه‌شه‌سه‌ندنا وه‌راركرنێ هه‌بیت و دیتن بۆ رێكا به‌خته‌وه‌ركرنا خوه‌ هه‌بیت. د جیهانا راستیێ دا مروڤ سه‌نته‌ر و ژێده‌رێ هزركرنێ یه‌. ئه‌و كێشه‌ و ئاسته‌نگێن دبنه‌ ئه‌گه‌رێ نه‌ ئارامیێ هه‌ر ژ خالا ده‌ستپێكى یا هزركرنێ یه‌  ئه‌وا ب سه‌ر مرۆڤى دا دهێت. بوونا هزرێ مرۆڤى وه‌كى سیهوانێ ژ سۆتن و هه‌تاڤێ دپارێزیت ب تایبه‌تى وه‌ختێ تاك پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر سه‌ركێشا خوه‌ دكه‌ت، وى ده‌مى مه‌زاختنه‌ك و گره‌نتیكرنه‌كا دى دده‌ته‌ نوژه‌نكرنا ئه‌قل و گوهۆرینا ژیانێ، ئه‌ڤجا ب مه‌رجه‌كێ ئه‌گه‌ر ل سه‌ر وێ ناكۆكیێ  یێ/یا پێگیر و ب هه‌لویست بیت. نه‌مازه‌ ئه‌و ره‌هه‌ندێ گیانێ هزركرنێ دناڤ تاكى دا په‌یدادكه‌ت دشێت ده‌رزو جه‌نگێن ژیانێ روژانه‌ دناڤ خوه‌ دا بێده‌نگ بكه‌ت، بۆ هندێ دۆزێن هه‌ڤركیان دناڤبه‌را كریارا بوون و دونیایا مرۆڤان نه‌هێلیت. نموونه‌ ئه‌گه‌ر دیتنێ بۆ شۆره‌شان بكه‌ین دێ دیاربیت، كو شۆره‌شان گرنگیا خوه‌ هه‌یه‌ ئه‌و شۆره‌شا ل پێناڤێ هزركرنێ دهێته‌ ئارا هه‌ولدده‌ت چه‌ندیێن سیناریویێن راسته‌قینه‌ ل ژێر خه‌یال و ئاڤادانكرنا ملله‌ت و به‌رهه‌مهێنا جڤاكێن مرۆڤى به‌رهه‌م بینیت، داكو مرۆڤ د مۆدێلا كۆمه‌لایه‌تى دا ئاینده‌یه‌كێ به‌خته‌وه‌ر بكێشیت، به‌لێ مخابن د دیاربوونا چاخ و دیرۆكا كه‌ڤنار دا كاركرنا هزركرنێ بیر ل چه‌ندیێن مۆدێلێن دى یێن كۆمه‌لایه‌تى دا كریه‌، دا مرۆڤ به‌هرا پتر ل سه‌ر كۆما له‌شێن بێ وه‌رار و كێشه‌ و گرفت و بۆیه‌ران دا بژیت و د بوونا  هزرا ئازاد و دونیایێ دا خۆش به‌خت نه‌بیت. یا ئاشكه‌را یه‌ پتریا هه‌ره‌ زۆرا ئاراسته‌كرنا ڤێ هه‌ولێ ئه‌و راستییه‌ یا كو ژ ره‌حمێ سیاسه‌ت، ئه‌خلاقیاتێن جڤاكى و خورتبوونا بنگه‌هێ كۆمه‌لایه‌تى ده‌ردكه‌ڤیت، كو ل جهێ تاك تێدا تاكه‌كێ ب ئیراده‌، هێز و پرى خه‌یالێن زیندى بیت ئه‌و بوویه‌ رووبۆته‌كێ خه‌یال كوژ و سه‌رسام و  گرنگیا ئاستێ خوه‌ یێ جیاواز نه‌بینیت، راسته‌ هزرا مرۆڤ بۆ مرۆڤى گوهۆرینا هه‌ى، به‌لێ ب ره‌نگێن جودا بۆ نموونه‌ هزره‌ك په‌نایێ بۆ مادده‌ى دبه‌ت، ئێك په‌نایێ بۆ جیهانا ژیانكرنێ دبه‌ت، ئێكا دى بۆ ناڤێ خوه‌ یێ نوى دبه‌ت، به‌لێ ئه‌وا ب گشتى دگه‌هیته‌ ئاستێ هه‌بوونێ و سیسته‌مى ئه‌وه‌ یا كو ب شۆره‌شه‌كا نوى یا فه‌لسه‌فى ده‌ست پێكه‌ت. … ئه‌نجام/ ژیان گرێدایى سنه‌تا ڤى  گه‌ردوونى یه‌،  ل سه‌ر مه‌ دهێته‌ خوازتن ئه‌م به‌رگریێ  ژ ئاماده‌بوونا دونیایا خوه‌ یا ئه‌ڤرو بكه‌ین و نابیت تاكه‌كه‌س هزرا خوه‌ بهێلیته‌ ب هیڤیا بریاردانا هزره‌كا دى یان دونیایه‌كا دى ڤه‌، بتنێ یا پێدڤى و گرنگ ئه‌وه‌ تاك هزرێ ژ تاكى وه‌ربگریت، چونكو ئه‌گه‌ر ئه‌و خودانێ هزرا خوه‌ بتنێ بیت، وى ده‌مى  ده‌رفه‌تا ئه‌نجامدانا هه‌مى كار و به‌رهه‌مدانان بۆ (بوونێ) نابیت، له‌ورا ئه‌ز هۆسا دهزرینم پتریا  ئه‌و هزرا ئه‌م وه‌ردگرین هزره‌كا فه‌رمى یه‌ و ب رێژه‌یه‌كا هه‌ره‌ زور ژ مه‌ حه‌زناكه‌ن هشێ خوه‌ بكاربینن، به‌لكو وى هشى د راوه‌ستینن و دهێلن بۆ قووناغێن خواندنگه‌هێ و  د گه‌ل وێ هزرناكه‌ن خه‌مخورى ل سه‌ر زانستێ خواندنێ ئه‌وه‌ یا كو ل ده‌رڤه‌ى خواندنگه‌هێ ئاشكه‌را دبیت.

محسن عه‌بدلره‌حمان
هه‌تا نها ئه‌م كورد ژ هه‌ر ده‌رده‌كی پتر ژ لاوازیا بیردانكێ دنالین، ئه‌وا بوویه‌ ڤایرۆسه‌ك هه‌كو ل بیردانكا مه‌ دده‌ت، ئه‌وا نڤیسی ژێدبه‌ت، دا ل گه‌ل هه‌ر داگێركرنه‌كێ، ئه‌نفاله‌كێ، مالوێرانیه‌كێ… سه‌رژنوی ده‌ستپێ دكه‌ینه‌ ڤه‌ و هه‌تا جاره‌كا دی ڤایرۆس ژێ ببه‌ته‌ڤه‌، ئه‌ڤه‌ ده‌رباره‌ی بیردانكا كورتخایه‌ن، چنكو یا درێژخایه‌ن تنێ تشتێ كرێت و تال بۆ مه‌ تێدا هێلایه‌، د به‌رامبه‌ر دا هه‌ر تشتێ باش ده‌رباره‌ی خوه‌ بۆ مه‌ دایه‌نیاسین و زێده‌روویی تێدا كریه‌، هۆسا مه‌ رابووریێ خوه‌ كرێت و یێ داگێركه‌ری جوان دیتییه‌، ب دیتنا من ئه‌ڤه‌ ڤه‌دگه‌ڕیت بۆ رادده‌یا پیسه‌كییا ئاقلێ وان و ساویلكه‌یی یا ده‌روونێ مه‌.
ل گه‌ل سه‌ره‌ده‌ری و داخۆیانیێن ئه‌ره‌بان ل باشووری، كریارێن گرۆپێن جودا دژی كوردان ل رۆژئاڤا، سێداره‌ و چه‌وساندن ل رۆژهه‌لات، جانگوریكرنا كه‌نجه‌كێ كورد ل سه‌ر ده‌ستێ نڤشپه‌رێسێن ترك، و به‌ری وی لێدانا گه‌شتیاره‌كێ كورد… هه‌تا دگه‌هیته‌ رادده‌یا تێكدانا گۆرستانێن كوردان، هنده‌ك كوردان ملله‌تێن داگێركه‌رێن كوردستانێ و ب تایبه‌ت ترك ب نڤشپه‌رێسیێ تاوانباركرن، ل به‌رامبه‌ر هنده‌كێن پتر ب سه‌ر هزرا ئیسلامه‌وی ڤه‌، په‌سن و سۆپاسیا خودێ كرن و/ لێبۆرین/ بۆ كوردان ب باشی دانیاسین، چنكو كورد ب پێكڤه‌ژیان و لێبورده‌یێ نه‌ڤشپه‌رێسیێ دبه‌رنیاسین، و ئه‌وا دهێته‌ كرن تنێ سه‌ره‌ده‌ریێن تاكه‌ كه‌سینه‌ و ژ پیلانێن دوژمنێن موسلمانانه‌!
ئه‌رێ لێبورده‌یا مه‌ ژ شیان و تێگه‌هشتن یان لاوازیا مه‌یه‌، دلینی ژ جوامێری یان ساویلكیا مه‌یه‌! ئه‌رێ جاره‌كێ مه‌ پرسیار ژ خوه‌ كریه‌، بۆچی برایێن مه‌یێن خۆشتڤی ژ ئه‌ره‌ب، ترك، فرس.. هه‌مبه‌ر لێبۆرده‌یا مه‌ د نڤشپه‌رێسن!؟
ئه‌گه‌ر نڤشپه‌رێسی جوداكاری بیت د سه‌ره‌ده‌ریێ دا د ناڤبه‌را خه‌لكێ دا ل سه‌ر بنه‌مایێن ماددی، وه‌كو نه‌ته‌وه‌، زمان، ره‌نگێ پیستی، چینێن جڤاكی، نه‌ریت، ره‌ۆشه‌نبیری، باوه‌ری.. و كه‌سێ نڤشپه‌رێس ئه‌وه‌ یێ د باشی و خراپیێ دا تۆخمێ خوه‌ ل سه‌ر ته‌خمێن دی د چێترینیت، لێ نڤشپه‌رێسی كه‌نگی و بۆچی د ناڤ جڤاكێ مرۆڤینی دا په‌یدابوو؟ ل دووڤ تێگه‌هێ دینی كو ئاده‌م ئێكه‌م مرۆڤه‌، هۆسا ئێكه‌م نڤشپه‌رێس دێ ل سه‌رده‌مێ وی بیت، ئه‌وژی د پشته‌رێبوونا شه‌یتانی دا ل سه‌ر فه‌رمانا خودێ به‌رجه‌سته‌دبیت، ده‌مێ گۆتی: ئه‌ز ژ وی باشترم، ژ ئاگری ته‌ ئافراندم و ته‌ ئه‌و ژ ئاخێ چێكر (انا خیر منه‌ خلقتنی من نار و خلقته من گین).
نڤشپه‌رێسی سالۆخه‌ته‌كێ مرۆڤی یه‌ و ئه‌و وه‌كو كین، هیخوازی، هه‌ژموون…پشكه‌كه‌ ژ پێكهاتێ وی، دشێین بێژین ملله‌ته‌ك نینه‌ یێ ڤالا ژ نڤشپه‌رێسیێ، د ئه‌دبیاتێن ئۆل و ملله‌تان تا نڤشپه‌رێسی ب رێژه‌یێن جودا هه‌یه‌، و یا به‌رچاڤه‌ كو د شریعه‌تێن ئه‌سمانی دا نڤشپه‌رێسی و چێتراندن یا زیقتره‌ ژ ئه‌ده‌بیاتێن ملله‌تان، ئه‌ڤه‌ د بۆچوونێن دویڤكه‌ڤتیێن هه‌ر ئۆله‌كی دیاره‌، كو خوه‌ ب دروستتر، هه‌ره‌باش و نموونه‌یتر دده‌نه‌نیاسین، هنده‌ك خوه‌ ب كۆڕێن خۆدێ و هنده‌ك خوه‌ ب خۆشتڤیێن خۆدێ، ئه‌وێن هه‌نێ ملله‌تێ خۆدێ یێ بژاره‌یه‌، و ئه‌ڤه‌ باشترین گه‌ل خودێ بۆ خه‌لكی هنارتی…) دده‌نه‌نیاسین
نڤشپه‌رێسی وه‌كو چه‌كه‌كێ ب هێز پتر د ده‌مێ شه‌ری و قه‌یرانێن ئابووری دا دهێته‌ بكارئینان بۆ زێده‌كرنا ترس و نه‌ڤیانێ دژی یێ دی، نڤشپه‌رێسی ب رێژه‌یێن جودا د هه‌موو جڤاكان دا هه‌یه‌، لێ جوداهی ئه‌وه‌ د جیهانا سكۆلار دا گرێدای سه‌ره‌ده‌ریا تاكه‌ كه‌سانه‌، لێ ل هه‌مبه‌ر قانوونێ كریاره‌ك مانده‌لكری و نه‌یا دروسته‌ و دبیت سزایێ قانوونی هه‌بیت، لێ د جڤاكێن رۆژهه‌لاتی دا نڤشپه‌رێسی ب شێوه‌یه‌كی ده‌زگه‌هی و رێكخستی دهێته‌ په‌یره‌وكرن، وه‌كو داخویانیێن به‌رپرسێن ترك ده‌مێ دبێژن، ئه‌گه‌ر كورد خیڤه‌ته‌كێ ل باشوورێ ئه‌فریكا ڤه‌ده‌ن دێ دژ بین، یان گۆتارا ئه‌ره‌بی ب ناڤێ دینی، كو ب هه‌لكه‌فت و بێهه‌لكه‌فت ب كه‌فان باركریه‌!.
لێ ئالۆز و مه‌ترسیدارتر ره‌نگێ نڤشپه‌رێسیێ دشیێن ب نڤشپه‌رێسیا نه‌په‌ن یان نڤشپه‌رێسییا نه‌رم ناڤبكه‌ین، كو تاكو كه‌س و كۆم بێئاگه‌ه یان راسته‌وخۆ رۆژانه‌ ل ئاستێ جادێ سه‌ره‌ده‌ریه‌كا نڤشپه‌رێس هه‌مبه‌ر كه‌سانێن دی بكه‌ن، هه‌ر ژ كێمكرن و كرێتكرنا بوهایێن جڤاكی هه‌ر ژ زمان و هێمایێن نه‌ته‌وه‌یی، ناڤێ كه‌سی، نه‌ریتێن جڤاكی…، د ده‌مه‌كی دا ئه‌و ب خوه‌ په‌سنا بوهایێن لێبۆرین و یه‌كسانیێ دكه‌ن و خوه‌ ب مرۆڤدوست دده‌نه‌نیاسین.
گۆتنا نموونه‌یی (لافچل لعربی علی اعجمی الا بالتقوی)، هه‌ر ره‌هه‌ندا بلندگه‌ریێ د گۆتنا (عه‌جه‌م) دا، یان هه‌ما یه‌یڤا (مه‌ولا) د فه‌رهه‌نگا لێبۆرینێ دا چ دئینیت!؟
نڤشپه‌رێسی وه‌كو خویێ یه‌، ژ نه‌بوونێ گه‌نیاتی و ژ زێده‌هیێ سۆتن چێدبیت، مووسا پێخه‌مبه‌ری د پشه‌ته‌ڤانیا هه‌ڤوه‌لاتیه‌كێ خوه‌ دا بێی پرسكرن مسریه‌ك كوشت، ئه‌و خوه‌ سۆتن بوو، له‌ورا په‌شێمانبوو، و ژ كێم نڤشپه‌رێسیێ ئه‌م كورد ل ژێر داگێركه‌ریێ د گه‌نینه‌.

وه‌كی من زانی د ڤان گوهۆرینان دا، ئه‌ڤێن ل دهۆكێ دێ هێنه‌ كرن، پتریا وان زه‌لامن، هه‌تا نوكه‌ ب تنێ من گوھ ل ناڤێ ئافره‌ته‌كێ ب تنێ بوویه‌، ئه‌و ژی هه‌كه‌ بمینیت.

پێدڤیه‌ ل ڤی ده‌می ده‌ستهه‌لات، ئاڤریه‌كێ بده‌ته‌ شیانێن ئافره‌تێ و بهایه‌كێ باشتر بده‌تێ، كو بوویه‌ ئه‌فسانه‌ ل جیهانێ، بۆ نموونه‌ مه‌ دیت د شه‌ڕێ داعشێ دا، ئافره‌تێن كورد مل ب ملێ برایێ خوه‌ یێ پێشمه‌رگه‌ ل به‌رامبه‌ر دوژمنی راوستیابوو. ژ بلی ڤێ چه‌ندێ ژی ئه‌و قه‌هره‌مانی ئه‌ڤرۆ د به‌رگریێ دانه‌ و ئاخا كوردستانێ دپاریزیت هه‌ر ژ كێله‌كا وێ ئافره‌تێ ژ دایك بووینه‌، له‌ورا دڤێت سیسته‌مه‌كێ نوو بهێته‌ پیاده‌كرن بۆ پتر ده‌لیڤه‌دان ب ئافره‌تێ، داكو رۆلێ وێ پتر دیار بیت، ژبۆ پاشه‌رۆژه‌كا گه‌شتر و خۆشتر ل سه‌ر بنیاته‌كێ موكم، ھه‌بوونا ده‌لیڤان و دیتنا رۆلی دێ پتر شیانێن ئافره‌تێ دیار بن، دیسا دێ پتر ھێته‌ ئاڤاكرن ژ لایێ سیاسی و كارگێری ڤه‌، ھزرێن ئه‌كادیمی و مودرن پتر به‌رچاڤ بن.
گه‌له‌ك جاران ده‌مێ به‌حسێ ئافره‌تێ و پشكداریێ دكه‌ن، ئێكسه‌ر بابه‌ت دچیت خالێن لاواز و به‌حسێ كه‌ساتیا ئافره‌تێ دهێنه‌كرن و تشتێ گرێدایی ره‌وشت و كه‌لتوور و پرسا جڤاك و ده‌روون و گه‌له‌ك خالێن دی یێن كو مێشكێ خه‌لكی پێڤه‌ مژوول بن دهێنه‌ پێش، ل به‌راهیا ڤێ هزرێ هه‌میێ ب سه‌دان هزرێن شاش ل دۆر ئافره‌ت دهێنه‌ ئاڤاكرن كرن، ئانكو جوداهی ره‌گه‌زی نه‌بیت ئافره‌تێن كورد شیاینه‌ ببنه‌ سۆمبولا به‌رخودانێ.
بلا ئافره‌ت خودان هێزه‌ بلا ئه‌م چ دی نه‌بێژین ئافره‌ت بێ هه‌لویسته‌، نه‌خێر ئافره‌ت هه‌نه‌ خودان رابردوویه‌كێ باشه‌ دڤێت ئێدی ده‌ستهه‌لات باشتر هزر د شیانێن ئافره‌تێ دا، بكه‌ت و د ھه‌ر گورانكاری و ده‌لیڤه‌كێ دا رۆلێ ئافره‌تێ یێ به‌رچاڤ بیت.

كۆڤان حسێن
ئه‌ڤ پرسیارا رۆمانسیا كه‌ڤن د لۆژیكێ داكیركه‌رێن كوردستانێ دا، سه‌رده‌مانه‌كه‌ كارى بۆ (شه‌رعیكرنا) ڤێ پرسیارێ دكه‌ن، هه‌ر ب تنێ پسیاره‌كا ژ ڤى ره‌نگى ل ناڤ كوردستانێ بئازرینن، مه‌زنترین ده‌ستكه‌فته‌. ئانكو بۆ چیه‌ كوردان كیانه‌ك هه‌بیت. بۆ چیه‌ ب زمانێ خوه‌ زانستى وه‌ربگرن؟، بۆ چیه‌ سازى و حوكمه‌ت و دادگه‌ه و له‌شكر هه‌بن, ئه‌ڤه‌ یێن (مه‌) تێرا مه‌ هه‌میان هه‌نه‌. ل بن ناڤێ برایه‌تیا ئیسلامى و جاران برایه‌تیا گه‌لان ب هزران سالان بووینه‌ قوربانێ ڤێ به‌رسڤێ و ڤێ پرسیارێ. هه‌رێما كوردستانێ ب هه‌مى گه‌نده‌لى و خرابكارى و كێماسیێن خوه‌ڤه‌ تاكه‌ قه‌وارێ فه‌رمى و دانپێدایى 40 ملیۆن كوردایه‌ ل ڤێ جیهانێ. قه‌ت ژ كه‌سه‌كێ پاشبه‌ندا وى ئیسلامى سیاسى رادیكال حێبه‌تى نینم وه‌لاتێ خوه‌ به‌رامبه‌ر خه‌لكى كێم ببینیت، ئه‌و ئافریێ زاته‌كێ هه‌ڕفاندیێ چاڤترساندیێ خوه‌ كێم زانێ كۆمه‌كا فاكته‌رایه‌. ئه‌گه‌ر مه‌ ل كوردستانێ ژ راست داوا كارێ گشتى هه‌بیت و پیچه‌ك زاخێ تێدا هه‌بیت دیڤا ئه‌ڤه‌ نۆرمال ده‌رباس نه‌بیت. ئه‌گه‌ر ژ راست مه‌ (پارێزه‌ر) هه‌نه‌ بۆ هه‌مى كاره‌كێ خۆبه‌خش كاردكه‌ن، دێ گرۆپه‌كێ فشارێ بۆ سكالا تۆمار كه‌ن. ئه‌ڤ هه‌رێمه‌ رۆژانه‌ ب هه‌مى كێماسیێن خوه‌ڤه‌ دیار دبیت چه‌ند پاریه‌ك زڤر و ئاسته‌نگه‌كا مه‌زنه‌ بۆ خودانێن ڤێ بیرۆكێ یان یێن ب زانین یان نه‌زانین بووینه‌ خزمه‌كارێن ڤێ بیرۆكا (چنه‌) كرنا كوردستانێ.
قه‌ت وێ خوه‌ كێم ناسكرى (ئه‌لترناتیفا) هه‌رێمێ دیار نه‌كریه‌ و ئه‌ڤه‌ ژ پرسیارێ گرنگتره‌ كا چ ره‌نگێ (پۆستالێ) هێژاى داگیركرنا وه‌لاتێ خوه‌ دیتیه‌..؟ نه‌مانا هه‌رێمێ ئانكو ب درستى ئه‌نفال ڤه‌. ئانكو كورد هه‌مى ببن (پشتى كیش) و كۆلبه‌ر. مخابنى ل ڤى وه‌لاتى سه‌ده‌م چ بن، كه‌سان هه‌بن هه‌راجا روومه‌تا وه‌لاتێ خوه‌ بكه‌ن و ل ڤى وه‌لاتى سیاسى و ئه‌كادیمى و چالاكڤان هه‌بن بێ ده‌نگ بن..

محه‌مه‌د چه‌لكی
ل سه‌ر بۆرینا سه‌د ساڵیا رێككه‌فتنا سایكی ـ پیكۆ(16ـ 05ـ 1916) گه‌له‌ك هاتیه‌ نڤیسین و هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كێ رۆژهه‌ڵاتا ناڤین ل گۆڕه‌ی به‌رژه‌وه‌ندا خوه‌ یا نه‌ته‌وی ئه‌ڤ رێككه‌فتنه‌ هه‌لسه‌نگادیه‌ چونكو ئه‌ڤێ رێككه‌فتنێ چ رێز ل تایبه‌تمه‌ندیا نه‌ته‌وی و جوگرافیا ده‌ڤه‌رێ نه‌گه‌رتیه‌ به‌لكو ل گۆڕه‌ی پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندێن بڕاوه‌یێن جه‌نگێ جیهانیێ یه‌كێ(1914ـ 1918) بۆ ده‌مه‌كێ درێژ هاتیه‌ نه‌خشه‌كرن و هه‌یا نوكه‌ كێشێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ بووینه‌ سه‌ده‌م كو ده‌ڤه‌ر ببیته‌ بازاره‌كێ ئه‌رزانێ كاڵایێن وه‌ڵاتێن سه‌رمایه‌دار و هه‌رزان فرۆشیا سامانێن سروشتی یێن ده‌ڤه‌رێ ب تایبه‌ت په‌ترۆل و گازا سروشتی. زیان پێكه‌تیێن یه‌كه‌م كورد و عه‌ره‌بن(لێ بۆ عه‌ره‌بان هه‌ر چ نه‌بیت بۆ سه‌ده‌ما دروستبوونا چه‌ندین ده‌وله‌تان ب ناڤێن جودا و سوریا، لبنان، عێراق، ئوردن و …تد) چونكو بۆ سه‌ده‌ما دووباره‌ پارچه‌كرنا كوردستانێ ل سه‌ر چار ده‌وله‌تێن جودا و سه‌رپشك كرن بۆ پاراستنا سنوورێن خوه‌، ب ڤی ره‌نگی كورد وه‌ك نه‌ته‌وه‌ كه‌فته‌ به‌ر تۆمه‌تێن جودا خازی و تابۆرێ پێنجێ و كرێگرتی و لیستا تاوانباركرنێ یا درێژه‌ و هه‌تا ئه‌ڤرۆ یا به‌رده‌وامه‌.
توركیا نوی كو ل سه‌ر كه‌لاوه‌یێن ده‌وله‌تا ئۆسمانی ب سه‌رۆكاتیا كه‌مال ئه‌تاتوركی ل 29ـ 11ـ 1923 هاته‌ ڕاگه‌هاندن لێ به‌ری ڕاگه‌هاندنا ده‌وله‌تا نوی ل 4|11ـ 09ـ 1919 ل سێواسێ كۆنگره‌ك به‌ست كو ب كۆنگرا سێواسێ دهێته‌ ناڤكرن د ڤێ كۆنگرێ دا په‌یمانه‌ك ده‌رێخست كو ب ناڤێ میساقێ مللی دهێته‌ نیاسین و تێدا سنوورێن ده‌وله‌تا نوی یا توركی دیاركرن و لادان ژ وێ میساقێ ب خیانه‌تا نه‌ته‌وی دهێته‌ هه‌ژمارتن و هه‌تا ئه‌ڤرۆ هه‌موو حوكمه‌تێن ل توركیا هاتینه‌ سه‌ر ده‌ستهه‌ڵاتێ پابه‌ندیا خوه‌ بۆ دوپات دكه‌ن. ئه‌ڤ میساقه‌ چیه‌ و بۆچی هه‌تا نوكه‌ بزاڤا ئازادیخازا كوردی ل باشوور به‌حسێ ڤێ میساقێ نه‌كریه‌ و كانێ چه‌ند مه‌ترسی ل سه‌ر هه‌بوونا مه‌ یا نه‌ته‌وی هه‌یه‌، نه‌كریه‌؟
میساقێ مللیێ توركی به‌رسڤه‌ك بوو بۆ داگیركرنا ویلایه‌تا مویسل و رۆژئاڤایێ كوردستانێ ژ لایێ بریتانیا و فه‌ره‌نسا ڤه‌ كو پشتی راوه‌ستانا شه‌ری ل گۆڕه‌ی ڕێككه‌فتنا مودروس (30ـ 10ـ 1918) كو دڤیا ویلایه‌تا موسل و رۆژئاڤایێ كوردستانێ هه‌ر پشكه‌ك بانه‌ ژ ده‌وله‌تا توركی چونكو پشتی ڕاوه‌ستانا شه‌رێ جیهانی(1914ـ 1918) هاتبوون داگیركرن.
ژ هینگێ وه‌ره‌ ده‌وله‌تا توركی بزاڤێ دكه‌ت به‌رمایێن ده‌وله‌تا ئۆسمانی دووباره‌ بزڤڕینت. ئه‌ڤ خوه‌سته‌كا ده‌وله‌تا توركی جار بلند دبت و جار كپ و بێده‌نگ دبت، لێ چ جارا ده‌ستبه‌ردایی نه‌بوویه‌ و ل سه‌ر ڤی بنگه‌هی ته‌ڤگه‌رێ دكه‌ت و ب ڤێ زهنییه‌تێ سه‌ره‌ده‌ری د گه‌ل ته‌ڤایا پارت و رێكخستنێن كوردی كریه‌ و دكه‌تن. لێ بۆچی حوكمه‌تا ئاكه‌پێ و ب تایبه‌ت سه‌رۆكێ وێ ئه‌ردۆغانی هه‌ر ل هاتنا سه‌ر ته‌ختێ ده‌ستهه‌ڵاتێ(2003) ڤه‌كری نه‌رمییه‌ك به‌رامبه‌ری دۆزا كوردی و بتایبه‌ت به‌رامبه‌ری حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ نیشاندا؟ نه‌رمیا وی به‌رامبه‌ری دۆزا كوردی ته‌نێ بۆ هندێ بوو ده‌نگده‌رێن كورد بۆ لایێ خوه‌ بكێشیت و جهێ خوه‌ د ده‌ستهه‌ڵاتێ دا مكۆم بكه‌ت چونكو ترسا وی ئه‌و بوو چاره‌نڤیسێ وی وه‌كو یێ عه‌دنان مه‌ندرێس(هاته‌ سێداره‌دان 1899ـ 17ـ 09ـ 1961) و نه‌جمه‌دین ئه‌ربه‌كانی( ب بریارا دادگه‌هێ سیاسه‌تكرن لێ هاته‌ قه‌ده‌غه‌كرن1997) لێ بهێت، له‌وا نه‌رمی به‌رامبه‌ری كوردان نیشاندا و لێ چ جارا خوه‌ ژ هیمێن ده‌وله‌تا كویرا توركی(ئه‌رگه‌نه‌كون) دویر نه‌كریه‌ و تم ئه‌جندا وان رۆژه‌ڤا سیاسه‌تا وی بوویه‌، هه‌ر ژ به‌ر هندێ نه‌خشێ 2023ێ ڕاگه‌هاندیه‌، ئه‌ڤ نه‌خشه‌یه‌ 100 سال بسه‌ر دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا توركی یا نوی ده‌رباز دبن و ب سالا چه‌سپاندنا میساقێ مللی ددانیت. ژ به‌ر هندێ نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستێن تورك ته‌ڤ ب پارتا نه‌ژادپه‌رستا توركی ڤه‌ پشته‌ڤانیا ئه‌ردۆغانی دكه‌ن. ب ڤێ پراگماتیێ ئه‌ردۆغان ته‌ڤگه‌رێ دكه‌ت و یاریه‌كا سیاسیا پری جه‌مسه‌ر دكه‌ت و ته‌ڤ بۆ چه‌سپاندنا میساقێ مللیه‌ و ئه‌ڤ هێرشا وی بۆ باشوورێ كوردستانێ ڕاستیا دیدا من به‌روی دكه‌ت كو ته‌ڤ هاریكاری و پشته‌ڤانیا وی بۆ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژ بۆ كوردان ب ده‌ستێ كوردان بده‌ته‌ كوشتن، هه‌تا ڕاده‌كی د ڤێ سیاسه‌تێ دا یێ ب سه‌ركه‌تیبوو چونكو نه‌ حوكمه‌تا هه‌رێمێ و نه‌ پارتێن كوردستانی چ ئه‌جندایێن پاشه‌رۆژی نه‌بوون و نینن كو ل گۆڕه‌ی به‌رژه‌وندا نه‌ته‌وی سیاسه‌تێ ل گه‌ل حوكمه‌تا ئه‌ردۆغانی بكه‌ن.
گه‌له‌ك كه‌س و لایه‌ن وه‌سا هزر دكه‌ن له‌شكه‌ر كێشیا توركی بۆ باشوورێ كوردستانێ دێ رێ خوه‌شكه‌ر بت كو دوو پارچێن كوردستانێ ببن یه‌ك و به‌لكی بڤێ چه‌ندێ گۆتارا سیاسی و هه‌لویسته‌ك نه‌ته‌وی دێ ئه‌نجام بت، چ ڕاستی بۆ ڤێ دیدی نینن چونكو توركیا خودان ئه‌جندایه‌ك نه‌ته‌ویه‌ و ل به‌ر ره‌وشه‌نیا میساقێ مللی ته‌ڤگه‌رێ دكه‌ت ژ به‌ر هندێ ئه‌ردۆغانی بۆ ڕادیۆیا بی بی سی پشكا توركی گۆت: “كه‌س بۆ چوونا ناڤ ئاخا وه‌ڵاتێ خوه‌ ده‌ستویریێ ژ كه‌سه‌كی ناخازیت”. ڕاشكاوانه‌ دیاره‌ ئه‌ڤ هێرشا توركیا بۆ سه‌ر باشوورێ كوردستانێ ژ بۆ ڤه‌گه‌راندنا به‌رمایێكێن ده‌وله‌تا ئۆسمانیه‌، ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ و یا حوكمه‌تا به‌غدا و هه‌رێمێ زێده‌باری لاوازیا شیانێن كوردان یێن نه‌ته‌وی و نه‌بوونا پرۆژه‌كێ نه‌ته‌وی ل ده‌ف كوردان و شپرزه‌یی یا گۆتارا سیاسی ئه‌ڤه‌ ته‌ڤ هانده‌رن كو ئه‌ردۆغان ڤێ ده‌لیڤێ ژ ده‌ست نه‌ده‌ت و هێرش بكه‌ت.
ئه‌ردۆغان یاریكه‌ره‌ك پر جه‌مسه‌ره‌ ل سه‌ر بنیاتێ كێشا هه‌لبێخه‌ و ل گه‌ل هه‌ڤ دژا یاریێ بكه‌ ژ به‌ر هندێ پیه‌كێ توركیا ل سوریێ و ئێك ل یه‌مه‌نێ و یێ دی ل لیبیایه‌ و ته‌ڤ ژی پێخه‌مه‌تی گه‌هشتنا چه‌سپاندنا میساقێ مللیه‌. پرسا هه‌ری گرنگ كو ئه‌ڤرۆ روی ب روی بزاڤا نیشتمانیا كوردی دبیت: به‌رامبه‌ری ڤێ گه‌فا مه‌زن یا دبێژنێ میساقێ مللی یێ توركی كورد دێ چ كه‌ن؟ دێ وه‌ك گه‌له‌ك جاران بۆ پرۆژێ ئه‌ردۆغانی و توركیا بنه‌ چاڤێ سیێ یان ژی دێ ل گۆڕه‌ی شیانان ل دژ ده‌ركه‌ڤن؟ ئه‌ڤه‌ ل ده‌مێن نێزیك دێ دیار بیت و ترسا من ژی ئه‌وه‌ كو دیسا هه‌ر ببن چاڤێ سیێ ئه‌و ب خوه‌ گه‌له‌ك كورد بهێجه‌تێن بێ بنه‌ما ژ مێژه‌ بۆ داگیركه‌ران یێن بووینه‌ چاڤێ سیێ!