د.جمعه‌ به‌ندی

بۆ زانین هه‌ر ملیاره‌ك رامانا وێ ئه‌وه‌ هه‌كه‌ تو هه‌ر چڕكه‌كێ دۆلاره‌كی ب تنێ بخۆی یان بدڕینی، تو پێدڤی پتر ژ 32 سالانى.
دیسا یا فه‌ره‌ بێته‌ گۆتن: عیراق ئێكه‌م وه‌لاته‌ خواندن و نڤیسین ژێ ده‌سپێكری و به‌لاڤه‌بووی، به‌لێ نوكه‌ یا پاژڤه‌ چووی بۆ به‌ری سه‌رده‌مێن پاشاتیێ. ب ڤی ده‌ستوداری برێڤه‌بچیت دێ زڤریته‌ سه‌ر ده‌مێن حه‌جه‌ری.
هه‌ر وه‌سا د دیرۆكێ دا هاتیه‌ كو عیراق یان بلاد ئه‌لرافیده‌ین ئێكه‌مین وه‌لات بوو قانوون و شه‌رائع داناین هه‌ر ژ حمۆرابی و لبت عشتار و ئارنه‌مۆ كو دزڤرنه‌ به‌ری بوونا حه‌زره‌تا عیسی پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤێن خودێ ل سه‌ر بن ـ ب سه‌دان سالان.
یا سه‌یر ئه‌وه‌ نوكه‌ ئه‌مێن ل چه‌رخێ بیست و ئێكێ به‌لێ عیراق وه‌لاته‌كه‌ قانوون و دستوور تێدا ب تنێ رسم و په‌رێن نڤێسینه‌ ل زانكۆیا دئێنه‌ خواندن ئه‌و ژی ب شێوه‌كێ سه‌قه‌ت.
پسیار: بۆچی عیراق گه‌هشتیه‌ ڤی ئاستێ نزم و پاشڤه‌ مای؟.
به‌رسڤ وێ رامانێ ده‌ت كو عیراق یا ب گه‌نده‌ل و گه‌نده‌لیێ هاتیه‌ هنین هه‌ر ژ سه‌ری حه‌تا بنێ پێیان و بۆ پتر راستیا ڤێ ئێكێ بێته‌ ئاشكرا و زه‌لالكرن كه‌رمكه‌ ڤان خالێن خارێ بخوینه‌:
1ـ هه‌ر ده‌ستهه‌لاته‌ك چ یا قانووندانانێ بیت یان یا جێبه‌جێكرنێ بیت یان یا دادوه‌ریێ بیت هه‌ر ئێك ژ وان یا ب رێیا خوه‌ چیت بێی هه‌ماهه‌نگی هه‌بیت د ناڤ به‌راوان دا و هینگێ های ژ ئێك و دو هه‌یه‌ ده‌مێ باسێ دابه‌شكرنا غه‌نائما دئێته‌كرن.
2ـ پرانیا قانوونێن گرنك نه‌ هاتینه‌ كاركرن ـ معگلن ـ و پتر ژ نیڤا ماده‌ و بركێن دستووری هه‌لاویستیه‌ ژبه‌ر نه‌ده‌ركرنا قانوونێن په‌یوه‌ندی پێ هه‌ی.
3ـ په‌یڤێن دستوور و فیدرالیه‌ت و دیمۆكراتیه‌ت و مافێ مرۆڤی و ژینگه‌هـ و قه‌بوولكرنا ئێكودو و ئازادیا ده‌ربرینێ و جڤاكێ مه‌ده‌نی و ده‌سپاكی و چاڤدێریا دارایی و به‌رپرسایه‌تی و سیسته‌مێ په‌رله‌مانی ب تنێ هنده‌ زاراڤن وه‌ك نڤشتیان هاتینه‌ وه‌رپێجان د به‌ریكێن به‌رپرسان دا.
4ـ پشتی پر ژ 15 سالێن شه‌ری دژی تیرۆرێ هێشتا تیرۆر یا ل سه‌رێ دیوانێ ل گه‌له‌ك ده‌ڤه‌رێن ڤی وه‌لاتی ژبلی تیرۆرا هزری كو یا زاله‌ د پرانیا مێشكێ به‌رپرسان دا.
5ـ پرانیا به‌رپرسێن وێ هه‌ر ئێكی كۆمپانیا خوه‌ یا هه‌ی و به‌نكا خوه‌ یا هه‌ی و ژماره‌كا حیسابی یا هه‌ی ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی ژبلی دو سیێ پاساپۆرتێن بیانی د به‌ریكێن وان دا.
6ـ دابه‌شكرنا وه‌زاره‌تان ل سه‌ر پێگه‌هێ قه‌بائیلانه‌ و دابه‌شكرنا ناڤخوه‌یا وه‌زاره‌تان ل سه‌ر پێگه‌هێ بنه‌مالانه‌ و دامه‌زراندن یا بوویه‌ گرین و فرۆتن ل سیكا نه‌خاسێ.
7- خودانا خوه‌ و دو رووبارایه‌ و هشكاتی پتره‌ ژ كه‌سكاتیێ و هیشتا یا ل سه‌ر پێناسا: ((حار جاف صیفا ؛بارد ممگر شتا‌وا)) و چێكرنا سێكر و كووێن ئاڤێ ـ بحیرات مائیه‌ ـ خوه‌ دێ بێژی حرامه‌ و به‌لێ بۆ چێكرنا مه‌سبه‌حا و لێدانا بیرێن ئیرتیوازی د ناڤ مزره‌عه‌ێن خوه‌دا خوه‌ دێ بێژی ئه‌بن ئه‌لهیسه‌من.
8 ـ چاندن نینه‌ هه‌تا دارا قه‌سپێ ژی یا ژێ باركری و یا هه‌ژیه‌ بته‌ گۆتن: ئێك ژ راڤه‌كرنان بۆ ناڤێ عیراقێ یا ژ ((عروق)) هاتی، ئانكو چه‌قێن دارا هندی هند یێ دچووینه‌ د ناڤ ئێك دا حه‌تا وێ رادێ هه‌تاڤ ل ئه‌ردی ناده‌ت.
9ـ پتریا زانا و شارازایان یان یێن هاتینه‌ كوشتن یان یێن ره‌ڤین بۆ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی یان یێن وه‌لێكرین تنێ ب رزقێ خوه‌ڤه‌ دمژوول بن.
10ـ رێك و بان یێن بووینه‌ رێیێن مرنێ و ئاڤ و كاره‌ب یێن بوویه‌ فلكلۆر و پێشه‌سازی، ب تنێ یا بوویه‌ ئاسنگه‌ری و گه‌شتوگوزاری، ب تنێ یا بوویه‌ چوونا سه‌ر مه‌رقه‌د و لێدانا زنجیران و كلیش یێ چوویه‌ بن حه‌فكێ.
11ـ كه‌رتێ فرۆكه‌ڤانی و شه‌مه‌نده‌ڤر و میترۆیان یێ دزڤرنه‌ سه‌رده‌مێ كه‌ر و هه‌سپ و حێشتر و عه‌ره‌بانێن حه‌نگۆر.
12ـ له‌شكر و هێزێن وێ یێ دی یێن بووینه‌ باره‌كێ گران ل سه‌ر ده‌وله‌تێ و یێن هاتینه‌ دابه‌شكرن ل سه‌ر پارت و خودان شاشكێن ره‌ش و سپی.
13ـ كه‌رتێ بازرگانیێ یێ بوویه‌ كه‌رتێ ڤلبازیێ و ئینانا كه‌لوپه‌لێن نه‌ دروست و كه‌س نزانت چ دئێت و چ دچیت و به‌لێ باش د زیره‌ك و شارازانه‌ پارێ جۆتیارێن هه‌ژان بخۆن.
14ـ ئه‌خلاق و ئایین یێن بوویه‌ رێیا سه‌ردابرنا خه‌لكی و زانایێن سونه‌یان یێن توندره‌و بووین و مه‌رجعێن شیعان كه‌س نابینن خوه‌ سه‌را مه‌زارێ ئیمام عه‌لی ژی نادن كو 150 میترا یێ ژ وان دووره‌ و ب ناڤێ ئاینی هه‌موو تشتێن دئێنه‌كرن بۆ هه‌موو تشتان ب تنێ بۆ ئاینی نه‌بیت.
15ـ عه‌قلێ رێڤه‌برنێ یێ بوویه‌ عه‌قلێ هه‌موو برنێ و شه‌رم و عه‌یب و ئه‌خلاق ب تنێ دئێته‌ گۆتن بۆ هنده‌ك پاتا ل سه‌ر له‌شێ مرۆڤی و تایبه‌ت یێ ئافره‌تێ.
16ـ ستراتیجیه‌تا هه‌ره‌ مه‌زن ل ده‌ف پارت و به‌رپرسێن وێ ته‌شقه‌لا ل ئێكودو بكن و ڤیان و پێگیریا وان بۆ مه‌زهه‌ب و پارتێن وانه‌ به‌ری بۆ ئاخ ووه‌لاتێ وان بیت.
بۆ زانین هه‌كه‌ مرۆڤ خالان بنڤێسیت ل سه‌ر ڤی وه‌لاتی چیرۆك چ جاران خلاس نابیت.. به‌لێ ل دووماهیێ ترسا من ئه‌وه‌ هنده‌ك ژ مه‌ چ كه‌س بن یان پارت بن وێ ئێكێ بكن ئه‌ڤ ده‌وله‌تا مه‌زن ب ڤان به‌رهه‌مان بێن به‌ری مه‌ راكن و بنه‌ مامۆستا و رێڤه‌به‌رێن مه‌ ل پاشه‌رۆژێ.

شه‌وكه‌ت ئامێدی/سوید
ئه‌ڤه‌ مه‌ ده‌ست ب سالا ٢٠١٩ كر، ب دله‌كێ خه‌مبار و ئێشڤه‌، هێشتا پارتێن باشوورێ كوردستانێ یێ به‌حسێ پله‌ و پاره‌ و پۆست و گازندێن چوویێ و ڕه‌شبینێن داهاتی دكه‌ن، ئه‌ڤه‌ ژ نۆت و چارێ هه‌تا نوكه‌، ژ به‌ر ململانه‌كا نه‌ نشتیمانی و نه‌ نه‌ته‌وه‌یی ئه‌وێ پیچه‌ك بیر لێ بكه‌ته‌ڤه‌ مرۆڤ دزانیت كێشه‌ و دۆزا ملله‌تێ كورد چه‌ندا ب پاشكه‌فتی و ل سه‌ر نه‌بوونا باوه‌ری نه‌ ئێكبوونێ و ململانه‌كا نه‌ قانوونی و نه‌ته‌وه‌یی، ئه‌گه‌ر هوون باوه‌ر ب دیمۆكراتیێ و زۆرینه‌ بكه‌ن، داخوازا پله‌ و پۆستان و لێكڤه‌كرنێ بۆ چ یه‌؟ ئه‌گه‌ر هوون حه‌ز ژ قانوون و داد و دادوه‌ریێ بكه‌ن، گرتنا ئه‌ڤی و ئه‌وێ هه‌نێ، یان ئه‌ڤه‌ شوونا ئه‌وێ هه‌نێ ل هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌كێ و كارێ داد و پۆلیس و قانوون واته‌ چ؟ یان كارێ وان چ یه‌؟ ئه‌گه‌ر هوون حه‌ز ژ گوهرین و چاكسازی و شۆره‌شگێریێ بكه‌ن، كا ئاڤ و كاره‌بایێن به‌رده‌وام، كا په‌روه‌ردا پێدڤی كا ده‌زگه‌هێن ساخله‌میا مه‌ دڤێت، كا و كا هه‌تا ئێڤاری كا. كا كیژ پارتیێ گۆتیه‌ مه‌ كۆنفیدرالی دڤێت ئه‌وادی گۆتیه‌نه‌ مه‌ ده‌وله‌ت دڤێت؟ شوونا لێخۆشبوون و ئێكبوون و برایه‌تی ل سه‌ر ئاستێ نه‌ته‌ویی و كوردایه‌تی، هه‌مووان ململانێ یه‌، یێ شاشیان ب شاشیان چاره‌سه‌ر دكه‌ن و ل سه‌ر ده‌زگه‌هێن ڕاگه‌هاندنێ به‌رسڤا ئێك دده‌ن، سێڤ و پرته‌قال و چا و قه‌هوه‌ ل بازاری براندن هندی ل سه‌ر مێزێن كۆمبوون و دانوستاندنێن بێ ئه‌نجام ل گه‌ل ئێك دكه‌ن د خوون و ڤه‌دخوون بێ ئه‌نجام. نزانن ئه‌گه‌ر ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا نه‌بان د هه‌رێمێ دا، ئه‌گه‌ر عیراق ژی نه‌ شیابا نوكه‌ ژ مێژه‌ توركیا و ئیرانێ وه‌كی عه‌فرینێ ل هه‌رێمێ كربا و دونیا هه‌موو ژی وه‌ك به‌رێ دا یا بێده‌نگ بیت، ژ نه‌بوونا باوه‌ری نه‌ ئێكبوونا پارتێن كوردی. ئه‌رێ ئه‌ڤه‌ شه‌ره‌ یان شۆره‌شه‌؟ چان نینه‌ مرۆڤ باسێ دكتاتوورێ سه‌ددام بكه‌ت، به‌لێ هه‌ر هێچ نه‌بوو ئه‌و كارێن ئه‌وی و ئه‌وێن به‌ری وی هاتینه‌كرن ئه‌گه‌ر هوون نه‌شیابان باشتر لێ بكه‌ن بلا وێرانتر لێ نه‌هاتبانا كرن، هه‌ر ژ ئاڤ و كاره‌با، ڕێ و بانان، ده‌زگه‌هێن ساخله‌میێ، ئه‌و هه‌موو كارخانه‌، و هزار خزمه‌تگوزاریێن دی و گه‌نده‌ل یا نوكه‌ ژی ل سه‌ر هه‌مووان. پسیاره‌ك ژ هه‌موو پارتیان مرۆڤ ل هیڤیا چ بیت؟ ما به‌س نینه‌؟ ئه‌رێ هه‌تا كه‌نگی؟ ئه‌رێ كه‌نگی كێشا هه‌ژاره‌كێ كورده‌ یان برینداره‌كی یان نه‌بوویه‌كی یه‌، كا دێ كی بیته‌ پارێزگار یان ئه‌ندمێ په‌رله‌مانی یان وه‌زیر، ئه‌وان ئه‌مانه‌تیه‌كا به‌رده‌م ل گه‌ل نانێ ڕۆژێ و خوزمه‌تگوزاریه‌كا مامناڤنجی دڤێت. هه‌تا كه‌نگی كابرایه‌كێ وه‌ك پارێزگارێ كه‌ركووكێ ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ وه‌ك پۆلیسه‌كێ ئه‌منا به‌عسیان یێ نه‌شرینیان ل گه‌ل كوردان دكه‌ت و عه‌ربان ڤه‌دگوهێزیته‌ كه‌ركووكێ پارتێن كوردی ژی یێ ل هیڤیا بۆچی و ژ به‌رچی و پاشی و ئه‌گه‌ر و هینگی و بناسێن ڤینه‌ و ئه‌وێ دی و خودێ بكه‌ت یان نه‌، ئه‌ڤه‌ كه‌نگی ڕه‌وشتێ كوردایه‌تیێ و وه‌ڵات پارێزیێ یه‌؟ ڕه‌ڤا سالا نۆتێ و ١٦ ئوكتۆبه‌ر و چه‌ندین براكوژی و مالوێرانی ژ بیرا هه‌وه‌ چووڤه‌؟ دێ بلا جاره‌كێ وه‌ڵاتپارێزی و خزمه‌تگوزاری و به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتی به‌ری پۆست و پاره‌ و پله‌یێن هنده‌ كه‌سان بن!

فه‌رهاد حاجى باڤى
بهایێن باش و خراب د هه‌ر جڤاكه‌كێ مرۆڤى ده‌ هه‌نه‌ و سیمایێن پێشكه‌ڤتنا وى جڤاكى نیشادده‌ن و راده‌یێ شارستانى و مه‌ده‌نیه‌تا وى ژی ده‌ستنیشان دكه‌ت و د ئه‌نجام ده‌ ره‌وشه‌نبیر، سیاسته‌ڤان، پاله‌ و جۆتیارێ و… هتد، راسته‌قینه‌ وه‌كو وه‌زیفه‌ و ئه‌رك به‌رهه‌مدئینت، چونكو ئه‌و كه‌سێن ژێگۆتى گاڤا سه‌خته‌كار بن بهایێن گیانى (روحى)، سنجى (اخلاقى)، ره‌وشه‌نبیرى و مه‌عریفى و.. هتد یێن سه‌خته‌ ژی به‌رهه‌مدئینن.
ئه‌و ب خوه‌ ژی دو جۆرێن بهایان هه‌نه‌:
• بهایێن باش، ئه‌رینى و پێشڤه‌بر: وه‌لاتپارێزى، راستگۆیى، ده‌ستپاكى، دلۆڤانى و پاقژى و …هتد.
2ـ بهایێن خراب، نه‌رینى و پاشڤه‌بر: دزى، ده‌رفه‌تپه‌رستى، دژواكارى و ملله‌تفرۆشى و مه‌ژیهشكى و… هتد.
3ـ بهایێن رۆخسار خراب و نه‌رینى و ناڤه‌رۆك باش و ئه‌رینى: بۆ نموونه‌ دزى خرابه‌ لێ هه‌كه‌ر ته‌ دزى ژ گه‌نده‌ل و دزیكه‌ران كر هینگى باشى دیار دبت، یان ژی هه‌كه‌ر ئێكێ پرسا مالا خویندارێ خوه‌ ژ ته‌ كر و ته‌ دره‌و لێكر و … هتد.
ئه‌ڤ بهایه‌ نه‌ره‌هاینه‌، به‌لكو حه‌تا راده‌یه‌كى رێژه‌یینه‌ و ژ ئه‌نجام و ده‌رهاڤێژێن چاند، كولتوور، دابونه‌ریت، ره‌فتاركرن، هه‌لویستوه‌رگرتن و سه‌ره‌ده‌ریا رۆژانه‌ یا كه‌لۆك بووى دروست دبن، و بۆرینا ده‌مى دبنه‌ راستیێن نه‌گوهۆر و د بیردانكا ملله‌تى ده‌ خوه‌جه دبن، ئه‌ڤجا چ باش یان خراب بن، و دبت ل نك هنه‌ك كه‌س و ملله‌تان هنه‌ك بها خراب بن، به‌لێ ل نك هنه‌ك ملله‌تێن دن هه‌مان به‌ها باش بن، بۆ نموونه‌ خیانه‌ت و ملله‌تفرۆشى ل نك پرانیا ملله‌تان بهایه‌ك خرابه‌ و وێرانكاریه‌، به‌لێ ل نك مه‌ كوردان تشته‌ك نۆرماله‌، چونكو پرانیا شۆره‌ش، سه‌رهلدان و بزاڤێن سیاسى و عه‌سكه‌ریێن كوردان خیانه‌ت دگه‌ل ده‌ بوو و مه‌ داهێنان د ڤى بهایێ خراب ده‌ كریه‌ ل نك ملله‌تان كه‌سه‌كێ یان چه‌ند كه‌سان خیانه‌ت دكرن، و د ره‌وشا مه‌ كۆمێن سه‌ركردێن هێلا ئێكێ یێن حزب، گرۆپ و سازیان خیانه‌ت كرینه‌.
هه‌كه‌ر ئه‌م ڤه‌گه‌رن كۆكا وان به‌هایان گه‌له‌ك ئاماژه‌ و به‌لگه‌نه‌ هه‌نه‌ كو ژبۆ وێ ئێكێ په‌یدابوونه‌ داكو ببنه‌ عورف و قانوون ژبۆ رێخستنا ژیانا مرۆڤان، ب گۆتنه‌ك دن ئه‌و بها په‌یدابوونه‌ داكو مرۆڤ تووشى ئاریشه‌، ئاسته‌نگ و گرێكان نه‌بت، و هه‌كه‌ر تووش بوو ژی ب ساناهى ب دووماهی بینت، ل ده‌سپێكێ مرۆڤى بزاڤ دكر تووشى ئاریشان نه‌بت، پاشى هه‌كه‌ تووشبوو، ب ساناهى ب دووماهیك بینت، بۆ نموونه‌ ده‌ما راستى ئاریشا برسێ دبوو به‌ره‌ك مه‌زن دهه‌لگرت، و ب درێژاهیا كێلومتران دكه‌ڤت ب دووڤ كووڤیه‌كێ یان هه‌ر گیانه‌وه‌ره‌ك دیتر داكو بكۆژت و بخۆت، و ل دووڤرا كوورتر و هوورتر هزركر و بزاڤ كر ده‌وروبه‌رى وى تووشى ئاریشان نه‌بت، و گاڤا ده‌وروبه‌ر تووش بت ب ساناهى وێ ئاریشا ده‌ردۆرێ خوه‌ ب دووماهیك بینت.
مرۆڤى ل ده‌سپێكێ هێزا له‌شێ خوه‌ ژبۆ وى كارێ مه‌ گۆتى بكارئانى ئه‌ڤجا زه‌ند و باسك، ده‌ست و پێ و سینگ و ملێن وى پان و مه‌زن بوون، و رۆژ بۆ رۆژێ بهێز و قایم بوو و ل گۆره‌ى پێزانینان مرۆڤێن به‌رێ درێژتر، ب كه‌له‌ختر و بهێزتر بوون ژ یێن نها و هینگێ مرۆڤ پێشكه‌ڤت و سه‌رێ داڤا ده‌زییێ پێشكه‌ڤتنێ گرت گاڤا بزاڤ كرى ب كورترین ده‌م و كێمترین زه‌حمه‌ت و شیان راستى ئاریشان نه‌بت، و هه‌كه‌ روودا ژی زوو چاره‌سه‌ر بكت ب رێیا بكارئانینا عه‌قلێ خوه‌، ئه‌ڤجا رۆژ بۆ رۆژێ مه‌ژێ وى مه‌زن بوو(وه‌كو بكارئانین) تا ل داوییێ بووى خودان سیسته‌مه‌ك هزركرنێ.
مه‌به‌ستا ژ ڤێ به‌راهیا درێژ ئه‌و بوو: مه‌ كوردان بهایێن خوه‌جه نه‌بوونه‌ ژبه‌كو مه‌ زوو دینێ ( سیسته‌مێ به‌هایان) خوه‌ دگوهۆرى، بنێره‌ هه‌ر چه‌ند سه‌دسالان ئه‌م میترایێ، زه‌رده‌شتى، ئێزدى، جوهى، مه‌سیحى، موسلمان( سونه‌، شیعه‌)، مه‌زده‌كى و مانى و.. هتد بوون، هه‌ر ئاینه‌ك ژ ڤان ئایینێن ژێگۆتى به‌هایێن خوه‌ هه‌نه‌ و گه‌له‌ك جاران هه‌ڤدژن د به‌هایان ده‌، ئانكو هه‌ر چه‌ند سه‌دسالان مه‌ كوردان بهایێن خوه‌ دگۆهۆرین، یان ژی ب كێماسى مه‌ هنه‌ك ژ بهایێن خوه‌ دگوهۆرین ئه‌ڤ ژی جینۆسایده‌كا هزریه‌، چونكو ده‌رفه‌تى ناده‌ت ملله‌تى بۆ خوه‌ سیسته‌مه‌ك بهایێن ئه‌خلاقى دابمه‌زرینت كو خوه‌جه بت، ما چێدبت ئیرۆ تو دینداره‌ك بێ ئێك زله‌هه‌كێ ل ئاله‌كا ته‌ بده‌ت و تو یا دن بۆ زله‌هه‌كا دن خوه‌ش كى؟! و سوبه‌ ئێك ژ دونده‌ها ته‌ ببته‌ دینداره‌ك ئێك زله‌هه‌كێ لێ بده‌ت ئه‌و ژی به‌رسڤا وى ب زله‌هه‌كا بهێزتر بده‌ت! یان ئیرۆ مه‌ى حه‌لال بت و سوبه‌ حه‌رام بت و دوبه‌ حه‌لال بت ڤه‌، كوور بنێره‌ ئه‌و سیسته‌مێ بهایان تووشى هه‌ژیانێن توند و دژوار دبت، و كه‌ساتیا خودانێن وى سیسته‌مى دكته‌ تێكه‌له‌ك هزرى كو (هه‌ما كى دایكا وى مه‌هر كت ….. ئه‌و بابێ وی یه‌)، و ژبۆ خوه‌ دوورخستنێ ژ وێ گۆتنا مه‌زنان پرانیا جاران مه‌ په‌نا خوه‌ به‌ره‌ف شه‌رى بریه‌ یان ژی ل سه‌ر مه‌ هاتیه‌ سه‌پاندن (به‌ره‌ڤانى یان هێرشكرن)، و ئها ئاریشه‌ ل ڤێرێ یه‌ (شه‌ر) و بهایێن وى، بهایێن شه‌رى نه‌هشتیه‌ ئه‌م وه‌ك مرۆڤان بژین و هزر بكن و پێشبكه‌ڤن، ما پشتى زنجیرا شه‌ر، كوشتار، جینۆساید و نه‌هێلا نفشێ كوردان ژ لایێ تورك و فارس و عه‌ره‌بان و ئنگلیزى و… هتد ڤه‌، و كاروانێن شه‌هیدێن مه‌ گۆرى ئاخا كوردستانێ كرین شه‌رى چ بها بۆ مه‌ هێلان؟!
1ـ جارێ مرۆڤێ ب شه‌ران ڤه‌ مژوول بت هه‌رده‌م تووره‌یه‌ بیانیان وه‌سا به‌حسێ مه‌ كریه‌، جاران مه‌ پێشه‌وازیا شاهانه‌ ل وان دكر، و جاران مه‌ شه‌لێ وان ژبه‌ر دكر و مانه‌ رووس و تازى، جاران مه‌ بۆ بهۆسته‌كا ئاخێ ب ده‌هان شه‌هید دان و جاران ژی مه‌ ده‌ستێ دوژمنى ماچى دكر و ب سه‌دان كێلۆمترێن ئاخا زێرینا قودسا كوردستانێ مه‌ دكر دیارى بۆ چاڤێن ره‌شێن عه‌ره‌بان، توره‌بوون ئێكه‌ ژ به‌هایێن شه‌رى ئه‌م ناچار كرن د شه‌ره‌كێ براكوژیى ده‌ هژماره‌كا (شه‌هیدان) بده‌ن زێده‌تر ژ شه‌هیدێن شه‌رێ مه‌زنترین ده‌وله‌تا تیرۆریستا جیهانێ(داعش)، ده‌رئه‌نجام پێشبینى نائێته‌ كرن كا دێ مێرێ كورد سوبه‌ چ كت؟!
2ـ پاشه‌رۆژێ شێلى و مژدار دكت: ئانكو ناهێلت ببێ خودان پاشه‌رۆژ، و مرۆڤ بێ پاشه‌رۆژ دێ چاوا ژیت بێگۆمان (ئه‌ڤرۆ بۆرت هه‌تا سوبه‌ خودێ كه‌ریمه‌)، ئانكو مرۆڤه‌ك بێ به‌رنامه‌ و سیسته‌مه‌كێ هزركرنێ.
2ـ دلۆڤانیا ژ سنۆرێ خوه‌ ده‌ركه‌ڤتى: سه‌ربازێن ئه‌نفالا ره‌ش ئه‌نجامداین پشتى دو سالان مه‌ ب ده‌ست گرتن و برسى و رووس بوون مه‌ تێر و تژى كرن و ل دووڤرا ئازاد كرن و پشتى چه‌ند مه‌هه‌كان هێرشه‌ك مه‌زنتر ئینان ل سه‌ر مه‌.
4ـ پرتپرتبوون: كورد ئێكه‌م ملله‌تێ جیهانێ یه‌ بۆ نه‌رێكخستنێ و پرتپرتبوونێ بۆ نموونه‌ د سالێن نۆتان ده‌ كوردستان چار پارچه‌ بوو، ل باشوورێ رزگاركرى چار كۆمار هه‌بوون (كۆمارا سلێمانیێ، كۆمارا هه‌ولێرێ و دهۆكى، كۆمارا بیاره‌ و ته‌ویله‌، كۆمارا قه‌ندیل).
و هێشتا خال هه‌نه‌ ئه‌م به‌حس بكن لێ هه‌تا ڤێرێ تێرا تێگه‌هشتنا خودان هزران دكت، و مه‌به‌ستا مه‌ ژی تشته‌ك دیتره‌ ئه‌و ژی به‌هایێن ئه‌م به‌رهه‌م دئینن چاوانن؟
ما دێ چاوا بن؟ ئه‌م وه‌لاتپارێز، مامۆستا، سیاسه‌تڤان و ره‌وشه‌نبیرێن و..هتد سه‌خته‌نه‌ له‌وا بهایێن روحى، مه‌عریفى، ئه‌خلاقى و هزرى یێن ئه‌م به‌رهه‌مبینن ژی دێ سه‌خته‌ بن و سه‌خته‌نه‌ ژی، سیاسه‌تڤانێ مه‌ خیانه‌تێ بۆ حزبا خوه‌ دكت و به‌رژه‌وه‌ندیا حزبا خوه‌ ده‌ینت ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا ملله‌تى هه‌ما ژیانا دورست حزبا وى یه‌، لێ گاڤا ژ حزبا خوه‌ ده‌رچوو هنه‌ك سوحبه‌ت و چیرۆكان ل دۆر حزبا خوه‌ یا كه‌ڤن ڤه‌دگێرت و دبێژت میێن سه‌رێ مرۆڤى قژ دبن، ره‌وشه‌نبیرێ مه‌ یان حزبی یه‌ (هنه‌ك كورتبین دبێژن نابت ره‌وشه‌نبیر حزبى! باشه‌ ما گرامشى نه‌حزبى بوو و كى دكارت بێژت نه‌ره‌وشه‌نبیره‌ ژبلى كوردان، هه‌روه‌سا رۆماننڤیسێ رۆمانا ـ زۆربا ـ نڤیسى ژ سه‌ركره‌یه‌كێ حزبه‌كا یۆنانى بوو)، یان ژی ئۆپۆزسیۆنه‌ (هه‌ر حزبی یه‌) یان ژی بێلایه‌نه‌ و هزر دكت دێ ڤێ جیهانا شاشیان گوهۆرت، ل دۆر ڤێ چه‌ندێ جاره‌كێ سه‌ركرده‌یه‌كێ ژ هێلا دووێ یا حزبه‌كا كوردى گۆته‌ مه‌ (ئه‌و رۆژنامه‌ڤان، نڤیسه‌ر، چالاكڤان و ره‌وشه‌نبیرێن بێ لایه‌ن هنه‌ك ژ وان ب نه‌په‌نى ڤه‌ حزبى نه‌، و یێن ماین ل به‌ندا پۆسته‌كى یان پاره‌یه‌كێ نه‌ ره‌وشا وان ب گوهۆرت)، هه‌ر چه‌نده‌ ل ده‌سپێكێ مه‌ ئه‌و گۆتنا وى ب پرۆپاگنده‌یه‌كا حزبى زانى، لێ یێ پێداچوونێ د سه‌ربۆرا رۆژنامه‌نڤیس و ره‌وشه‌نبیرێن بێلایه‌ن ده‌ بكت دێ راستیا هه‌موویان زانت، ئه‌ڤجا ب ڤى ره‌نگى گه‌له‌ك كه‌ساتیێن سه‌خته‌ د ناڤ مه‌ ده‌ هه‌نه‌ و بهایێن سه‌خته‌ ژی به‌رهه‌مدئینن.

سالح حه‌كیم
چه‌ند فه‌ره‌ مرۆڤ بزانیت، ل ده‌سپێكێ دێ ژ كیژ خالێ ده‌سپێكه‌ت، ل كیژ قووناغێ داویی پێئینیت و راوه‌ستیت یان هه‌لگرێ چ پلان و نه‌خشه‌دانانێ یه‌، بۆ رێڤه‌برنا ژیانا خوه‌، یا رۆژانه‌، یان ئارازویێن خوه‌ باشتر بنیاسیت، دابشێت ب دورستی كارێ خوه‌ ئه‌نجامبدده‌ت، هه‌روه‌سا هه‌ولبده‌ ئه‌رك و هێزا شیانێن خوه‌ دیار و به‌رچاڤ بكه‌، هه‌موو پێدڤیایه‌تیێن خوه‌ بده‌ستڤه‌ بینیت، بۆ ئه‌داكرنا هه‌ر كریاره‌كێ، د هه‌ر بیاڤه‌كیدا، پێویستیا مه‌ ب هزركرنێ هه‌یه‌، دا بزانین فاكته‌رێ سه‌ركه‌ڤتن و داڤتنێ ژ كیڤه‌ سه‌رهلدایه‌، دێ ل كیڤه‌ رێ لێ گرین، ئێك ژ سه‌خله‌تێن مرۆڤێن زیره‌ك ئه‌وه‌ دشێت هه‌موو كاوداناندا ده‌ربرینێ ژ بیرۆ بۆچوونێن خوه‌ ب بكه‌ بۆ ده‌ردۆرێن خوه‌. سه‌لمینیت سلبی و ئیجابیاتان، ده‌ستنیشان دكه‌ن، لێ یا هه‌ره‌ پێدڤی فه‌ره‌ بزانی كا ده‌وروو به‌رێن ته‌ چاوا ته‌ دهه‌لسه‌نگینن. حه‌ز ژ چدكه‌ن و كه‌رب ژ چو ڤه‌دبن، تڕازییا بۆزه‌تیڤ و نه‌گه‌تیڤ ته‌ چه‌نده‌، سه‌نگا خوه‌ هه‌یه‌، یان چاوانیا سه‌ره‌ده‌ریا مرۆڤی، د چو ئاستدایه‌، تو چه‌ندێ ژ خوه‌ رازی، یان چه‌ند دشێی كۆنترۆلێ سه‌ر تووره‌بوونا خوه‌ دكه‌یی، كار و ره‌فتارێن ته‌ یێن رۆژانه‌، بۆچوونا خه‌لكی سه‌ر چیه‌، چاوا د سه‌لمینن ڤان هه‌موو فاكته‌ران د ناخێ خوه‌دا پێدڤیه‌ مرۆڤ هه‌لگریت، كار ل سه‌ر بكه‌ داكو بزانیت ده‌سپێكی ژ كیڤه‌ ده‌سپێكربوو دووماهیێ دێ ل كیڤه‌ راوه‌ستیت.
ل ڤێرێ من دڤێت ئاماژه‌یێ ب هنده‌ك رێكێن زیره‌كیا مرۆڤی بده‌ین، دا ده‌سپێبكه‌ین ژ خالا ئێكێ.
1ـ بریار دانه‌كا دورست ل ده‌مێ خوه‌یێ گونجایی، بێ دو دلی یێ رژدبی و هلگرێ و میكانیز تاكه‌ رێیا خوه‌بی، چو جار له‌زێ نه‌كه‌ دانا بریارێ دا، چونكی گه‌له‌ك جاران له‌زكرن دبیته‌ سه‌ده‌مێ ژ كه‌ستنا وێ بریارێ.
2ـ تونه‌شێیی بێژی ئه‌ز د هه‌موو واره‌كێ ژیانێ دا ئه‌ز یێ زیره‌كم، یان دێ شێم هه‌موو پرسگریكین دكه‌ڤن رێیا من دا دێ چاره‌ كه‌م، گه‌له‌ك جاران نه‌ گوهداریا مرۆڤی د وه‌رگرتنا هنده‌ ئامۆژگاریان دا مرۆڤی تووشی هه‌ڕڤتنا ژیانێ دكه‌ت، له‌و فه‌ره‌ جارنا بۆچوونا نێزیكترین كه‌س و كارێن خوه‌ د خێزانێ دا بكه‌یی، وێ چه‌ندێ بۆ هه‌می كارێن خوه‌ بكه‌ییه‌ به‌رنامه‌.
3ـ په‌یوه‌ندی و هه‌ڤنێزیكبوونێ د ناڤبه‌را دو كه‌ساندا، پێدڤی لێكۆلینه‌كا گه‌له‌ك باشتر و درێژخایه‌ن هه‌یه‌، بۆ خوڕتكرنا هه‌ر تێكه‌لیه‌كێ، پێویسته‌ لێكتێگه‌هشتن و لێكتڕازیكا هه‌ڤكێش هه‌یه‌، ب ئاوایه‌كێ جوان و رێكوپێك كار بۆ دڤێت.
4ـ زیره‌كی ئه‌وه‌ تو خودان نه‌خشه‌ و پلان بی، بۆ سوبه‌ رۆژێ ل به‌رده‌ست هه‌بن، یان ژ وان تاكا بی هه‌ر ده‌م دووڤ چاره‌سه‌ریا ئاریشان دكه‌ڤن، تشتێ بچووك مه‌زن ناكه‌ن كه‌ساتیا خوه‌ دهێلن بلند ڕادگرتن.
5ـ فه‌ره‌ هه‌موو خالێن زیره‌كیێ ل جه‌م خوه‌ كۆمڤه‌ دكه‌ین، د وێ رێیێ دا خوه‌ ئاڤابكه‌ین، به‌رده‌وام خودان گۆتن و په‌یڤێن خوه‌یێن شرین، ب تایبه‌تی دجاڤان دا، داكو ببی جهێ سه‌رنچ ڕاكێشانا ل جه‌م كه‌سوكارێن خوه‌.
6ـ هه‌ولبده‌ و بزانه‌ كێماسیێن ته‌ چنه‌، هه‌ر ب رێیا نێزیكترین هه‌ڤالێ خوه‌، كو ژ وی بزانی ب زه‌لالی بۆ ته‌ دیار بكه‌ت، كا كێماسیێن ته‌ چنه‌ بشێیی وان چاره‌سه‌ر بكه‌ی.

ره‌مه‌زان نسرالدین كێڤلى
بۆ جارا ئێكێ یه‌ پشتى سه‌رهلدانا پیرۆز ل سالا (1992) هه‌لبژارتن ل هه‌رێما كوردستانێ هاتینه‌ ئه‌نجامدان كو رۆژه‌كا مێژوویی بوویه‌ بۆ ملله‌تێ كورد، نه‌خاسمه‌ رازیبوونا حزبێن سیاسى بۆ ڤه‌گوهاستنێ ژ قووناغا شه‌رعیه‌تا شۆره‌شگێرى به‌ره‌ب شه‌رعیه‌تا ملله‌تى، به‌لێ دیاره‌ د ئێكه‌م ئه‌زموون دا كورد نه‌شیاینه‌ سه‌ربكه‌ڤن، چونكو گیانێ دانپێدانێ ب ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان د ناڤبه‌را وان دا نه‌بوویه‌ ب تایبه‌ت لایه‌نێن تووشی شكه‌ستنێ بووین، ل ئه‌وی ده‌مى وه‌سا دهاته‌ شرۆڤه‌كرن كو پرۆسێسا دیمۆكراسیه‌تێ پێدڤى ب ئه‌زموونه‌كا دوویر و درێژ هه‌یه‌ تاكو بگه‌هنه‌ ئه‌وى ئاستی كو گیانێ دانپێدان ب شكه‌ستنێ ل ده‌ف په‌یدابیت و ببیته‌ كه‌لتۆر د ناڤ حزبێن سیاسى دا هه‌روه‌سا پێدڤی یه‌ رێككه‌فتن د ناڤبه‌را حزبێن سیاسى دا بهێته‌ كرن، به‌لێ تشتێ نه‌ به‌ر ئاقل ئه‌وه‌ پشتى وان هه‌موو ده‌رده‌سه‌ریێن شه‌رێ ناڤخوه‌ و ژناڤچوونا رژێما گۆر ب گۆر یا عێراقێ لایه‌نه‌كێ سیاسى هه‌بیت هه‌لبژارتنان بتنێ وه‌كو میكانزمه‌كا سیاسى بۆ خوه‌ بكاربینیت و دان ب ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان نه‌كه‌ت یانژى ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان نه‌كه‌ته‌ پیڤه‌ر بۆ پێكئینانا حوكمه‌ت و داموده‌زگه‌هێن شه‌رعى ل ئه‌ڤى وه‌لاتى و سه‌ره‌راى هندێ رۆژانه‌ كادرێن وێ ل ئاستێ سه‌ركردایه‌تیێ گه‌ڤێن په‌یداكرنا سیسته‌مێ دو ئیداره‌یی بكه‌ن و مێژوویا خوه‌ بكه‌نه‌ پێڤه‌رێ پشكداربوونێ د پێك ئینانا كابینا حوكمه‌تێ دا، مه‌ره‌ما مه‌ ل ڤێرێ (ئێكه‌تی) یه‌ و ئه‌ڤ هه‌لویسته‌ چه‌ندین خالان بۆ مه‌ دیار دكه‌ت ژ ئه‌وان خالان:
یان ئێكه‌تیێ باوه‌رى ب پرۆسێسا دیمۆكراسى نینه‌، له‌ورا ل هه‌موو ئه‌وان هه‌لبژارتنێن ل كوردستانێ هاتینه‌ ئه‌نجامدان ل رێزێن دووێ و سیێ بوویه‌ و پشكداربوونا وێ ل كابینێن بووری دا هندی یا حزبا ئێكه‌م بوویه‌، چونكو ئیستیحقاقێن وێ وه‌كو حزب دیارن.
یان ئێكه‌تیێ ره‌وشا هه‌رێمایه‌تى و ره‌وشا ناڤخوه‌ یا هه‌رێما كوردستانێ بۆ خوه‌ ب ده‌لیڤه‌ دزانیت كو مه‌رجێن خوه‌ ل سه‌ر پارتى زال بكه‌ت ئه‌ڤه‌ ژى د ده‌مه‌كى دایه‌ كو ملله‌تێ كورد د رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست دا به‌ره‌ب مه‌زنترین ئه‌زموون و گۆرانكاریێن جیۆسیاسى دچیت.
یان نه‌راسته‌خوه‌ وه‌لاته‌كێ هه‌رێمایه‌تى پشته‌ڤانیێ ل ئه‌ڤان بیرۆكێن ئێكه‌تیێ دكه‌ت، حه‌تاكو پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ هه‌مبه‌ر به‌غدا و كێشه‌ و گرفتێن داهاتى لاواز بكه‌ت و ئه‌و وه‌لات بشێت پرۆژێن خوه‌ ل ده‌ڤه‌رێ دورست بكه‌ت.
ب دیتنا من هه‌ر خاله‌كا ل سه‌رى دیار ئه‌گه‌رێ وه‌رگرتنا ئه‌ڤان هه‌لویستان بیت یاری كرنه‌ ب چاره‌نڤیسێ ملله‌ته‌كی كو سه‌د ساله‌ خه‌باتێ دكه‌ت بو په‌یره‌وكرنا دیمۆكراسیه‌تێ و ب ده‌ستڤه‌ئینانا مافێن خوه‌ یێن ره‌وا و بۆ حزبه‌كا وه‌كو ئێكه‌تێ نه‌یا ره‌وایه‌ خوه‌ نه‌ هه‌ژمێریت ژ درووشمێن وێ دیمۆكراسیه‌تێ و چ بهای نه‌ ده‌ته‌ ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان و ره‌وشا نافخوه‌ بۆ خوه‌ بده‌لیڤه‌ بزانیت و گه‌فێن دو ئیداره‌یی بكه‌ت، ئه‌گه‌ر دیمۆكراسیه‌ت ل دووڤ هه‌لویست و پێگه‌هێن ئێكه‌تیێ بیت وه‌سا دیار دبیت كو نه‌ دیمۆكراسیه‌تێ چ به‌هایێ خوه‌ هه‌یه‌ و نه‌ژى پێویسته‌ هه‌لبژارتن بهێنه‌ كرن ل كوردستانێ، به‌لكو ب تنێ رێككه‌فتنێن سیاسى بهێنه‌كرن، پرسیار ل ڤێره‌ ئه‌وه‌ ئه‌رێ ل سه‌ر ئه‌ڤێ ره‌وشا هه‌یی و گیرۆكرنا پێكئینانا حوكمه‌تێ پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ یێ سیاسى و ئابوورى یان ژى دستوورى دێ ل ناڤ وه‌لاتێن هه‌رێمایه‌تى و وه‌لاتێن دونیایی به‌ر ب كیڤه‌ چیت؟
ئێك ژ خالێن كو ئه‌م شانازیێ پێ دبه‌ین ڤه‌گوهاستنا ئاشتیانه‌ یا ده‌ستهه‌لاتێ یه‌ ل كوردستانێ ب رێیا سندۆقێن ده‌نگدانێ، ئێدى نابیت ئه‌ڤ خاله‌ ژى بكه‌ڤیته‌ به‌ر مه‌ترسیێ و به‌رژوه‌ندیێن گرۆپێن دیاركرى ل ناڤ ئێكه‌تیێ دا، له‌ورا پێویسته‌ رایا گشتى ل كوردستانێ ب ئه‌ڤان سیناریۆیێن ئێكه‌تیێ رازى نه‌بیت، چونكو كێشا مه‌ وه‌كو ملله‌ت مه‌زنتره‌ ژ هه‌ر حزبه‌كا سیاسى و ئه‌ڤ گورانكاریێن ب له‌ز ئه‌وێن ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست دورست دبن مه‌ كوردان پێویستى ب خوه‌ئاماده‌كرنێ هه‌یه‌ ب به‌رنامه‌ و پرۆژه‌یه‌كێ نه‌ته‌وه‌یی به‌رامبه‌ر یاریێن سیاسى یێن وه‌لاتێن زل هێز تاكو دوباره‌ ئه‌م نه‌بینه‌ قوربانى رێكه‌فتنێن وان، ب هیڤیا وێ چه‌ندێ ئێكه‌تى ب لۆژیكه‌كا سیاسى هزرا به‌رژه‌وه‌ندێن هه‌رێما كوردستانێ بكه‌ت و هزرا خۆسه‌پاندنا لۆژیكی یا هێزێ پاش گوهـ ب هاڤێژیت

كۆڤان حسێن

ئه‌وا د حه‌فتیا بوورى دا ب سازیا ئاسایشێ هاتین كرن و كاراكته‌رێن سیاسى هاتینه‌ ده‌سته‌سه‌ركرن ب راستى قه‌ت ژ ئاسایشێ نه‌ د وه‌شا و قه‌ت نه‌دبوو سازیه‌كا رێزداران وه‌ك ئایشا بكه‌ڤیته‌ شاشیه‌كا ژڤى ره‌نگى. ئه‌و تشتێ ل كوردستانێ شانازیێ پێدكه‌ین ئاسایشه‌، به‌لێ ئاسایشا وه‌لاتى ئاسایشا بلندتر ژ چره‌یێن سیاسیا بلندتر ژ ئایدولۆژیایێ به‌لكو بلندتر ژ حوكمه‌تێ ژی، چونكو حوكمه‌ت ژی دئێنه‌ گوهارتن. چاوا ئه‌ڤ سازیا هه‌ستیار دكه‌ڤیته‌ شاشى و كاره‌كێ نه‌ هه‌ژى خوه‌ و ناڤ و بانگێ خوه‌ ز باندوره‌كا ده‌روونیا مه‌زن ل كوردستانێ په‌یدا دكه‌ن. ئه‌و سازیا مرۆڤ شه‌رم نه‌كه‌ت ب شان و بالا وا بێژیت ئه‌و سازیا هشیار و هه‌ستیارا مه‌رگێ تیرۆرێ توقاندى. بكه‌ڤیته‌ یاریه‌كا نه‌ ژ هه‌ژى خوه‌، ب راستى قه‌ت چاڤه‌رێ نه‌كرى بوو ل سه‌ر و به‌ندا ئاڤاكرنا حوكمه‌تێ تشته‌كێ ژ ڤى ره‌نگى رووبده‌ت, ئایشا كوردستانێ هه‌موو كوردستانێ ئاسایشا مله‌تیه‌ و ب هه‌موو ره‌نگى بۆ گرتنێ بنچاڤكرنێ ل گۆر قانوونێ مافێ خوه‌ هه‌یه‌ و هه‌تا جارا تووشى سه‌رپێجیا ژی بیت مله‌ت هنده‌ دلفرهه‌یه‌ نۆرمال وه‌ربگریت بۆ خاترا پاراستنا كوردستانێ. دڤێت بۆ ئاسایشێ و سه‌رپه‌رشتێن وێ دیار بیت ئه‌وان جهه‌ك تایبه‌ت و رێزه‌كا بێ سنۆر ل ناڤ مله‌تى هه‌یه‌ و قه‌ت پێدڤى ب ڤێ به‌زمێ نه‌بوون و هۆسا ئاشكرا و ل سه‌ر شاشا ژ بهایێ ئه‌ركێ ئاسایشێ بهێته‌كێمكرن و پرى سۆسیال میدیایێ ڤه‌خواند و ترس وه‌شاندن و نافزراند ببیت. ئاسایش یا هه‌مووانه‌ یا ده‌ستهه‌لاتێ یه‌ و یا ئوپۆزسینێ یه‌ یا رازى و نه‌رازیا یه‌ یا هه‌موو تاك و كه‌سانه‌. ژبلى سوپاسیێ هه‌رده‌م بۆ ئایشێ خه‌لكێ تشته‌ك دى نینه‌ لێ بۆ ژ نها پێڤه‌ و هه‌تا هه‌تا هه‌موو هیڤى ئه‌ون ئاسایش دوورى سیاسه‌تێ و ململانا سیاسى و جره‌یا سیاسیا بیت وه‌ك ل هه‌موو ده‌مان وه‌سا بووى و وه‌سا دئێته‌ چاڤه‌ێكرن, بۆ ئاسایشێ و هه‌موو به‌رپرسێن وان ل هه‌موو كوردستانێ ب راستى هوون نه‌ پێدڤى ڤێ بوون یا روودارى و هوون ژ ڤێ مه‌زنترن لێ روودان هه‌ر دێ رووده‌ن، لێ نه‌بن كلتۆر.

ئه‌حمه‌د سادق زاویته‌ى

رۆژ بۆ رۆژێ رۆژئاڤایێ كوردستانێ یا به‌ر ب گرژى و ئالۆزیان ڤه‌ دچیت و ته‌ڤن یێ لێ ئالۆزتر لێ دهێت، وه‌سا دیار و ئه‌شكارایه‌ كو توندوتیژى و توقاندن و تۆلڤه‌كرن و به‌رزنینا كێشه‌ و ململانێن سیاسى و ده‌ستتێوه‌ردانێن ده‌ره‌كى و پارچه‌ پارچه‌كرنا ناڤمالیا كوردى و زێده‌گاڤى ل سه‌ر مافێ مرۆڤ و تیرۆركرن، ئه‌ڤان هه‌موویان جهێ خوه‌ د ناڤا گۆره‌پانا كوردستانا رۆژئاڤا دا كریه‌. هه‌ژى گۆتنێ یه‌ كو ئه‌ڤه‌ دێ بیته‌ نێزیكى (6) سالان، ئه‌وژى كو پشتى وه‌لاتێ سووریایێ ئه‌ڤا دبێژنێ بهارا عه‌ره‌بى بخوه‌ڤه‌ گرتى و هێشتا سه‌ره‌ك ب سه‌ره‌كى نه‌كه‌فتیه‌ كو كوردستانا رۆژئاڤا ژى پشكه‌كه‌ ژ ڤى وه‌لاتى، ڤێ ئێكێ ئه‌نجامێن خراب و نه‌باش ل پاش خوه‌ هێلاینه‌ كو كارتێكرنه‌كا نه‌رێنى و باندۆره‌كا خراب كریه‌ سه‌ر هه‌موو ده‌مارێن گرێداى ژیانێ، ئه‌و ژى كو بوویه‌ ئه‌گه‌رێ ئاواره‌بوونا زۆربه‌ى خه‌لكێ كوردستانا رۆژئاڤا ژئه‌گه‌رێ داگیركرنا رێكخراوا تیرۆرستى یا داعش كه‌له‌ك باژێرك و باژێركێن وێ و ژ به‌ر ده‌ستێوه‌ردانێن ده‌ره‌كى ئیران و توركیا وه‌ك نموونه‌، ئه‌و ژى ب هاریكاریا هنده‌ك گرۆپێن ب سه‌ر توركیا و ئیرانێ ڤه‌ یێن توندره‌و و رادیكال وه‌ك ئارتێشا ئازاد و جیش ئه‌لشام و سولتان موراد و هنده‌كێن دى یێن ب سه‌ر رژێما ئیرانێ ڤه‌ وه‌ك عه‌سائیب ئه‌هل ئه‌لحه‌ق و سه‌رایا ئه‌لنوجه‌با‌و وحزب الله‌ و.. هتد و داگیركرنا باژێرێ عه‌فرینێ ژلایێ رژێما توركیا ڤه‌ و هه‌ر وه‌سا مژوولكرنا كوردان ب شه‌رێ تیرۆرێ ڤه‌، ل ڤى وه‌لاتى و په‌یدابوونا ناكۆكیان د ناڤبه‌را هه‌موو لایه‌ن و هێزێن كوردى دا كو خودێ نه‌كه‌ت ببیته‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا شه‌رێ براكوژیێ ئه‌گه‌ر ره‌وش یا هۆسابیت و هه‌ر د ڤى چارچووڤه‌ى دا، ئه‌و ژى ل ڤێ داویێ كارڤه‌دانێن هه‌رێمى و جیهانى سه‌باره‌ت بریارا سه‌رۆكێ ئه‌مریكى دۆنالد ترامب ژبۆ ڤه‌كێشانا هێزێن خوه‌ ژ سووریایێ و كوردستانا رۆژئاڤا، ئه‌و ژى كو نه‌دلره‌حه‌تیه‌ك و نه‌ئارامیه‌ك په‌یداكریه‌ ل جه‌م هه‌موو خه‌لكێ كوردستانێ كو ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوویه‌ ئه‌گه‌رێ جهێ دلخۆشیا رۆسیا و ئیرانێ و رژێما سووریێ و حزب الله‌ و دشێن بێژین هه‌موو شیعه‌ مه‌زهه‌بان و ب تایبه‌تى رژێما توركیا كو وێژى ل به‌ره‌ ل ڤان نێزیكان هێرشه‌كا به‌رفره‌ه و هۆڤانه‌ بكه‌ته‌ سه‌ر رۆژهه‌لاتێ چه‌مێ فوراتێ كو دێ باژێركێن كۆبانێ و درباسیه‌ و سه‌رۆكانى و مونبج و گرێ سپى  بخوه‌ڤه‌ گریت به‌س، ژ به‌ر بریارا سه‌رۆكێ ئه‌مریكى دۆنالد ترامب، ئه‌و ژى ژبۆ ڤه‌كێشانا هێزێن خوه‌ ژ سووریێ و رۆژئاڤایێ كوردستانێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ هاته‌ پاشخستن به‌لێ رژێما توركیا نه‌جهێ باوه‌ریێ یه‌ كو ئه‌ڤ بریاره‌ بوویه‌ جهێ د دلگرانیا زۆربه‌ى ئه‌ندامێن جڤاتا پیران و كۆنگرێسێ ئه‌مریكى  و په‌یدابوونا ناكۆكیان د ناڤبه‌را كۆچكا سپى و په‌نتاگۆنێ و هه‌ر وه‌سا هنده‌ك وه‌لاتێن عه‌ره‌بى و كه‌نداڤێ عه‌ره‌بى عه‌ره‌بستانا سعوودى و ئیمارات و به‌حره‌ین و حه‌تا مسرێ و ئوردن و ب تایبه‌تى ئیسرائیل و یا ژهه‌موویان كمباختر ئه‌ڤ ئێكه‌ خووشكان دنه‌كه‌ بۆ رۆسیا. هه‌ر ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ شانده‌كێ هه‌سه‌دێ سه‌ره‌دانا كۆچكا ئه‌لیزێ كریه‌ و داخواز ژ فه‌ره‌نسا كریه‌ كو ده‌ستان ژ كوردان به‌رنه‌ده‌ن و جهێ هێزێن ئه‌مریكى بگرن ئه‌گه‌ر هات ئه‌مریكا خوه‌ ڤه‌كێشا ژ رۆژئاڤایێ كوردستانێ كو ئه‌ڤ داخوازیه‌ هاته‌ قه‌بوولكرن ژ لایێ كۆچكا ئه‌لیزێ و سه‌رۆكێ فه‌ره‌نسا ئه‌مانۆئیل ماكرۆنى ڤه‌، هه‌ر وه‌سا ئه‌ڤ ئێكه‌ بوویه‌ بزاڤ و جموجولا پێشمه‌رگێ رۆژ كو زۆربه‌ى وان خه‌لكێ كوردستانا رۆژئاڤایێ كوردستانێ نه‌ ئه‌و ژى كو جێگیر بووینه‌ ل سه‌ر سنۆرێن د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و رۆژئاڤایێ كوردستانێ دا كو نه‌دووره‌، ئه‌وژى ب ئه‌ركێ خوه‌ راببن. هه‌ر وه‌سا بوویه‌ ئه‌گه‌رێ خورتكرن وجموجولكرنا داعش و ب تایبه‌تى ل دێره‌زورێ و هه‌جین و هه‌ر وه‌سا چوونا شانده‌كێ توركى بۆ رۆسیا كو پێكدهێن ژ وه‌زیرێ به‌ره‌ڤانیێ و ژده‌رڤه‌ و هه‌واگیرى و میتێ، ئه‌وژى ژبۆ گفتوگویا ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكى ژ سووریێ و رۆژئاڤایێ كوردستانێ و هه‌ر د ڤى بیاڤى دا وه‌ك كارڤه‌دان ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یا ئه‌مریكى كو بوویه‌ ئه‌گه‌رێ ده‌ست ژكاركێشانا (به‌رێت مه‌كگورك) نوونه‌رێ سه‌رۆكێ ئه‌مریكى دۆنالد ترامب، دژى شه‌رێ تیرۆرێ ل عیراقێ و سووریێ و ده‌ست ژكاركێشانا وه‌زیرێ به‌ره‌ڤانیێ (جیمس ماتێس) ب راستى وه‌ك مه‌ گۆتى ته‌ڤن زۆرێ ئالۆزه‌ و رۆژانه‌ پێشهاتێن نه‌چاڤه‌رێكرى و نووى دكه‌ڤنه‌ د رۆژه‌ڤێ دا و ره‌ش رۆژ بو رۆژێ خرابتر و ئالۆزتره‌. به‌س مه‌زنان چ ژبۆ نه‌هێلایه‌ وه‌كو گۆتى سه‌رێن دو به‌رانان د قازانه‌كێ دا ناكه‌لن ئه‌ها ئه‌ڤ چه‌نده‌ دیاربوو، ئه‌وژى كو ململانێن ئه‌مریكا و رۆسیا ل ڤى وه‌لاتى حه‌تا گه‌هاندیه‌ ڤێ رادێ و ئه‌مریكا بوویه‌ خودان ئه‌ڤ هه‌لویسه‌ هه‌ر د ڤى كڤانى دا وه‌ك دبینین كو رژێما سووریێ یا بێ ده‌نگ و بێ هه‌لویسته‌ به‌رامبه‌ر ئه‌ڤ گه‌ف و هه‌ره‌شه‌یێن توركیا و ب تایبه‌تى منبجێ كو بوویه‌ مه‌یدانا ناكۆكیان ب تنێ كو ل دووڤ داخوازیا هه‌سه‌دێ و په‌یه‌دێ بزاڤ كریه‌ ئه‌وژى كو هێزێن وێ ژى ل ده‌ردورێن مونبجێ جێگیر ببن كو حه‌تا نوكه‌ هێزێن ئه‌مریكا و به‌ریتانیا و فه‌رنسا دجێگیرن ل باژێرێ منبوجێ كو ل دووڤ داخۆیانیێن سه‌ركرده‌یێن ئه‌مریكى و شلۆڤه‌كارێن سیاسى و یێن د بیاڤێ سه‌ربازى دا كاردكه‌ن كو دێ ئه‌مریكا هێزێن خوه‌ ڤه‌كێشیت ژ سووریێ و رۆژئاڤایێ كوردستانێ و نه‌دووره‌ ڤه‌گوهێزیته‌ عیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ كو سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ ئه‌مریكى دۆنالد ترامب یا نه‌چاڤه‌رێكرى و نهێنى نیشانا هندێ یه‌ و ڤێ چه‌ندێ دسه‌لمینیت ئه‌و ژى بۆ بنكه‌هێ سه‌ربازى یێن سه‌ربازێن ئه‌مریكى بنكه‌هێ به‌نى سه‌عه‌د ل پارێزگه‌ها ئه‌نبار ئه‌وژى ب هه‌لكه‌فتا جه‌ژنا كرسمسێ و سالا نووى 2019 و هه‌ر د ڤى بیاڤى دا، ئه‌و ژى ل ڤێ داویێ كو ئه‌مریكا پاشه‌گه‌زى ژ بریا خوه‌ كر سه‌باره‌ت ڤه‌كێشانا هێزێن خوه‌ ژ سووریێ بۆ چار هه‌یڤێن دى. كو سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ ئه‌مریكى بۆ عیراقێ بیێ ئاگه‌هداریا حوكمه‌تا عیراقێ بوو كو ڤێ چه‌ندێ ژى كارڤه‌دانێن نه‌رازیبوونێ هه‌بوون ل عیراقێ و ب تایبه‌تى شیعه‌ مه‌زهه‌بان كو ل دووڤ داخویانیێن وان پێشێلكرنا سه‌روه‌ریا عیراقێ یه‌ و دڤێت ئه‌مریكا ب زووترین ده‌م هێزێن خوه‌ ڤه‌كێشیت ژ عیراقێ، ئه‌رێ رۆژانه‌ سۆپایێن توركیا و ئیرانێ یێن زێده‌گاڤیان و ده‌ست درێژیان ل سه‌ر ئاخا عیراقێ دكه‌ن و ب تایبه‌تى هه‌رێما كوردستانێ كو پشكه‌كه‌ ژ عیراقێ ئه‌ڤه‌ نه‌ پێشێكرنا سه‌روه‌ریا عیراقێ یه‌، هه‌ر وه‌سا ئه‌ندازیارێ پیلانێن ئیرانێ قاسم سوله‌یمانى رۆژنه‌ ب ئازادانه‌ ل جاده‌یێن به‌غدا و گه‌له‌ك پارێزگه‌هێن عیراقى هاتن وچوونێ دكه‌ت پا چ دبێژنه‌ ڤێ ئێكێ به‌س وه‌كى گۆتى ده‌رزیكێ د چاڤێن مرۆڤى دا دبینن، به‌س گێسنى د چاڤێ خوه‌ دا نابینن.

ئه‌زێ بێ دیرۆكم؟
(قووناغا ڤه‌وژارتنا هزری)
كۆڤان ئیحسان
مانشیت
(ئه‌ڤ قووناغه‌ هه‌موو تشتان دهاڤێژیت و جاروباران ژی ل خیچێن پیرۆز ژی دده‌ن)
ئه‌زێ بێ دیرۆكم؟ یان ژی دیرۆكا مه‌ یا هندێ نینه‌ مرۆڤ بخوینیت؟ بۆچی مرۆڤ كه‌ربێ ژ دیرۆكێ هه‌لدگریت؟ ئه‌ڤ پرسیاره‌ و ئه‌ڤ سێره‌یه‌ (موقف) به‌رده‌وام یێ ب سه‌رێ خه‌لكی دا هاتین. هنده‌ك فه‌یله‌سوف و ئاقلمه‌ندێن ئه‌ورۆپی هه‌ر زوو یا خوه‌ ژ هزرا دیرۆكێ و كێنج و شاپێن وێ دوورئێخستی، هنده‌كا ژی كربوو رێكه‌ك دا د ده‌ستودانێ ئه‌ڤرۆ یێ مرۆڤی بگه‌هن.
دا پیچه‌كێ د ناڤ سێره‌یدا (موقف) بچنه‌ خارێ، وه‌كی دهێته‌ نیاسین كو لۆكا (درجه‌) حێبه‌تی یان نه‌ڤیانا مرۆڤیه‌ بۆ تشته‌كێ دیار. تیسه‌ر دبێژیت: پاشڤه‌ژن و كه‌لتۆرێ بابوباپیرێن مرۆڤی گرێدانه‌كا نه‌ئێكسه‌ر یا د گه‌ل سێره‌یێ مرۆڤی هه‌ی ئانكو مرۆڤ بۆ وه‌رگرتنا تشته‌كی گه‌له‌ك ژ سه‌خله‌تێن نفشێ كه‌ڤنێ خوه‌ د گه‌ل خوه‌ ڤه‌دگوهێزیت. سێره‌ ژی ژبه‌ر سێ تێگه‌ها دروست دبن:-
1ـ دلینی
2ـ سه‌ره‌ده‌ری
3ـ پێحه‌سیان
هه‌كه‌ ئه‌م خاڵا ئێكێ وه‌رگرین كو دلینیه‌، ئه‌م دشێین دانین كو ئێك ژ سه‌خله‌تێن بنه‌جهێن مرۆڤێ كورده‌، راستی ژی خاڵا لێوازیا مرۆڤێ كورده‌! به‌لێ بۆچی مرۆڤێ كورد یێ دلنازكه‌؟ ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژی ئه‌گه‌ر و پاشڤه‌ژه‌نكێن دیرۆكی هه‌نه‌. كورد د ڤی بیاڤی دا خوه‌ گه‌له‌ك لاواز و زڤێر دبینیت، ئێك ژ ئه‌گه‌را ژی بۆ بنیاتێ مرۆڤێ كورد وه‌كی مرۆڤ دزڤریت، مرۆڤێ كورد نه‌شیایه‌ ب دروستی وه‌كی سه‌مت و شۆپا دیرۆكی خوه‌ بنیاسیت. جاروبارا كورد میدینه‌ و جار ژی گۆتی و لۆلی و میتانینه‌ و هنده‌ك جاران ژی ئه‌جنه‌نه‌! مرۆڤێ كورد یێ حه‌قه‌ د ڤی بیاڤی دا شه‌پرزه‌ ببیت. ژبه‌ركو نه‌ ملله‌ته‌كێ بنه‌جه هه‌یه‌ خوه‌ پێڤه‌ گرێده‌ت نه‌ژی درووشمه‌كێ زیق و برسقی هه‌یه‌ كو سێنگێ خوه‌ ژ ناڤ بینیته‌ده‌رێ و خوه‌ پێڤه‌ گرێده‌ت.
سه‌ره‌ده‌ریا مه‌ وه‌كی كورد د گه‌ل دیرۆكێ یا چاوایه‌، ئه‌م ژی وه‌كی هه‌می ملله‌تێن ده‌ڤه‌رێ ل قه‌هره‌مانی دگه‌رین و ب دووربینا ئه‌ڤرۆ سه‌حدكه‌ینێ، مه‌ دڤیا سه‌لاحه‌دینێ ئه‌یووبی ده‌وله‌ته‌كا كوردی چێكربا، مه‌ دڤیا ب كوردی نڤیسیبا و ب كوردی خاندبا، كورت و كرمانج به‌ری هه‌شت سه‌د ساڵا هزرا ملله‌تنیێ ل چ جها نه‌بوو مه‌دڤیا سه‌لاحه‌دینی كوردینا كربا! یان ژی مه‌ دڤیا مه‌لا ئیدریسێ به‌دلیسی ئه‌م نه‌كرباینه‌ دووڤه‌لانكێن ئۆسمانیا، وی وه‌ختی ده‌وله‌تا ئۆسمانی و فارسی هه‌بوو بلا وی شۆل بۆ ده‌وله‌تا كوردی كربا. هه‌كه‌ ئه‌م بێژین كو كورد د حه‌قن كه‌رب ژ دیرۆكا سه‌ركێش و سه‌رڤه‌گێرێن خوه‌ ڤه‌بن، پرسیارێ بكه‌ن و بێژن: پانێ وێ هه‌نێ ئه‌رتوغرل بۆ بنیاتێ ملله‌تێ تورك، بۆ ئه‌زمان و ره‌وشه‌نبیری و كه‌سینیا مرۆڤێ ترك گه‌له‌ك یا كری، ل سه‌ر بنیاتێ ڤی سه‌ركێشی ترك یێن هه‌ین بلا ئه‌و شانازیێ ب دیرۆكا خوه‌ ببه‌ن.
خاڵا سیێ ئه‌وه‌ كو مرۆڤێ كورد یێ ب دیرۆكا خوه‌ د حه‌سیێت، ته‌زنگێن باش و خرابێن دیرۆكا وی یێ د سه‌رڕا دچن، یێ پێدحه‌سیت كو هه‌ر چ نه‌بیت مرۆڤێ كورد د ڤان دو سه‌د سالێن بۆری دا چاوا ده‌رباس بوویه‌. به‌حسێ خه‌به‌ری یا های ژ لڤینێن میرێ ره‌واندۆزێ بووین، كا وی چاوا سێ میرگه‌هێن كوردا (به‌هدینا و بابان و هه‌ككاری) لێواز و زڤێر كرن، كا چاوا ژ لایێ له‌شكری و ئابووریڤه‌ پوسیده‌ و په‌لخاندن. یێ هزرا خوه‌ دكه‌ت پاشه‌ پانێ ئه‌ڤه‌ كورد بوو، به‌ری سه‌د و هه‌شتێ ساڵا بوو. دیساڤه‌ یا های ژێ بووی كو میرێ ره‌واندوزێ كچ و ژنێن به‌هدینا وه‌كی كه‌نیزه‌ و جاریه‌ یێ ل سووكا ره‌واندۆزێ فرۆتین! یێ پێدحه‌سیت كا چه‌ند بزاڤێن كوردان ب ده‌ستێن كوردا هاتینه‌ هه‌رفاندن و هورگوماندن. یێ حه‌قه‌ كه‌رب ژ دیرۆكا خوه‌ ڤه‌بن.
ئه‌ڤ خاڵێن مه‌ به‌حسێ وان كری هه‌موو ئه‌ون یێ ژ ڤیان و كه‌ربا مرۆڤی ده‌ردكه‌ڤن ئانكو ئاقل رۆلێ خوه‌ تێدا نابینیت، ئه‌م دشێین دانین كو قووناغا ڤه‌گوهاستن و ڤه‌وژارتنا هزریه‌، ئه‌ڤ قووناغه‌ هه‌موو تشتان دهاڤێژیت و جاروباران ژی ل خیچێن پیرۆز ژی دده‌ن، به‌لێ ئه‌ز باوه‌ردكه‌م ب ڤی تیزوبه‌رگیزی ل سه‌ر ڤان هه‌رفته‌ و كه‌تنا ئه‌م دێ جاره‌كا دی ل سه‌ر بنیاتێ نه‌كرنا شاشیا دیرۆكا خوه‌ نژنینه‌ڤه‌. دێ باش و خرابیا وه‌كی ئه‌قل نه‌ك كه‌ربوكین موخل و بێژنك كه‌ین. به‌لێ ئه‌ڤ ده‌ستودانێ ئه‌ز دبینم به‌لێ ئه‌ز ژی یێ بێ دوهیمه‌.

ئایدن عینایه‌ت دۆسكی
به‌ری هه‌مو تشتان پیرۆزباهیا ته‌ڤایا كوردان و كوردستانیا و جیهانێ دكه‌م, كو سالا نوو بێ خوین و ئاواره‌بوون ل گه‌ل هنده‌ك دامه‌زراندنان ل ده‌زگه‌هێن میری!؟..
ئه‌گه‌ر لێ بنێرین، بۆچی مه‌ ناڤێ ده‌وله‌تا عیراقێ نه‌ئینا و مه‌ كره‌ ویلایه‌ت؟، چونكو یان فارس یان تورك یان ئه‌مریكا ب هه‌موو شیانێن خوه‌ هه‌ول دده‌ن كو چێله‌كا قه‌له‌و ل شوونا شێری په‌ترۆلێ بدزیت, له‌وما دێ بینین به‌رپرسێن شیعه‌یان وێنێ والی (ولایه‌ الفقیه‌) ل شوونا وێنێ سه‌رۆك كۆمارێ عیراقێ ل پشت خوه‌ ددانیت و شانازیێ پێ دبه‌ت و بلا ئه‌و فارس بیت. سوننی ژی هه‌ر هزرا وان هزرا به‌رێ یه‌ كو ژ سالا 1921 حه‌تا چوونا سه‌دامی, حوكم بۆ وان بوو و ب مخابنی هندی ئێك یێ دی بكوژیت و بومبا ب ئێكودو ڤه‌ بپه‌قینن, به‌لێ ئه‌ڤ هزره‌ یا شاش هه‌ر د مێشكێ وان دایه‌، بۆ نموونه‌ ڤێ دووماهیێ چه‌ندین شێخ و مه‌لایێن هه‌ردو تائیفه‌یان برایێن مه‌ یێن كرستیان كرنه‌ كافر و گۆتن هه‌ر چیێ بچیته‌ جه‌ژنا وان یا دارا كریسمه‌سێ بدانیت یان ده‌ستێ خوه‌ بكه‌ته‌ د ده‌ستێ كرستیانه‌كی دا یان فه‌له‌كی دا ئه‌و ژ موسلمانه‌تیێ ده‌ركه‌ت و ئه‌گه‌ر ته‌ماته‌ (باجان سۆرك) بهایێ وێ چوو (2500) دیناران بۆ كیلۆیه‌كێ و نه‌ یا خومالی یه‌ ژی و بلا فه‌قیر ژی نانێ كه‌ڤن و پێتی ب نانێ نوو بخۆت.
ل سه‌رده‌مێ سه‌دامێ گۆربه‌گۆر سرایه‌ك ل دائیرا جه‌وازاتا په‌یدا بوو و سه‌دام ژی ل وێرێ ده‌رباز بوو و ده‌مێ ئه‌و سرا دیتی وی ژی ب له‌ز خوه‌ كره‌ د سرایێ دا و ل پێشیێ راوه‌ستیا ل به‌ر په‌نجه‌ركا جه‌وازاتان دا, به‌لێ د ده‌لیڤه‌كێ دا ل دۆر خوه‌ زڤری دیت كه‌س ل وێرێ نه‌ما, گازی پۆلیسه‌كی كر و گۆتێ: ئه‌ڤه‌ چ سرا بوو؟ بۆچی كه‌س نه‌ما؟!. پۆلیسی ژی گۆتێ خه‌لكێ عیراقێ سرا گرتبوو دا بچنه‌ ده‌رڤه‌ی وه‌ڵاتی و ژ زولما ته‌ خلاس بن!! به‌لێ ده‌مێ دیتی تو هاتیه‌ د سرایێ دا، كه‌یفا وان هات و گۆتن ماده‌م سه‌دام دێ چیت وه‌ڵات بۆ مه‌یه‌, ل دووماهیێ سه‌دام هاته‌ سیداره‌دان و چوو, به‌لێ خه‌لكێ عیراقێ هه‌ر به‌ر ب سنۆران ڤه‌ دچیت, ده‌مێ وڵاته‌ك چار ملیۆن ئاواره‌ هه‌بن و چار ملیۆن ئێتیم هه‌بن و دو ملیۆن بیژن هه‌بن و بێ ئاڤ و كاره‌ب و قوتابخانه‌ و ساخله‌میی و ل گه‌ل هه‌موو پێدڤیێن ژیانێ, ئه‌ڤه‌ نا بیته‌ ده‌وله‌ت.
خوه‌نیشادان ئه‌ركه‌كێ نیشتیمانی یه‌ كو مرۆڤ ده‌ردكه‌ڤیت دا داخازیێن خوه‌ ژ ده‌وله‌تا خوه‌ بخوازیت و ل عیراقێ هه‌موو توێژه‌ ده‌ركه‌فتن دا خوه‌ نیشابده‌ن، به‌لێ دو توێژه‌ ب تنێ نه‌ ده‌ركه‌فتن, ئه‌و ژی یا دیاره‌ كو شۆل و ژیانا وان ماشی یه‌، ئه‌وژی ئێك ژ وان سحركه‌ر و ده‌جال, یێن دوێ له‌شفرۆش و به‌لكو خوانده‌ڤان ل و مه‌ بكه‌ن، به‌لێ واقع وه‌دبێژیت شۆلێ وان ماشی یه‌, (چ ب قست چ ب ده‌ین یان واسته‌ك بۆ دامه‌زراندنا كه‌سه‌كی), هه‌كه‌ به‌حسێ ڤی بابه‌تی بكه‌ین، دا پێزانینه‌كێ بده‌ینه‌ خوانده‌ڤانان، ئه‌و ژی ل ده‌مێ عیراق مه‌مله‌كه‌ت ل 1921 جهه‌ك هاته‌ ده‌ستنیشانكرن ل ته‌نشت وه‌زاره‌تا به‌رگریێ هنگێ ل گه‌ره‌كا (باب الموعه‌زه‌م) ئه‌و ژی قه‌یسه‌ریه‌كا درێژ ژ 100 دوكانێن بچووك پێكهاتبوو ئێك به‌رامبه‌ر یا دی و دورگه‌هه‌كێ فه‌رمی هه‌بوو دو پۆلیس لێ راوه‌ستیا بوون و ده‌مێ گه‌نجان قه‌ستا وێرێ دكر, ئه‌گه‌ر سمبێل پێڤه‌ هه‌بان دا قرانه‌كی (چار فلس) ده‌ته‌ پۆلیسی و چیته‌ ژۆر, و ئه‌گه‌ر یێ بێ سمبێل با دا 10 فلسان ده‌ته‌ پۆلیسی و چیته‌ ژۆر. ئه‌گه‌ر پسیار بكه‌ین ئه‌و چ قه‌یسه‌ری بوو دێ به‌رسڤ هێته‌ دان كو ناڤێ وی جهی (ته‌له‌خانه‌) بوو, ئانكو جهێ له‌شفرۆشان, و ب شێوه‌كێ فه‌رمی و ئسولی خه‌لكی قه‌ستا وێرێ دكر, ئه‌ڤ پێزانینه‌ ژ په‌رتووكا (بغداد فی العهد العپمانی) یا نڤیسه‌رێ به‌رنیاسێ عیراق (عباس الجومرد). پسیار ئه‌ڤه‌یه‌, بۆچی ئه‌ڤ بابه‌تێ هه‌ستیار من گۆت؟ چونكو ژ ده‌مێ دامه‌زراندنا مه‌مله‌كه‌تا عیراقێ تا 2003 ئه‌ڤ تویژه‌ به‌رده‌وامن ل سه‌ر كارێ خوه‌ به‌لێ ده‌مێ ئه‌حزابێن ئیسلامی ئه‌وێن زنایێ و لیواتێ ته‌حریم دكه‌ن دێ بینی ئه‌ڤ دیارده‌ 10 قات زێده‌ بوو, زارۆیان چ ماف نه‌مایه‌ یان ب شێوه‌كێ نه‌ قانوونی كاردكه‌ن, یان دێ ره‌ڤینن و پارا پێ ستینن, یان ژی دێ ره‌ڤینن و ده‌ست درێژیێ لێ كه‌ن, و كوژن. ئانكو بۆ ئافره‌تان ژی دێ وه‌كه‌ن و ئه‌ڤه‌ ئه‌حزابێت ئاینی و ئیسلامی نه‌, عیراق ژ زه‌نقه‌ته‌كێ به‌ر ب ئێكا دی دبه‌ن, نه‌ ئابوور نه‌ كشتوكال نه‌ دارایی د درستن هه‌موو پێدڤیێن مرۆڤی ژ ده‌رڤه‌ی وه‌ڵاتی دهێن, 1200 كارگه‌ه ل عیراقێ راوه‌ستاندن, 1000 ملیار دۆلار د 15 سالان دا هاتنه‌ خه‌رجكرن و دزین, عه‌ردێن جۆتیارا بێ زبل بێ تۆڤ بێ ده‌رمانێن كشتوكالیێ مان, ئاواره‌ ب هیڤیا (فاسۆلیێن نه‌ته‌وێن ئێكگرتی) ڤه‌ ماین بێ گاز د ڤێ سه‌رمایێ و ل سه‌ر هندێ را له‌هیێن ئاڤێ ب زه‌نقه‌ته‌كا دی لێ زێده‌ كر, ویزاره‌ت دهێنه‌ كرین و فرۆتن و هنده‌كێن دی ب عه‌ماما فارسی ددامه‌زرینن و گه‌فێن ته‌ربۆشێن توركی هه‌رده‌م د گۆره‌پانێ دابه‌ كو له‌شكرێ وان د ناڤ ئاخا عیراقێ دا و عه‌گالێن عه‌ره‌بان وه‌ك عه‌گالێن كه‌نداڤی و عه‌گالێن سعوودی ده‌ستێ وان د ناڤ ژیانا عیراقێ دا د له‌یزیت. ژ بلی دووماهیك زه‌نقه‌ت ئافره‌تێن عیراقێ یێن دهێنه‌ فرۆشتن بۆ ده‌وله‌تێن كه‌نداڤی, دێ ڤێجا وه‌ره‌ ل عیراقێ بژی…
برناردشۆ نڤیسه‌رێ به‌رنیاسێ ئێرله‌ندی دبێژیت: (ئه‌ز نهێنیا سه‌ركه‌فتنێ نزانم, به‌لێ راستیا فه‌شه‌لێ ئه‌وه‌ تو ده‌مێ هه‌ول دده‌ی هه‌موو لایه‌نان پێكبینی و ل دووڤ حه‌زا وان).
ده‌م هات كورد ببنه‌ ئێك، چونكو دوژمن گه‌له‌كن و كه‌س پشته‌ڤانیا مه‌ ناكه‌ت. خودێ كوردستانێ بپارێزیت و دووری زه‌نقه‌تێت عیراقێ بكه‌ت…
هه‌ر سال ریفراندۆما مه‌ گه‌شتر و نووتر بیت.

كامى كه‌مال

كورتبینى و شاشیه‌كا مه‌زنه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م وه‌سا هزر بكه‌ین سیاسه‌ت و چاره‌نڤیسێ ویلایه‌تێن ئێكگرتى یێن ئه‌مریكا مینا ب هێزترین و زلهێزترین هێز و وه‌ڵاتێ جیهانێ ب مه‌زاج و ڤیان و تێگه‌هشتنا كه‌سه‌كێ ڤه‌ گرێدایی بیت، نه‌ “دۆناڵد ترامپ” مینا سه‌رۆك دشێت ستراتیژیا سیاسى یا ده‌هان سالى یێن ئه‌مریكا بگوهۆریت و نه‌ “برێت مه‌كگورك”ـه‌ك دشێت سیاسه‌تا ده‌رڤه‌و پلانێن ئه‌مریكا ب خواسته‌ك و به‌رژه‌وه‌ندى یێن خوه‌ یێن تایبه‌تڤه‌ گرێ بده‌ت، ئه‌گه‌ر پرۆگرام و سیاسه‌ت و چاره‌نڤیسێ ڤى وڵاتى ب مه‌زاج و به‌رژه‌وه‌ندیێن تاكانڤه‌ یا گرێدایی بیت كه‌واته‌ نه‌دیمۆكراسینه‌ و نه‌عه‌قلانى و نه‌خوه‌دى به‌رنامه‌!، واته‌ ئه‌مریكا ژى هه‌ر مینا عیراقا “سه‌دام حوسێن” و لیبیایا “موعه‌مه‌ر قه‌زافى”یه‌!!، د ڕاستی دا سروشتێ كه‌سایه‌تى یێ “تڕامپ”ـه‌ ل گه‌ل ئه‌ڤرۆیا ئه‌مریكا دگونجیت نه‌ك سیاسه‌تا ئه‌مریكا د گه‌ل سروشت و كه‌سایه‌تیا ترامپ بهێته‌ گوهۆرین!، له‌وما په‌یامێن ترامپ ل ناڤه‌رۆك و به‌رنامه‌یێن ستراتژیه‌تا ئه‌مریكا سه‌رچاوه‌ دگریت نه‌ك مه‌زاج و ڤیانا وى ڤه‌!.
گه‌له‌ك ده‌ڤه‌رێن رۆژهه‌لاتا ناڤین ب گشتى و ب تایبه‌تى وڵاته‌كێ مینا عیراقێ پتر ژ نیڤ چه‌رخێیه‌ گۆره‌پانێن ژێك ڤاڤارتنێن به‌رژه‌وه‌ندى و بالانسێن سیاسى یێن ولاتێن زلهێزن، مه‌رج نینه‌ ئه‌ڤ وڵاتێن زلهێز بتنێ ل سه‌ر لاشه‌یێ وڵاته‌كێ مینا عیراقێ ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن ئابوورى ب تنێ ڤه‌ بن، به‌لكى ئه‌و وڵات یێن شیاین نه‌زانینا خه‌لكی و نه‌دلسۆزیا سه‌رۆك و رێڤه‌به‌رێن ڤان وه‌لاتان ب گشتى بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن سه‌ربازى و زانستى و به‌رفره‌هكرنا هه‌ژموونێ خوه‌ ل جیهانێ ب كاربئینن، باجا كاریگه‌ر یا ڤێ چه‌ندێ ژى خه‌لكێن ڤان ولاتان دده‌ن. هاتنا داعش بۆ عیراقێ ده‌سپێكا گوهارتنه‌كا مه‌زن بوو ل ده‌ڤه‌رێ كو مه‌حال بوو بێ پشتگیرییا ولاتێن مه‌زن ئه‌و هێز شیابا ب وى ئاوایی د ماوه‌یه‌كێ كێمدا ناڤه‌ڕاستا عیراقێ ببرێت!، گه‌له‌ك لایه‌نێن عیراقى و كوردستانى ب هاتنا وێ هێزا تۆندوتیژ و یا ڕادیكالى ب هێز بوون و گه‌له‌ك ژى لاواز بوون ئه‌گه‌ر چ دبیت هێشتا ئه‌و هێزبوون و لاواز بوون ب ئاوایه‌كێ باش دیار نه‌ببن، پشتى كو شه‌ڕێ داعش ب گشتى ب داوى هاتى، ئه‌نجامدانا ڕیفراندۆمێ پێنگاڤه‌كا دیكه‌ بوو كو باشتر هێمایێن گوهارتنان ل ده‌ڤه‌رێ دیاربوون، ریفراندۆم ژ لایێ سه‌رۆك بارزانى ڤه‌ ب ئاوایه‌كێ خورت هاته‌ پشتگیرى كرن و ئه‌نجامدان، (چ جاران ئه‌و پێنگاڤ ل سه‌ر بنه‌مایه‌كێ ڤالا نه‌بوویه‌ و خواندنه‌كا هوور و ب هێز بۆ پاشه‌رۆژا سیاسى و جۆگرافیا ده‌ڤه‌رێ یا هه‌بووى)، پشتى ڕیفراندۆمێ ب چه‌ند رۆژه‌كا بۆیه‌رێن 16ێ ئۆكتۆبه‌رێ چێبوون، كورت بینینا ئه‌و دیفاكتۆیا سیاسى كو ل جیهانێ بڕیارا گوهارتنان دده‌ت ژ لایێ بالێ ب هێزێ ئێكه‌تیا نیشتیمانیا كوردستانێ ڤه‌ بۆ ئه‌گه‌ر كو ئه‌و ل دژى به‌رژه‌وه‌ندیێن زلهێزان كار بكه‌ن (ژبلى كو ناپاكیه‌كا نه‌ته‌وه‌یی بوو)، چاڤپۆشیكرنا ئه‌مریكا ل پێنگاڤێن حه‌شدا شه‌عبى و هێزێن عیراقى كو ب ڕه‌نگه‌كێ دیار ل بن هه‌ژموونا وڵاتێ ئیرانێ ڤه‌بوون چ جاران یا بێ حیكمه‌ته‌ك بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن وان نه‌بوویه‌، پاشڤه‌چوون د سیاسه‌تێ دا گه‌له‌ك جاران خاپاندن و پلانن، ئه‌و ده‌مێن هێزێن ئه‌مریكى چاڤپۆشیى ل زێده‌گاڤى و داگیركاریا عیراقێ ل دژى كوردستانێ دكر چ وه‌لاتیه‌كێ ئه‌مریكى باجى نه‌ددا!، هه‌روه‌سا ئاخا ئه‌مریكا ژى نه‌هاته‌ داگیركرن داكو ئه‌و وڵات هه‌ست ب شكه‌ستنێ بكه‌ت!، به‌لكى بتنێ ئه‌مریكى شه‌تره‌نجه‌كه‌ ل ده‌ڤه‌رێ دكه‌ن و خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ بخوه‌ژى باجێ دده‌ن. د ڤان هه‌یامێن ده‌رباز بوویدا ل نشكه‌كێڤه‌ تڕامپ بڕیارا ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكى ل سووریێ دا، هه‌روه‌سا ترامپ د داخۆیانیه‌كێ دا ڕاگه‌هاند ئه‌م خۆشحال نینین كو كوردان پیچه‌كا نه‌فتێ یا هه‌ى و دفرۆشنه‌ ئیرانێ!، هه‌روه‌سا ترامپ گۆت: كورد شه‌ڕكه‌رێن زیره‌كن ئه‌گه‌ر ئه‌م فرۆكه‌یێن F18 یێن ئه‌مریكى دگه‌ل دا ببه‌ینه‌ شه‌ڕى، بێگۆمان ئه‌ڤ داخۆیانى یێن ترامپ په‌یامێن زۆر ڕوون و هه‌ستیارن بۆ كوردان ب تایبه‌ت ئه‌و بالێ ئێكه‌تیێ كو وه‌سا هزر دكر ڕاده‌ست كرنا هه‌ژموونێ ئابوورى و سیاسى بۆ ئیرانێ دێ یا بێ باج بیت، ترامپ زۆر ب ئاشكرایی دبێژیت ئه‌گه‌ر ئه‌م پشته‌ڤانییا سه‌ربازى یا كوردان نه‌كه‌ین ئه‌و نكارن خوه‌ ل به‌ر توندڕویا نه‌یارێن خوه‌ بگرن، هه‌روه‌كى پتر دیار دبیت گوهارتنێن پتر یێن ب رێڤه‌و كورد پێدڤیه‌ خوه‌ د ناڤبه‌را هه‌ڤپه‌یمانى كرن ل گه‌ل ئه‌مریكا (هه‌ڤپه‌یمانێن وێ) و ئیرانێ ئێكلا بكه‌نه‌ڤه‌، كورد د نها دا مینا نه‌ته‌وه‌یه‌كێ بنده‌ست و بێ سه‌روه‌ریا ده‌وله‌تداریێ پتر نه‌چارێن وێ چه‌ندێنه‌ ب ئێكگرتنێ قه‌ره‌بوویا بێ ده‌وله‌تیا خوه‌ بكه‌ن و مینا هێزه‌كا كاریگه‌ر ببنه‌ دیفاكتۆ و نه‌هێلن به‌رژه‌وه‌ندى یێن به‌رته‌نگێن حزبى و كه‌سێتى نه‌ته‌وه‌یا وان دیسا ڕاستى كاره‌ساتان بكه‌ته‌ڤه‌، په‌كه‌كه‌ و ئێكه‌تى نیشتیمانى كوردستان ب تایبه‌تى پێدڤیه‌ وان ڕاستیان بپه‌رژینن كو سیاسه‌ت بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌كێ پێدڤى ب واقع بینى و دووربینى یێیه‌، ب سیاسه‌تا ده‌مكى و فرۆتنا چه‌ند به‌رمیلێن نه‌فتێ ئان د خه‌و بینینا جیهانگوهرینێ دا! كوردستان و ئه‌و بخوه‌ ژى چ جاران یێن پاراستى نابن.